૨૩.૩૨

સેલિસિલિક ઍસિડ (Salicylic acid)થી સેશન્સ, રૉજર (હન્ટિંગ્ટન)

સેલિસિલિક ઍસિડ (Salicylic acid)

સેલિસિલિક ઍસિડ (Salicylic acid) : ઍરોમેટિક કાર્બોક્સિલિક વર્ગનો હાઇડ્રૉક્સિ (અથવા ફિનોલિક) ઍસિડ. તે ઑર્થોહાઇડ્રૉક્સિ અથવા 1-હાઇડ્રૉક્સિબેન્ઝૉઇક ઍસિડ તરીકે પણ ઓળખાય છે. સૂત્ર, C6H4(OH)(COOH). કુદરતી રીતે તે ઓછી માત્રામાં ઘણા છોડવાઓમાં, ખાસ કરીને સ્પિરિયા(Speraea)ની વિવિધ જાતિઓમાં, મુક્ત સ્વરૂપે મળી આવે છે. એસ્ટર રૂપે પણ તે મળી આવે છે; દા.ત., વિન્ટરગ્રીન(wintergreen)ના તેલમાં…

વધુ વાંચો >

સેલિસિલેટ

સેલિસિલેટ : વિવિધ પ્રકારના ચામડીના વિકારો તથા દુખાવો ઘટાડતાં સંયોજનોનું જૂથ. સેલિસિલિક ઍસિડ (જુઓ આકૃતિ) ‘સેલિક્સ’ નામના વૃક્ષની છાલમાંથી મેળવાય છે. તેના પરથી તેનું નામ પડ્યું છે. તે એક રંગવિહીન, સ્ફટિકી સેન્દ્રિય અમ્લ (acid) છે અને વૃક્ષોમાં અંત:સ્રાવ(hormone)નું કામ કરે છે. તે ‘ઍસ્પિરિન’ના સક્રિય ઉપ-ઘટક (component) જેવું બંધારણ ધરાવે છે.…

વધુ વાંચો >

સેલિંજર જેરૉમ ડેવિડ

સેલિંજર, જેરૉમ ડેવિડ (જ. 1 જાન્યુઆરી 1919, ન્યૂયૉર્ક સિટી) : અમેરિકન નવલકથાકાર અને ટૂંકી વાર્તાકાર. બીજા વિશ્વયુદ્ધ બાદ કૉલેજ-યુનિવર્સિટીના વિદ્યાર્થીઓમાં ખૂબ વંચાતા લેખક. તેમની નવલકથા ‘ધ કૅચર ઇન ધ રાઇ’(1951)ની વરસે દહાડે અઢી લાખ જેટલી પ્રતોનું વેચાણ થતું. લેખક્ધો મોટી નામના અપાવતી આ નવલકથા તથા તેમની ટૂંકી વાર્તાઓનાં લખાણોનો મધ્યવર્તી…

વધુ વાંચો >

સેલી મૅરી (Sall’e Marie)

સેલી, મૅરી (Sall’e, Marie) (જ. 1707; અ. 27 જુલાઈ 1756, પૅરિસ, ફ્રાંસ) : ફ્રેંચ પ્રયોગશીલ નર્તકી અને પ્રથમ મહિલા કૉરિયૉ-ગ્રાફર. તેમનું નૃત્ય જીવંત અને નાટ્યાત્મક અભિવ્યક્તિ ધરાવતું હતું. વળી તેમણે કૉરિયૉગ્રાફ કરેલાં નૃત્યો પણ એ જ લક્ષણો માટે જાણીતાં હતાં. મૅરી સેલી બાળપણમાં ઇંગ્લૅન્ડમાં નૃત્યના જલસા કર્યા પછી સેલીએ નર્તક…

વધુ વાંચો >

સેલુક વંશ

સેલુક વંશ : સિકંદરના સેનાપતિ સેલ્યુકસે સ્થાપેલો વંશ. ગ્રીસના વિજેતા મહાન સિકંદરનું ઈ. પૂ. 323માં બૅબિલોનમાં અવસાન થયા પછી તેના વિશાળ સામ્રાજ્યના ભાગલા પડ્યા હતા. એ ભાગલા પછી એના એશિયાના પ્રદેશોનો સ્વામી સેલ્યુકસ નામનો એનો સેનાપતિ બન્યો હતો, જે ‘સેલુક’ તરીકે અને એનો વંશ ‘સેલુક વંશ’ તરીકે ઓળખાય છે. સેલુકના…

