મહેશ ચોકસી
પટેલ, નાગજી
પટેલ, નાગજી (જ. 1 એપ્રિલ 1937, જૂની જિથરડી, તા. કરજણ) : ગુજરાતના શિલ્પી. 1964માં વડોદરાની મ. સ. યુનિવર્સિટીની ફૅકલ્ટી ઑવ્ ફાઇન આર્ટ્સમાંથી શિલ્પકળાના વિષય સાથે અનુસ્નાતક થયા. 1962-64 દરમિયાન ભારત સરકારના શિક્ષણ અને સાંસ્કૃતિક મંત્રાલયની શિષ્યવૃત્તિ મેળવી વિવિધ પ્રદેશોના પથ્થરની ગુણવિશેષતાની જાણકારી મેળવી તેમજ શિલ્પકૃતિઓ તૈયાર કરી. 1976થી 1978 દરમિયાન…
વધુ વાંચો >પટેલ, ભોળાભાઈ શંકરભાઈ
પટેલ, ભોળાભાઈ શંકરભાઈ (જ. 7 ઑગસ્ટ 1934, સોજા, જિ. મહેસાણા; અ. 20 મે 2012, અમદાવાદ) : અનેકભાષાવિદ, ગુજરાતીના સર્જક, વિવેચક અને ઉત્તમ પ્રાધ્યાપક. માતાનું નામ રેવાબહેન. 1952માં એસ.એસ.સી., 1957માં બનારસ હિંદુ યુનિવર્સિટીમાંથી બી.એ.; 1960માં ગુજરાત યુનિવર્સિટીમાંથી હિન્દી વિષયમાં એમ.એ. પ્રથમ ક્રમે; એ જ વર્ષે હિન્દીના અધ્યાપક તરીકે કારકિર્દીનો આરંભ. 1968માં…
વધુ વાંચો >પતઝડ કી આવાઝ
પતઝડ કી આવાઝ (1965) : ઉર્દૂ લેખિકા કુર્રતુલઐન હૈદર (જ. 1928)ની ટૂંકી વાર્તાઓનો સંગ્રહ. તેમાં કુલ આઠ વાર્તાઓ છે જે પૈકીની ‘હાઉસિંગ સોસાયટી’ને લેખિકાએ લઘુનવલ (novelette) તરીકે ઓળખાવી છે. આ વાર્તાઓની ઘટનાસૃદૃષ્ટિનાં સ્થળો અનેકવિધ છે. એમાં અલ્લાહાબાદ, લખનૌ, કાનપુર, દિલ્હી, મુંબઈ, લાહોર, કરાંચી તથા ભારત-પાકિસ્તાનનાં બીજાં કેટલાંક શહેરો અને પરદેશનાં…
વધુ વાંચો >પત્રહીન નગ્ન ગાછ
પત્રહીન નગ્ન ગાછ (1967) : મૈથિલી કવિ ‘યાત્રી’ (વૈદ્યનાથ મિશ્રા : જ. 1911; અ. 1998)નો કાવ્યસંગ્રહ. ‘યાત્રી’ મૈથિલી સાહિત્યના ગણનાપાત્ર ‘નવકવિ’ છે અને તેમનો અભિગમ પ્રયોગશીલતાનો છે. પ્રયોગશીલતાને તેમણે જે વિકાસ-તબક્કે પહોંચાડી છે ત્યાંથી નવી કવિ-પેઢીએ આગળ પ્રયાણ કર્યું છે. તે આધુનિક કવિ છે, પણ આધુનિકતાવાદી લેશ પણ નથી. તેમનાં…
વધુ વાંચો >પયસ્વિની
પયસ્વિની (1969) : મૈથિલી કવિ સુરેન્દ્ર ઝા ‘સુમન’(જ. 10 ઑક્ટોબર, 1910, અ. 5 માર્ચ 2002)નો કાવ્યસંગ્રહ. તેમાં પ્રાકૃતિક સૌંદર્ય તથા ગ્રામજીવનની સરળતાને લગતાં 25 ઊર્મિકાવ્યો છે. પ્રથમ શીર્ષકદા કૃતિ ‘પયસ્વિની’માં કવિ અવનવાં વન-ઉપવન અને ગોચરમાં વિહરે છે. વર્ષાઋતુની સરખામણી કવિ દુધાળી ગાય સાથે કરીને જણાવે છે કે વરસાદ પણ સમસ્ત…
વધુ વાંચો >પરવેઝ, સલાહુદ્દીન
