ભાષાશાસ્ત્ર અને લિપિ

બ્લૂમફિલ્ડ, લિયોનાર્દ (જ. 1887, શિકાગો; અ. 1949) : વિદ્વાન ભાષાશાસ્ત્રી. તેમણે હાર્વર્ડ, વિસ્કૉન્સિન અને શિકાગો યુનિવર્સિટી ખાતે અભ્યાસ કર્યો હતો. અનેકવિધ શૈક્ષણિક કામગીરી બજાવ્યા પછી, 1921માં તેઓ ઓહાયો સ્ટેટ યુનિવર્સિટીમાં જર્મન ભાષા તેમજ ભાષાશાસ્ત્રના પ્રોફેસર તરીકે નિમાયા. 1927માં તેઓ શિકાગો યુનિવર્સિટીમાં જર્મેનિક વ્યુત્પત્તિશાસ્ત્રના અને 1940માં યેલ યુનિવર્સિટીમાં ભાષાશાસ્ત્રના પ્રોફેસર નિયુક્ત…

માર્ચ, ફ્રાન્સિસ ઍન્ડ્રુ (જ. 25 ઑક્ટોબર 1825, મિલબરી, મૅસેચુસેટ્સ, અમેરિકા; અ. 9 સપ્ટેમ્બર 1911, ઈસ્ટન, પેન્સિલવેનિયા) : અમેરિકાના ભાષા-વિજ્ઞાની અને કોશકાર. આધુનિક તુલનાત્મક ઍંગ્લોસૅક્સન (ઓલ્ડ ઇંગ્લિશ) ભાષાશાસ્ત્રના તે પ્રમુખ સ્થાપક હતા. 1857માં તે ઈસ્ટનની લૅફેયેટ કૉલેજ ખાતે અંગ્રેજી ભાષા તથા તુલનાત્મક ભાષાશાસ્ત્રના પ્રોફેસર બન્યા. તેમણે આ પ્રકારની આ સર્વપ્રથમ સ્વાધ્યાયપીઠ(chair)નું…

મૂન, વિલિયમ (જ. 1818, કેન્ટ, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 1897) : બ્રિટનના મૂન ટાઇપના સંશોધક. 4 વર્ષના હતા ત્યારથી તેમને અંશત: અંધાવસ્થા હતી, પરંતુ 1840માં તેઓ પૂરા અંધ બની ગયા. તે પછી તેઓ અંધ બાળકોને શિક્ષણ આપવા લાગ્યા. ઉપસાવેલા ટાઇપની તત્કાલ પ્રચલિત પદ્ધતિઓથી તેમને  સંતોષ ન હતો. તેથી તેમણે રોમન કૅપિટલો પર…

મોનખ્મેર : ભારતીય ઉપખંડમાં બોલાતું એક ભાષાકુળ. વિશ્વના જુદા જુદા પ્રદેશોમાં બોલાતી કેટલીક ભાષાઓનાં મૂળ ભૂતકાળની કોઈ એક ભાષામાં મળે છે. એ ભાષાઓના ઉદભવમૂલક સંબંધને આધારે જગતની ભાષાઓનાં અગિયાર પરિવાર કે કુળો તારવી શકાયાં છે. આવા ચારેક પરિવારોની ભાષાઓમાં – ભારતમાં બોલાય છે એ ચારેક પરિવારોમાં  – ભારતીય ઉપખંડમાં વિસ્તરેલું…

વાક્ય : વાગ્વ્યવહારનો એકમ. સામાન્ય રીતે તે જુદાં જુદાં પદોના સમૂહનો બનેલો હોય છે. માનવમાત્રના મનોગત વિચારો અને ભાવોનું પ્રદાન કરવામાં વાક્ય અત્યંત મહત્વનું સાધન છે. વાક્યની વ્યાખ્યા અને સ્વરૂપ અંગે સંસ્કૃત વાઙ્મયમાં વ્યાકરણ અને સાહિત્ય ઉપરાંત ન્યાય, મીમાંસા આદિ શાસ્ત્રોમાં વ્યાપક ચિંતન થયેલું છે. તેમાંય વળી વ્યાકરણક્ષેત્રે મહાવૈયાકરણ અને…