વધુ વાંચો >

સેલેનાઇટ (Selenite)

સેલેનાઇટ (Selenite) : ચિરોડીનો સ્પષ્ટ સ્ફટિક પ્રકાર. રાસા. બં. : CaSO4.2H2O. તેના બધા જ ગુણધર્મો ચિરોડીને મળતા આવે છે. તેનાં વિશિષ્ટ લક્ષણો આ પ્રમાણે છે : રંગવિહીન, પારદર્શક, ક્યારેક તે મોટા પત્રવત્ સ્વરૂપમાં પણ મળે. સામાન્યપણે નમનીય, તેથી રેસાદાર પ્રભંગ આપે; પરંતુ ફ્રાન્સના પૅરિસ નજીકમાંથી મળતી તેની જાત બરડ હોય…

વધુ વાંચો >

સેલેસ મૉનિકા

સેલેસ, મૉનિકા (જ. 2 ડિસેમ્બર 1973, નૉવી સૅડ, યુગોસ્લાવિયા) : યુગોસ્લાવિયામાં જન્મેલ અમેરિકન નાગરિકત્વ ધરાવતી ટેનિસ-ખેલાડી. તેઓ 15 વર્ષની વયનાં હતાં ત્યારે 1989માં ફ્રેન્ચ ઑપનમાં તેઓ બિન-ક્રમાંકિત (unseeded) તરીકે સેમી-ફાઇનલમાં પહોંચી શક્યાં અને પછીના વર્ષે 16 વર્ષ અને 16 દિવસની વયે તેઓએ વિજયપદક જીતનાર સૌથી નાની વયનાં ખેલાડી નીવડ્યાં. 1991માં…

વધુ વાંચો >

સૅલોનિકા

સૅલોનિકા : ગ્રીસમાં સૅલોનિકાના અખાત પર આવેલો પ્રદેશ તેમજ તે જ નામ ધરાવતું શહેર અને બંદર. ભૌગોલિક સ્થાન : 40° 38´ ઉ. અ. અને 22° 56´ પૂ. રે.. તે થેસાલોનિકી નામથી પણ ઓળખાય છે. તેનો વિસ્તાર 3683 ચોકિમી. જેટલો છે. આજે સૅલોનિકા અહીંના વિસ્તારનું પ્રમુખ ઔદ્યોગિક મથક બની રહેલું છે.…

વધુ વાંચો >

સેલ્ઝિનિક ડૅવિડ ઑલિવર

સેલ્ઝિનિક, ડૅવિડ ઑલિવર (જ. 10 મે 1902, પિટ્સબર્ગ, ઓહાઓ, યુ.એસ.; અ. 22 જૂન 1965, હૉલિવુડ) : અમેરિકાના ચલચિત્ર જગતના મહારથી. બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછીના યુગમાં ઉચ્ચ કલાત્મક ગુણવત્તાવાળી વાણિજ્યિક રીતે સફળ ફિલ્મોના નિર્માતા તરીકે તેઓ ખૂબ ખ્યાતિ પામ્યા. તેમના પિતા ન્યૂયૉર્કમાં મૂક ફિલ્મોના નિર્માતા હતા. તેમની પાસેથી ડૅવિડે તેમની શરૂઆતની તાલીમ…

વધુ વાંચો >

સેલ્ટન રીનહાર્ડ

સેલ્ટન, રીનહાર્ડ (જ. 5 ઑક્ટોબર 1930, બ્રેસલૉ, જર્મની) : વિખ્યાત જર્મન ગણિતજ્ઞ તથા 1994ના વર્ષ માટેના અર્થશાસ્ત્રના નોબેલ પારિતોષિકના સહવિજેતા. તેમને ‘રમતના સિદ્ધાંત’(Game theory)ના નિષ્ણાત ગણવામાં આવે છે. મિશ્ર હિત ધરાવતા સ્પર્ધકો વચ્ચે થતી રસાકસીની પ્રક્રિયા પર પ્રકાશ પાડતો ગણિતશાસ્ત્રનો આ જાણીતો સિદ્ધાંત છે. તેમના પિતા પુસ્તકવિક્રેતા હતા. જર્મનીની ફ્રૅન્કફર્ટ…

વધુ વાંચો >

સેલિસિલિક ઍસિડ (Salicylic acid)

