Economics

વિશ્વવેપાર-સંગઠન (The World Trade Organization – WTO)

વિશ્વવેપાર–સંગઠન (The World Trade Organization – WTO) : રાષ્ટ્રો વચ્ચેના વેપાર અંગે થયેલી સમજૂતીઓના અમલ પર દેખરેખ રાખવા માટેનું અનેકદેશીય સંગઠન. ઉરુગ્વે-રાઉન્ડના નામે ઓળખાતી આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર અંગેની સમજૂતીના ભાગ રૂપે 1-1-1995થી આ સંગઠન અસ્તિત્વમાં આવ્યું છે. ઉરુગ્વે-રાઉન્ડની વાટાઘાટો આઠ વર્ષ ચાલી હતી, 1986માં તેની શરૂઆત થઈ હતી અને 1994માં તે…

વધુ વાંચો >

વિસારિયા પ્રવીણ

વિસારિયા પ્રવીણ (જ. 23 એપ્રિલ 1937, અ. 28 ફેબ્રુઆરી 2004) : ભારતીય અર્થશાસ્ત્રી અને વસ્તીશાસ્ત્રી. શ્રી વિસારિયાએ અર્થશાસ્ત્રનો એમ.એ. સુધીનો અભ્યાસ મુંબઈમાં કર્યો હતો. એમ.એ.માં તેમણે કૃષિ અને આંતરરાષ્ટ્રીય અર્થશાસ્ત્રમાં વિશેષીકરણ સાધ્યું હતું. તે પછી તેમણે અમેરિકાની પ્રિન્સ્ટન યુનિવર્સિટી ખાતે અર્થશાસ્ત્ર અને વસ્તીશાસ્ત્રમાં ફરીથી એમ.એ. કર્યું. પ્રિન્સ્ટન ખાતે જ તેમણે…

વધુ વાંચો >

વેતન

વેતન : શ્રમિકની ઉત્પાદકીય સેવાઓના બદલામાં શ્રમિકને વળતર તરીકે જે ચૂકવાય છે તે. આવી સેવાઓ શારીરિક કે માનસિક કે બંને પ્રકારની હોઈ શકે છે. શ્રમના અર્થઘટનમાં બધા પ્રકારના શ્રમનો સમાવેશ થાય છે. કાર્યકુશળતા ધરાવતો, ન ધરાવતો; શિક્ષિત, અશિક્ષિત; તાલીમ પામેલો, તાલીમ નહિ પામેલો; સ્વતંત્રપણે શ્રમકાર્ય કરનાર કારીગરનો શ્રમ; શિક્ષક, વકીલ,…

વધુ વાંચો >

વેપારની શરતો (Terms of Trade)

વેપારની શરતો (Terms of Trade) : દેશમાંથી નિકાસ થતી ચીજોના ભાવાંકનો, દેશમાં આયાત થતી ચીજોના ભાવાંક સાથેનો ગુણોત્તર. એને એક સાદા સૂત્રરૂપે મૂકીને આ રીતે સમજી શકાય : આ સૂત્રમાં Px1 જે તે વર્ષની નિકાસોનો ભાવાંક અને Pm1 જે તે વર્ષની આયાતોનો ભાવાંક દર્શાવે છે. ભાવોના સૂચક આંકનો ઉપયોગ કરવામાં…

વધુ વાંચો >

વેબર, આલ્ફ્રેડ

વેબર, આલ્ફ્રેડ (?) : જર્મન અર્થશાસ્ત્રી. ઔદ્યોગિક અર્થશાસ્ત્ર નામથી વીસમી સદીમાં અર્થશાસ્ત્રની જે અલાયદી શાખા વિકસી છે તેના નિષ્ણાત. ઉદ્યોગોના સ્થળલક્ષી કેન્દ્રીકરણ અંગે તેમણે કરેલ વિશ્ર્લેષણ તે ક્ષેત્રમાં આધુનિક જમાનામાં હાથ ધરવામાં આવેલ પદ્ધતિસરના અભ્યાસની પહેલ ગણાય છે. ઉદ્યોગોના ભૌગોલિક કેન્દ્રીકરણ અંગે તેમણે 1900માં રજૂ કરેલ સિદ્ધાંત સૌપ્રથમ 1909માં જર્મન…

વધુ વાંચો >

વેબ્લેન ટી. બી.