પરવેઝ, સલાહુદ્દીન (જ. 1950, અલ્લાહાબાદ) : ઉર્દૂ કવિ. તેમના ગ્રંથ ‘આઇડેન્ટિટી કાર્ડ’ને સાહિત્ય અકાદમીનો 1991ના વર્ષનો ઍવૉર્ડ મળ્યો છે. અલીગઢ મુસ્લિમ યુનિવર્સિટીમાંથી અંગ્રેજીમાં અનુસ્નાતક ડિગ્રી. અમેરિકામાં વહીવટ તેમજ વ્યવસ્થાપન વિશે અભ્યાસ કર્યો. અત્યારે કમ્પ્યૂટર-સલાહકાર તથા ફિલ્મ-સર્જક. 9 વર્ષની વયે લખવાનો પ્રારંભ. યુનિવર્સિટી છોડી તે પહેલાં જ તેમને સાહિત્યક્ષેત્રે સ્વીકૃતિ મળી…
વધુ વાંચો >પાઠક જગન્નાથ
પાઠક, જગન્નાથ (જ. 1934, સહસરામ, બિહાર) : સંસ્કૃત ભાષાના બિહારી કવિ અને પંડિત. તેમના કાવ્યસંગ્રહ ‘કપિશાયની’ને 1981ના વર્ષનો કેન્દ્રીય સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર મળ્યો હતો. ‘કપિશાયની’ સંસ્કૃતમાં લખાયેલ મૌલિક રચના છે. તેમણે બનારસ હિંદુ યુનિવર્સિટીમાંથી 1965માં સંસ્કૃતમાં એમ.એ.ની અને 1968માં પીએચ.ડી.ની ડિગ્રી મેળવી. તેઓ અલ્લાહાબાદ ખાતેની ગંગામઠ ઝા સેન્ટ્રલ સંસ્કૃત વિદ્યાપીઠ…
વધુ વાંચો >પાણિનીય પ્રદ્યોતમ્ (1955)
પાણિનીય પ્રદ્યોતમ્ (1955) : મલયાળમ લેખક આઇ. સી. ચાકો (1876-1966) કૃત અભ્યાસગ્રંથ. ‘પાણિનીય પ્રદ્યોતમ્’ (પાણિનિકૃત ગ્રંથ વિશે પ્રકાશ) એ પાણિનિએ સ્થાપેલી સંસ્કૃત વ્યાકરણ-પદ્ધતિ વિશે મલયાળમમાં લખાયેલો સર્વપ્રથમ અભ્યાસપૂર્ણ ગ્રંથ છે. લેખક પોતે સંસ્કૃત વ્યાકરણના પારંગત વિદ્વાન છે અને વૈજ્ઞાનિક વલણ ધરાવે છે. તેમનો પ્રાચીન વ્યાકરણ-પદ્ધતિ પરત્વેનો અભિગમ નવીન અને મૌલિક…
વધુ વાંચો >પાલ્ગ્રેવ ફ્રાન્સિસ ટર્નર
પાલ્ગ્રેવ, ફ્રાન્સિસ ટર્નર (જ. 28 સપ્ટેમ્બર 1824, લંડન; અ. 24 ઑક્ટોબર 1897, લંડન) : આંગ્લ કવિ, કાવ્ય-સંપાદક અને વિવેચક. ઑક્સફર્ડ ખાતે અભ્યાસ કર્યા પછી શિક્ષણ તથા વહીવટી ક્ષેત્રે વિવિધ હોદ્દાઓ સંભાળ્યા. 1895માં ઑક્સફર્ડ ખાતે કવિતાના પ્રાધ્યાપકનું પદ સંભાળ્યું. તેમનાં કાવ્ય-પુસ્તકોમાં ‘ઇડિલ્સ ઍન્ડ સાગ્ઝ’ (1854), ‘હિમ્સ’ (1867), ‘લિરિકલ પોએમ્સ’ (1871), ‘ધ…
વધુ વાંચો >પિટમૅન સર આઇઝેક
પિટમૅન, સર આઇઝેક (જ. 4 જાન્યુઆરી 1813, ટ્રોબિજ, વિલ્ટ–શાયર; અ. 12 જાન્યુઆરી 1897, સમરસેટ) : લઘુલિપિના આંગ્લ શોધક. કારકિર્દીનો પ્રારંભ કર્યો ક્લાર્ક તરીકે. ત્યારબાદ શાળાના શિક્ષક બન્યા. એ દરમિયાન તેમણે ‘સ્ટેનોગ્રાફિક સાઉન્ડ હૅન્ડ’ (1837) બહાર પાડ્યું. તેઓ સ્વીડનબૉર્ગ પંથના ‘ન્યૂ જેરૂસલેમ ચર્ચ’માં જોડાયા હતા. તેથી તેમને શિક્ષક તરીકેની નોકરીમાંથી બરતરફ…
વધુ વાંચો >