Feb 1, 2008

સેલિસિલિક ઍસિડ (Salicylic acid) : ઍરોમેટિક કાર્બોક્સિલિક વર્ગનો હાઇડ્રૉક્સિ (અથવા ફિનોલિક) ઍસિડ. તે ઑર્થોહાઇડ્રૉક્સિ અથવા 1-હાઇડ્રૉક્સિબેન્ઝૉઇક ઍસિડ તરીકે પણ ઓળખાય છે. સૂત્ર, C6H4(OH)(COOH). કુદરતી રીતે તે ઓછી માત્રામાં ઘણા છોડવાઓમાં, ખાસ કરીને સ્પિરિયા(Speraea)ની વિવિધ જાતિઓમાં, મુક્ત સ્વરૂપે મળી આવે છે. એસ્ટર રૂપે પણ તે મળી આવે છે; દા.ત., વિન્ટરગ્રીન(wintergreen)ના તેલમાં…

વધુ વાંચો >

સેલિસિલેટ

Feb 1, 2008

સેલિસિલેટ : વિવિધ પ્રકારના ચામડીના વિકારો તથા દુખાવો ઘટાડતાં સંયોજનોનું જૂથ. સેલિસિલિક ઍસિડ (જુઓ આકૃતિ) ‘સેલિક્સ’ નામના વૃક્ષની છાલમાંથી મેળવાય છે. તેના પરથી તેનું નામ પડ્યું છે. તે એક રંગવિહીન, સ્ફટિકી સેન્દ્રિય અમ્લ (acid) છે અને વૃક્ષોમાં અંત:સ્રાવ(hormone)નું કામ કરે છે. તે ‘ઍસ્પિરિન’ના સક્રિય ઉપ-ઘટક (component) જેવું બંધારણ ધરાવે છે.…

વધુ વાંચો >

સેલિંજર જેરૉમ ડેવિડ

Feb 1, 2008

સેલિંજર, જેરૉમ ડેવિડ (જ. 1 જાન્યુઆરી 1919, ન્યૂયૉર્ક સિટી) : અમેરિકન નવલકથાકાર અને ટૂંકી વાર્તાકાર. બીજા વિશ્વયુદ્ધ બાદ કૉલેજ-યુનિવર્સિટીના વિદ્યાર્થીઓમાં ખૂબ વંચાતા લેખક. તેમની નવલકથા ‘ધ કૅચર ઇન ધ રાઇ’(1951)ની વરસે દહાડે અઢી લાખ જેટલી પ્રતોનું વેચાણ થતું. લેખક્ધો મોટી નામના અપાવતી આ નવલકથા તથા તેમની ટૂંકી વાર્તાઓનાં લખાણોનો મધ્યવર્તી…

વધુ વાંચો >

સેલી મૅરી (Sall’e Marie)

Feb 1, 2008

સેલી, મૅરી (Sall’e, Marie) (જ. 1707; અ. 27 જુલાઈ 1756, પૅરિસ, ફ્રાંસ) : ફ્રેંચ પ્રયોગશીલ નર્તકી અને પ્રથમ મહિલા કૉરિયૉ-ગ્રાફર. તેમનું નૃત્ય જીવંત અને નાટ્યાત્મક અભિવ્યક્તિ ધરાવતું હતું. વળી તેમણે કૉરિયૉગ્રાફ કરેલાં નૃત્યો પણ એ જ લક્ષણો માટે જાણીતાં હતાં. મૅરી સેલી બાળપણમાં ઇંગ્લૅન્ડમાં નૃત્યના જલસા કર્યા પછી સેલીએ નર્તક…

વધુ વાંચો >

સેલુક વંશ

Feb 1, 2008

સેલુક વંશ : સિકંદરના સેનાપતિ સેલ્યુકસે સ્થાપેલો વંશ. ગ્રીસના વિજેતા મહાન સિકંદરનું ઈ. પૂ. 323માં બૅબિલોનમાં અવસાન થયા પછી તેના વિશાળ સામ્રાજ્યના ભાગલા પડ્યા હતા. એ ભાગલા પછી એના એશિયાના પ્રદેશોનો સ્વામી સેલ્યુકસ નામનો એનો સેનાપતિ બન્યો હતો, જે ‘સેલુક’ તરીકે અને એનો વંશ ‘સેલુક વંશ’ તરીકે ઓળખાય છે. સેલુકના…

