Geology

ગ્લોકોફેન : ઍમ્ફિબોલ વર્ગનું ખનિજ. રા. બં. : સોડિયમ, મૅગ્નેશિયમ, આયર્ન, ઍલ્યુમિનિયમ સિલિકેટ – Na2(Mg,Fe)3 (A12Felll)2Si8 O22(OH)2 સ્ફ. વ. : મૉનોક્લિનિક, સ્વ. પ્રિઝમસ્વરૂપ સ્ફટિકો; સામાન્ય રીતે તંતુમય, જથ્થામય કે દાણાદાર-સ્વરૂપે મળે છે. રં. : વાદળી, વાદળી કાળો કે વાદળી રાખોડી, સં. : પ્રિઝમ સ્વરૂપને સમાંતર. ચ. : કાચમયથી મૌક્તિક; અર્ધપારદર્શક.…

ગ્લોમેરોપોર્ફિરિટિક સંરચના : બેસાલ્ટ ખડકમાં જોવા મળતી એક વિશિષ્ટ પ્રકારની સંરચના. આ ખડકમાંના ઑલિવીન, ઑગાઇટ અને લેબ્રેડોરાઇટ ખનિજોના મહાસ્ફટિકો ગંઠાઈ જવાનો ગુણ ધરાવે છે, જેને કારણે ખડકનો દેખાવ બેઝિક અંત:કૃત (દા.ત., ગૅબ્રો) ખડક જેવો લાગે છે. વ્રિજવિહારી દીનાનાથ દવે

ગ્વાનો : સેન્દ્રિય ઉત્પત્તિજન્ય ફૉસ્ફેટનિક્ષેપ. સામાન્ય રીતે ટાપુઓ પર ટોળામાં વસવાટ કરતાં અને માછલીઓ પર નભતાં પક્ષીઓ, ચામાચીડિયાં તેમજ અન્ય પ્રાણીઓની હગારથી બનેલા નિક્ષેપજથ્થા માટે ‘ગ્વાનો’ શબ્દ પ્રયોજાય છે. આ પ્રકારનાં સંકેન્દ્રણો દરિયાઈ ટાપુઓ પર તેમજ દરિયાકિનારાના કેટલાક ભાગો પર મળતાં હોય છે. આ ઉપરાંત ચૂનાખડકોમાં તૈયાર થયેલી ગુફાઓમાં પણ…

ઘુંમટ (ભૂસ્તરશાસ્ત્ર) : ગેડનો એક પ્રકાર. સ્તર કે સ્તરોનો સમૂહ નીચેથી ઉપર તરફ કાર્ય કરતાં દાબનાં વિરૂપક બળોની અસરને કારણે જ્યારે ગોળાઈમાં ઊંચકાય ત્યારે સ્તરો બધી બાજુએ કેન્દ્રત્યાગી નમનદિશાવાળા બને છે. આવા આકારમાં રચાતા ગેડપ્રકારને ઘુંમટ કે ઘુંમટ-ગેડ (domical fold) કહે છે. કચ્છમાં જુરા અને હબઈ ગામો નજીક જોવા મળતા…

ચર્ટ : સિલિકાનો અદ્રાવ્ય, અવશિષ્ટ સૂક્ષ્મસ્ફટિકમય પ્રકાર. કૅલ્સેડોની અને સૂક્ષ્મસ્ફટિકમય ક્વાર્ટ્ઝનું કે વિવિધ જાતના ઓપલયુક્ત સિલિકાનું બનેલું ઘનિષ્ઠ સ્વરૂપ; અથવા કૅલ્સેડોની અને ઓપલ બંનેના બનેલા ઘનિષ્ઠ ખડક-સ્વરૂપને પણ ચર્ટ તરીકે ઓળખાવાય છે. તે દળદાર સ્વરૂપવાળાં ઓપલયુક્ત સિલિકાથી માંડીને ક્રિસ્ટોબેલાઇટનાં અવ્યવસ્થિત રીતે ગોઠવાયેલાં અંતર્ગત માળખાવાળાં ઓપલ સુધીનાં વિવિધ સ્વરૂપોમાં પ્રાપ્ય હોય…

ચર્નિયન : ઇંગ્લૅન્ડના લેસ્ટરશાયરમાં જોવા મળતો લાક્ષણિક પ્રી-કૅમ્બ્રિયન જ્વાળામુખીજન્ય સ્તરવિદ્યાત્મક વિભાગ. ગિરીશભાઈ પંડ્યા