રસાયણશાસ્ત્ર

એન્થ્રેસીન : રૈખિક ત્રિચક્રીય સંઘનિત પ્રણાલી ધરાવતો ઍરોમેટિક હાઇડ્રોકાર્બન. [તેના સમઘટક ફિનાન્થ્રીનમાં આ સંઘનન કોણીય (anguler) છે.] કોલટારમાં 1 % જેટલું એન્થ્રેસીન હોય છે. કોલટારને ઠંડો કરવાથી મળતા ઘન પદાર્થને દાબીને અલગ પાડવામાં આવે છે. તેમાં ફિનાન્થ્રીન અને કાર્બેઝોલ ભળેલાં હોય છે. ઘન પદાર્થના ભૂકાને નેપ્થા-દ્રાવક વડે ધોવાથી ફિનાન્થ્રીન તેમાં…

એન્ફિન્સેન, ક્રિશ્ચિયન બી. (જ. 26 માર્ચ 1916, મોનેસીન, પેન્સિલવેનિયા, યુ.એસ.; અ. 14 મે 1995, રેડૉક્સટાઉન, યુ.એસ.) : સ્ટેન્ફર્ડ મૂર અને વિલિયમ એચ. સ્ટેઇન સાથે 1972માં સહિયારું નોબેલ પારિતોષિક મેળવનાર પ્રસિદ્ધ અમેરિકન જીવરસાયણવિદ. પ્રોટીનના આણ્વીય બંધારણ અને જૈવિક કાર્યો વચ્ચેના સંબંધના અભ્યાસ માટે તેમને આ પારિતોષિક મળેલું. અર્ધો ભાગ એન્ફિન્સેન અને…

એમ. આઇ. બી. કે. (મિથાઇલ આઇસો બ્યૂટાઇલ કીટોન, MIBK) : શાસ્ત્રીય નામ : 4-મિથાઇલ-2-પેન્ટેનોન. સૂત્ર CH3CO CH2 – CH(CH3)2. ઉદ્યોગમાં એસેટોનમાંથી તેનું નિર્માણ નીચે દર્શાવેલ પ્રક્રિયાઓ અનુસાર કરવામાં આવે છે.   તે રંગવિહીન, આછી કીટોન જેવી કે કપૂર જેવી સુવાસવાળું પાણીમાં અલ્પદ્રાવ્ય (1.91 %) પ્રવાહી છે. ઉ.બિં. 117o – 118o…

એમાઇડ સંયોજનો (amides) : એમોનિયા કે એમાઇનના એક કે વધુ હાઇડ્રોજનનું RCO અથવા RSO2 જેવા એસાઇલ સમૂહો વડે વિસ્થાપન કરવાથી મળતાં કાર્બનિક સંયોજનો. તે પ્રાથમિક RCONH2, દ્વિતીયક (RCO)2NH કે તૃતીયક પ્રકારનો હોઈ શકે. દ્વિતીયક એમાઇડ ઇમાઇડ તરીકે ઓળખાય છે. તૃતીયક એમાઇડ જાણીતાં નથી. એમાઇડ (1) અનુરૂપ ઍસિડના એમોનિયમ ક્ષારને ગરમ…

એમાઇલ આલ્કોહૉલ : C5H11OH સૂત્ર ધરાવતા આઠ સમઘટકીય આલ્કોહૉલમાંનો ગમે તે એક. ઉદ્યોગનો એમાઇલ આલ્કોહૉલ ફ્યુઝેલ ઑઇલ(સ્ટાર્ચ અને શર્કરાના આથવણની ઉપપેદાશ)ના નિષ્યંદનથી મેળવાય છે. એમાં 13 % – 60 % દ્વિતીયક એમાઇલ આલ્કોહૉલ તથા પ્રકાશક્રિયાશીલ એમાઇલ આલ્કોહૉલ હોય છે. ઉ.બિં. 128o – 132o સે. એમાઇલમ એટલે સ્ટાર્ચ ઉપરથી એમાઇલ નામ…

એમિનેશન : એમાઇન્સ બનાવવાની એકમ પ્રવિધિ. એમાઇન્સને એમોનિયા(NH3)નાં વ્યુત્પન્નો ગણી શકાય; જેમાં NH3ના એક, બે અથવા ત્રણ હાઇડ્રોજન પરમાણુઓનું આલ્કાઇલ, એરાઇલ, સાઇક્લોઆલ્કાઇલ કે વિષમ ચક્રીય સમૂહ વડે વિસ્થાપન થયેલું હોય. આ સંયોજનો રંગકો, વર્ણકો, ઔષધો, પ્રક્ષાલકો, પ્લાસ્ટિક અને રૉકેટ-ઇંધનો તરીકે તેમજ ઘણાં અગત્યનાં રસાયણોના મધ્યસ્થી તરીકે ઉપયોગી છે. C−N બંધયુક્ત…