Chemistry

થેલિયમ : આવર્તક કોષ્ટકમાંના છઠ્ઠા આવર્ત અને 13મા (અગાઉ III) સમૂહમાં આવેલું ધાત્વિક તત્વ. સંજ્ઞા Tl, 1861/62માં સર વિલિયમ ક્રૂક્સ અને સી.એ.લેમી (Lamy)એ એકબીજાથી સ્વતંત્ર રીતે તેની શોધ કરી હતી. તેના જ્યોત-વર્ણપટમાંની લાક્ષણિક તેજસ્વી લીલી રેખાને કારણે ગ્રીક શબ્દ થેલોસ (Thallos=budding shoot અથવા twig) પરથી તેને આ નામ આપવામાં આવ્યું…

દ’ બ્રોલ્યી તરંગ વિભાવના : ગતિમય (moving) ઇલેક્ટ્રૉન (બહોળા અર્થમાં બધા જ ગતિમય કણ) પ્રકાશની માફક, કણ અને તરંગ એમ બંને પ્રકારનાં લક્ષણ ધરાવી શકે તેવી, દ’ બ્રોલ્યી દ્વારા 1929માં રજૂ કરવામાં આવેલ પરિકલ્પના (hypothesis). દ’ બ્રોલ્યીએ પ્રકાશને ફોટૉનના કિરણપુંજ (beam) તરીકે ગણીને તરંગ સમીકરણ મેળવ્યું હતું. ફોટૉનની ઊર્જા E,…

દૂમા, ઝાં બાતીસ્ત આંદ્રે (જ. 14 જુલાઈ 1800, અલેસ, ફ્રાન્સ; અ. 10 એપ્રિલ 1884, કૅન્સ, ફ્રાન્સ) : ફ્રેન્ચ કાર્બનિક રસાયણવિદ. જીનીવામાં ઔષધાલયમાં નોકરી કરતાં કરતાં રસાયણ અંગેનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું; તે દરમિયાન કેટલાક પ્રસિદ્ધ વૈજ્ઞાનિકોનું પ્રોત્સાહન મળવાથી તે પૅરિસ જઈ ત્યાંના ઇકૉલે પૉલિટેકનિકમાં મદદનીશ તરીકે જોડાયા અને 1835 સુધીમાં તે…

દ્રવ-સ્ફટિકો (liquid crystals) દ્રવ્યની ઘન અને પ્રવાહી અવસ્થા વચ્ચેના (આંશિક રીતે બંનેના) ગુણધર્મો ધરાવતી અવસ્થા. સામાન્ય રીતે દ્રવ્યનો સમુચ્ચય (aggregate) ત્રણ અવસ્થાઓ — ઘન, પ્રવાહી, અથવા વાયુરૂપ — ધરાવી શકે. આ દરેક અવસ્થાને પોતાના લાક્ષણિક ગુણધર્મો હોય છે અને કોઈ એક ચોક્કસ તાપમાને તેનું એકમાંથી બીજી અવસ્થામાં સંક્રમણ (transition) થાય …

દ્રવ્યમાન સંક્રમણ પ્રક્રમો (mass transfer processes) :  રાસાયણિક ઇજનેરીમાં એકમાંથી બીજી પ્રાવસ્થા(phase)માં અથવા એક જ પ્રાવસ્થામાં એક ભાગમાંથી બીજા ભાગમાં પદાર્થના સંક્રમણ સાથે સંકળાયેલ પ્રક્રમો કે પ્રકિયાઓ. મોટાભાગના પ્રક્રમી-એકમો, દ્રાવણો કે મિશ્રણોના સંઘટનમાં થતા ફેરફારના પ્રશ્ન સાથે સંકળાયેલા હોય છે. દ્રવ્યમાન સંક્રમણ દ્રાવણોના સંઘટનના ફેરફાર સાથે  છે. આવી ક્રિયાઓ રાસાયણિક…