Geology

ગોળાકાર શિલાખંડ : વેન્ટવર્થના માપ પ્રમાણે આશરે 256 મિમી. કે તેથી વધુ કદવાળા ગોળાકાર ખડક-ટુકડા. આ પ્રકારના ખડક-ટુકડાની લાંબા અંતર સુધી સ્થાનાંતર ક્રિયા થયેલી હોય છે અને તેમનું ખનિજ-બંધારણ આજુબાજુ મળી આવતા ખડકો કરતાં જુદું હોય છે. વ્રિજવિહારી દીનાનાથ દવે

ગોળાશ્મ ખવાણ : ખડકોમાં થતા રાસાયણિક ખવાણ(વિઘટન)નો પ્રકાર. પૃથ્વીની સપાટી પર વિવૃત બનેલા ખડકજથ્થાની ઉપરની સપાટી વરસાદના પાણીથી ભીની થાય છે અને સૂર્યના તાપને કારણે ગરમ બને છે. પરિણામે વિવૃત ખડકજથ્થાની ઉપરની સપાટીમાં રહેલાં ખનિજોમાં રાસાયણિક ફેરફાર થાય છે અને બાહ્ય પડ મુખ્ય ખડકજથ્થાથી છૂટું પડી જાય છે અને અંદરની…

ગોળાશ્મ મૃત્તિકા : હિમનદી-નિક્ષેપનો એક પ્રકાર. એમાં કણોના કદ પ્રમાણેની વ્યવસ્થિત ગોઠવણી હોતી નથી. વધુમાં, ગોળાશ્મ મૃત્તિકા સ્તરરચના રહિત કે અલ્પ પ્રમાણમાં સ્તરરચનાવાળી હોય છે. પરિણામે તેમાં માટીના કણોથી માંડીને ગોળાશ્મ સુધીના કદવાળા ટુકડા એક સ્થાને એકઠા થયેલા હોય છે. ગોળાશ્મ મૃત્તિકા ટિલ (till) તરીકે પણ ઓળખાય છે. હિમનદીની અસર…

ગોંડવાના ખંડ : જુઓ ગોંડવાના રચના.

ગૌણ ખડક-ખનીજો : અગ્નિકૃત ખડકોના બંધારણમાં અલ્પ પ્રમાણમાં રહેલાં ખનીજો. આવાં ખનીજોને આવશ્યક ખનીજો, ગૌણ ખનીજો અને પરિણામી ખનીજો એ પ્રમાણેના ત્રણ વર્ગોમાં વર્ગીકૃત કરેલાં છે. આ પૈકી જે ખનીજો અગ્નિકૃત ખડકોના બંધારણમાં અલ્પ પ્રમાણમાં રહેલાં હોય અને જેમનું અસ્તિત્વ કે અભાવ ખડકોના પ્રકાર પર અસર કરતાં નથી તે ખનીજો…

ગૌણ ખનીજ-વર્ગો : ખડકોમાં અલ્પ પ્રમાણમાં રહેલાં ખનીજો. ખડકોના બંધારણમાં રહેલાં ખનીજો પૈકી કેટલાંક ખનીજોનું અસ્તિત્વ કે અભાવ ખડક પ્રકાર પર અસર કરતાં નથી. વધુમાં, આ ખનીજો ખડકોમાં અલ્પ પ્રમાણમાં રહેલાં હોય છે. આ પ્રકારનાં ખનીજોનો ગૌણ ખનીજ-વર્ગોમાં સમાવેશ કરેલો છે. ગૌણ ખનીજ-વર્ગોની સંક્ષિપ્ત માહિતી કક્કાવારી પ્રમાણે નીચે મુજબ છે…

ગૌણ ભૂકંપ-તરંગો : પૃથ્વીના પેટાળ તરફ ગતિ કરતા તરંગો. ભૂકંપ દરમિયાન ઉદભવતા તરંગોના ત્રણ પ્રકાર છે : (1) મુખ્ય તરંગો (P-waves), (2) ગૌણ તરંગો (S waves) અને (3) ભૂપૃષ્ઠ તરંગો (L waves અથવા Free waves). આ પૈકી મુખ્ય અને ગૌણ તરંગો પૃથ્વીના પેટાળ તરફ ગતિ કરે છે, જ્યારે ભૂપૃષ્ઠ તરંગો…