વધુ વાંચો >

સેલેનાઇટ (Selenite)

Feb 1, 2008

સેલેનાઇટ (Selenite) : ચિરોડીનો સ્પષ્ટ સ્ફટિક પ્રકાર. રાસા. બં. : CaSO4.2H2O. તેના બધા જ ગુણધર્મો ચિરોડીને મળતા આવે છે. તેનાં વિશિષ્ટ લક્ષણો આ પ્રમાણે છે : રંગવિહીન, પારદર્શક, ક્યારેક તે મોટા પત્રવત્ સ્વરૂપમાં પણ મળે. સામાન્યપણે નમનીય, તેથી રેસાદાર પ્રભંગ આપે; પરંતુ ફ્રાન્સના પૅરિસ નજીકમાંથી મળતી તેની જાત બરડ હોય…

વધુ વાંચો >

સેલેસ મૉનિકા

Feb 1, 2008

સેલેસ, મૉનિકા (જ. 2 ડિસેમ્બર 1973, નૉવી સૅડ, યુગોસ્લાવિયા) : યુગોસ્લાવિયામાં જન્મેલ અમેરિકન નાગરિકત્વ ધરાવતી ટેનિસ-ખેલાડી. તેઓ 15 વર્ષની વયનાં હતાં ત્યારે 1989માં ફ્રેન્ચ ઑપનમાં તેઓ બિન-ક્રમાંકિત (unseeded) તરીકે સેમી-ફાઇનલમાં પહોંચી શક્યાં અને પછીના વર્ષે 16 વર્ષ અને 16 દિવસની વયે તેઓએ વિજયપદક જીતનાર સૌથી નાની વયનાં ખેલાડી નીવડ્યાં. 1991માં…

વધુ વાંચો >

સૅલોનિકા

Feb 1, 2008

સૅલોનિકા : ગ્રીસમાં સૅલોનિકાના અખાત પર આવેલો પ્રદેશ તેમજ તે જ નામ ધરાવતું શહેર અને બંદર. ભૌગોલિક સ્થાન : 40° 38´ ઉ. અ. અને 22° 56´ પૂ. રે.. તે થેસાલોનિકી નામથી પણ ઓળખાય છે. તેનો વિસ્તાર 3683 ચોકિમી. જેટલો છે. આજે સૅલોનિકા અહીંના વિસ્તારનું પ્રમુખ ઔદ્યોગિક મથક બની રહેલું છે.…

વધુ વાંચો >

સેલ્ઝિનિક ડૅવિડ ઑલિવર

Feb 1, 2008

સેલ્ઝિનિક, ડૅવિડ ઑલિવર (જ. 10 મે 1902, પિટ્સબર્ગ, ઓહાઓ, યુ.એસ.; અ. 22 જૂન 1965, હૉલિવુડ) : અમેરિકાના ચલચિત્ર જગતના મહારથી. બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછીના યુગમાં ઉચ્ચ કલાત્મક ગુણવત્તાવાળી વાણિજ્યિક રીતે સફળ ફિલ્મોના નિર્માતા તરીકે તેઓ ખૂબ ખ્યાતિ પામ્યા. તેમના પિતા ન્યૂયૉર્કમાં મૂક ફિલ્મોના નિર્માતા હતા. તેમની પાસેથી ડૅવિડે તેમની શરૂઆતની તાલીમ…

વધુ વાંચો >

સેલ્ટન રીનહાર્ડ

Feb 1, 2008

સેલ્ટન, રીનહાર્ડ (જ. 5 ઑક્ટોબર 1930, બ્રેસલૉ, જર્મની) : વિખ્યાત જર્મન ગણિતજ્ઞ તથા 1994ના વર્ષ માટેના અર્થશાસ્ત્રના નોબેલ પારિતોષિકના સહવિજેતા. તેમને ‘રમતના સિદ્ધાંત’(Game theory)ના નિષ્ણાત ગણવામાં આવે છે. મિશ્ર હિત ધરાવતા સ્પર્ધકો વચ્ચે થતી રસાકસીની પ્રક્રિયા પર પ્રકાશ પાડતો ગણિતશાસ્ત્રનો આ જાણીતો સિદ્ધાંત છે. તેમના પિતા પુસ્તકવિક્રેતા હતા. જર્મનીની ફ્રૅન્કફર્ટ…

વધુ વાંચો >