વેબ્લેન ટી. બી. (જ. 30 જુલાઈ 1857, વિસ્કૉન્સિન, અમેરિકા; અ. 3 ઑગસ્ટ 1929) : સંસ્થાકીય અર્થશાસ્ત્રની અભિનવ શાખાના પ્રવર્તક તથા અર્થશાસ્ત્રમાં નવા ખ્યાલોનું સર્જન કરનાર વિચક્ષણ વિચારક. આખું નામ થૉર્નસ્ટેન બંડ વેબ્લેન. નૉર્વેજિયન માતાપિતાના સંતાન. પરિવારે પોતાનો દેશ છોડીને કાયમી વસવાટ કરવાના હેતુથી અમેરિકામાં સ્થળાંતર કર્યું અને ત્યાં ખેતીના વ્યવસાયમાં…

વધુ વાંચો >

વેલ્થ ઑવ્ નૅશન્સ, ધ

વેલ્થ ઑવ્ નૅશન્સ, ધ : અર્થશાસ્ત્રના પિતા ગણાતા એડમ સ્મિથ(1723-90)ની મહાન કૃતિ. પ્રકાશનવર્ષ 1776. સ્મિથ ઇંગ્લૅન્ડની ગ્લાસ્ગો યુનિવર્સિટીમાં અભ્યાસ કરતા હતા તે ગાળામાં તેમના પ્રોફેસર હચેસને વર્ગખંડોમાં અર્થશાસ્ત્ર અને રાજ્યશાસ્ત્ર વિષય પર આપેલાં વ્યાખ્યાનોને આધારે આ ગ્રંથ લખાયેલો છે. સ્મિથે હચેસનના વિચારો વિસ્તારથી રજૂ કરવાનું અને અમુક અંશે જ્યાં તેમને…

વધુ વાંચો >

વૉરંટી

વૉરંટી : વસ્તુની યોગ્યતાની ગ્રાહકને ખાતરી આપતો કરાર. તે અનુસાર જો ખાતરીનો ભંગ થાય તો ખરીદનાર સમારકામ કે નુકસાન માટે વળતર માગી શકે છે, પરંતુ બાંયધરી(guarantee)ની માફક કરાર રદ કરી માલનો અસ્વીકાર કરી શકતો નથી. કરારના મુખ્ય ઉદ્દેશ માટેના જરૂરી ઉલ્લેખને બાંયધરી (guarentee) કહેવામાં આવે છે, જ્યારે ઉદ્દેશના આનુષંગિક ઉલ્લેખને…

વધુ વાંચો >

વૉર્ડ, બાર્બરા

વૉર્ડ, બાર્બરા (1914-81) : બ્રિટિશ મૂળનાં મહિલા પત્રકાર, અર્થશાસ્ત્રી અને રાજ્યશાસ્ત્રી. શરૂઆતનું શિક્ષણ પૅરિસ અને જર્મનીમાં તથા ઉચ્ચ શિક્ષણ ઇંગ્લૅન્ડની સોબોન અને ઑક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીમાં (1932-35). 1935માં સ્નાતકની પદવી લીધી. 1939માં ‘ઇકૉનૉમિસ્ટ’ નામના જાણીતા સાપ્તાહિકના તંત્રી વિભાગમાં જોડાયાં અને એ રીતે અર્થશાસ્ત્ર અને પત્રકારત્વના ક્ષેત્રમાં વ્યાવસાયિક કારકિર્દીની શરૂઆત કરી. 1940માં આ…

વધુ વાંચો >

વ્યાજ

વ્યાજ : મૂડીની ઉત્પાદકતાનો લાભ લેવાના બદલામાં મૂડીના માલિકને ચૂકવાતો બદલો / વળતર. ઉત્પાદનનાં સાધનો અને તેને મળતા વળતર-નિર્ધારણની બાબત અર્થશાસ્ત્રમાં બહુવિધ અગત્ય ધરાવે છે. મૂલ્યના સિદ્ધાંતોમાં વસ્તુ / સેવા-કિંમત-નિર્ધારણ બહુધા સાધન-કિંમત-નિર્ધારણ પર અવલંબે છે. જોકે બંને મૂળભૂત રીતે અલગ એ દૃષ્ટિએ છે કે વસ્તુ / સેવા માગ અને પુરવઠા…

વધુ વાંચો >