હરીશ રઘુવંશી

રાઠોડ, કાનજીભાઈ : ભારતીય ફિલ્મોના આરંભના દાયકાઓમાં જે ગુજરાતી ફિલ્મસર્જકોનું પ્રદાન સ્થાપક તરીકે ગણવામાં આવે છે તે પૈકીના એક સ્ટિલ ફોટોગ્રાફર. તેઓ અમેરિકાથી ફિલ્મકલાની ટૅક્નીક શીખીને આવેલા સુચેતસિંહની ઑરિયેન્ટલ ફિલ્મ કંપની સાથે 1918માં જોડાયા. અહીં 1920 સુધીમાં ‘મૃચ્છકટિક’, ‘શકુંતલા’ અને ‘નરસિંહ મહેતા’ ફિલ્મોમાં અભિનય કર્યો અને પ્રસિદ્ધિ પામ્યા. દરમિયાન એક…

રાઠોડ, કાન્તિલાલ (જ. 12 ડિસેમ્બર 1924, રાયપુર; અ. 28 સપ્ટેમ્બર 1988, મુંબઈ) : કાર્ટૂનચિત્રોના પ્રથમ ભારતીય નિર્માતા. તેમનો ઉછેર બંગાળી વાતાવરણમાં થયેલો. તેમણે શાન્તિનિકેતનમાં કલાનો અભ્યાસ કર્યો અને પછી અમેરિકા ગયા. આર્ટ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑવ્ શિકાગોમાં તેમણે ઍનિમેશન-કાર્ટૂન ચલચિત્રનો અભ્યાસ કર્યો. 1954થી ’56 દરમિયાન અમેરિકાની સાઇરેક્યુસ યુનિવર્સિટીમાં દસ્તાવેજી ચલચિત્ર-નિર્માણ અને સંપાદન…

રાઠોડ, કેશવ (જ. 16 ઑગસ્ટ 1954, ગાંડલા) : ગુજરાતી ફિલ્મોના કથા-પટકથાકાર, દિગ્દર્શક ઉપરાંત ગાયક, ગીતકાર અને સંગીતકાર. ઑલ ઇન્ડિયા રેડિયો પર લોકસંગીત અને સુગમસંગીતના કાર્યક્રમો આપી કારકિર્દી આરંભનાર કેશવ રાઠોડની લોકકથા કહેવાની શૈલીથી પ્રભાવિત થઈ ગાયક-કવિ-સંગીતકાર નીનુ મઝુમદારે તેમને લેખન તરફ વાળ્યા. 1971માં તેઓ મુંબઈ આવ્યા અને મનહર રસકપૂર-દિગ્દર્શિત ‘વાલો…

રાણકદેવી : ગુજરાતી ચલચિત્ર. ઐતિહાસિક કથાનક પર આધારિત ‘રાણકદેવી’નું નિર્માણ 1946 અને ફરી 1973માં થયું. સનરાઇઝ પિક્ચર્સનું ‘રાણકદેવી’ વિષ્ણુકુમાર વ્યાસના નિર્દેશન સાથે 1946માં રજૂ થયું હતું. સ્વાર્પણ અને ત્યાગની આ પ્રેમકથાનું આલેખન મોહનલાલ ગોપાળજી દવે અને પટકથાનું આલેખન વિષ્ણુકુમાર વ્યાસનાં હતાં. પ્રસિદ્ધ કવિ કરસનદાસ માણેકે સંવાદો લખ્યા હતા અને ગીતો…

રાવળ, દિનેશ (જ. 4 ઑગસ્ટ 1934, કરાંચી) : ગુજરાતી ફિલ્મોના દિગ્દર્શક. તેમનું મૂળ વતન સુરેન્દ્રનગર જિલ્લાનું હળવદ. મામા રેવાશંકર પંચોલી કરાંચીમાં ફિલ્મ-વિતરણના વ્યવસાય સાથે સંકળાયેલા હતા. નાના મામા દલસુખ પંચોલીનો લાહોરમાં સ્ટુડિયો હતો, જ્યાં હિન્દી ફિલ્મોનું નિર્માણ થતું હતું. મોસાળ પક્ષ સિનેમાના સર્જન અને વ્યવસાય સાથે સંકળાયેલો હોવાથી નાનપણથી જ…

લાખો ફુલાણી : ગુજરાતીમાં કેટલીક રીતે નોંધપાત્ર એવું ચલચિત્ર. કચ્છના ઇતિહાસનું અને કચ્છ-કાઠિયાવાડની લોકકથાનું એક તેજસ્વી પાત્ર કચ્છમાં આવેલ કંથરોટના રાજવી લાખો ફુલાણીનું છે. કહેવાય છે કે ઇતિહાસમાં ‘લાખો’ નામના રાજવીઓ તો ઘણા થઈ ગયા, પણ ‘ફુલાણી’ તો એક જ ! લગભગ અગિયારસો વર્ષ પહેલાં થઈ ગયેલા આ રાજવીએ તે…

લીલુડી ધરતી : ઑરવોકલરમાં તૈયાર થયેલું પ્રથમ ગુજરાતી ચલચિત્ર. પ્રસિદ્ધ વાર્તાકાર ચુનીલાલ મડિયાની જાણીતી નવલકથા ‘લીલુડી ધરતી’ પરથી 1968માં કે. વી. ફિલ્મ્સનું ચલચિત્ર રજૂ થયું હતું. ‘લીલુડી ધરતી’ ગ્રામજીવનની પ્રણયકથા છે. સંતુ અને ગોબરની પ્રણયકથા સાથે ગામડાનાં મલિન પાત્રો, મલિન વૃત્તિઓ વચ્ચેનો સંઘર્ષ આ ચલચિત્રના કેન્દ્રમાં છે. શાર્દૂળભા અને માંડણ…

વારસદાર (1948) : ગુજરાતી સામાજિક ચલચિત્ર. શ્રી સૌરાષ્ટ્ર પ્રોડક્શન અને નિર્માતા લક્ષ્મીચંદ શાહનું સર્જન. દિગ્દર્શક મગનલાલ ઠક્કર. આ ચિત્રની કથા આ પ્રમાણે છે : શેઠ બિહારીલાલ અમદાવાદના શ્રીમંત મહાજન તેમના ગ્રૅજ્યુએટ થયેલા ભત્રીજા વિનયને બેકારીને કારણે દુ:ખી થતો જોઈ, પોતાની સાથે રાખે છે. વિનય નીલા નામની એક સંસ્કારી યુવતીના પરિચયમાં…

વીર માંગડાવાળો (ચલચિત્ર) : હિન્દી ફિલ્મોના જાણીતા નિર્માતા-દિગ્દર્શક શ્રી રામાનંદ સાગરની જાણીતી નિર્માણસંસ્થા સાગર આર્ટ કૉર્પોરેશને સૌપ્રથમ 1976માં નિર્મિત કરેલું ગુજરાતી ચિત્ર. ચિત્રના નિર્માતા સુભાષ સાગર, સહનિર્માતા ઉપેન્દ્ર ત્રિવેદી. દિગ્દર્શક બાબુભાઈ મિસ્ત્રી. કથા-પટકથા-સંવાદ રામજીભાઈ વાણિયા અને ગીત-સંગીત અવિનાશ વ્યાસનાં હતાં. વીર માંગડાવાળો અને પદ્માવતીની શૌર્ય અને વીરતાથી સભર આ અમર…