પુરાતત્વ

વિક્રમ સંવત

વિક્રમ સંવત : જુઓ સંવત.

વધુ વાંચો >

વિન્કલ્માન, જોઆકીમ

વિન્કલ્માન, જોઆકીમ (Wincklemann, Joachim) (જ. 9 ડિસેમ્બર, સ્ટેન્ડાલ, પ્રુશિયા; અ. 8 જૂન 1768, ત્રિયેસ્તે, ઇટાલી) : પ્રાચીન ગ્રીક કલાની હિમાયત કરનાર જર્મન પુરાતત્વવેત્તા અને કલા-ઇતિહાસકાર. તેમના પ્રભાવ હેઠળ યુરોપ અને અમેરિકામાં ચિત્ર, શિલ્પ, સ્થાપત્ય, સાહિત્ય અને ફિલસૂફીનાં ક્ષેત્રોમાં નવપ્રશિષ્ટવાદનો જન્મ થયો. તેમના પિતા મોચી હતા. અભ્યાસકાળ દરમિયાન હોમરના અનુવાદ વાંચ્યા…

વધુ વાંચો >

વિલ્કિન્સ ચાર્લ્સ

વિલ્કિન્સ ચાર્લ્સ (ઈ. સ. 1798, ન્યૂયૉર્ક, યુ. એસ.; અ. 1877) : અમેરિકન નૌકા-અધિકારી અને પ્રસિદ્ધ દરિયાઈ પુરાવિદ. ચાર્લ્સે અભ્યાસ પૂર્ણ કરી અમેરિકાના નૌકાખાતામાં સામાન્ય અધિકારી તરીકે (1818) કારકિર્દીની શરૂઆત કરી. ક્રમશ: બઢતી મેળવતા જતાં ઈ. સ. 1830માં નવી શરૂ કરાયેલ દરિયાઈ વેધશાળાના પ્રમુખનો કાર્યભાર સંભાળ્યા બાદ અમેરિકન સરકાર દ્વારા અપાયેલ…

વધુ વાંચો >

વીરનિર્વાણ સંવત

વીરનિર્વાણ સંવત : જુઓ સંવત.

વધુ વાંચો >

વીર બલ્લાલ સંવત

વીર બલ્લાલ સંવત : જુઓ સંવત.

વધુ વાંચો >

વીરભદ્ર શિવની પ્રતિમા

વીરભદ્ર શિવની પ્રતિમા : શામળાજી — ગુજરાતમાંથી મળેલી અને બરોડા મ્યુઝિયમમાં સુરક્ષિત પાંચમી સદીની અનુપમ પ્રતિમા. ક્ષત્રપકાલ અને ગુપ્તકાલની ગુજરાતની શિલ્પકલાને જોડતી કડીરૂપ આ પ્રતિમા હોવાથી વિશેષ નોંધપાત્ર છે. પૂર્ણમૂર્ત સ્વરૂપે કંડારાયેલી આ પ્રતિમામાં શિવ ત્રિભંગમાં ઊભેલા છે. તેમના પગ ક્ષત્રપકાલીન શિલ્પોની સરખામણીએ પાતળા છે. તેમના ચાર હાથ પૈકી ડાબો…

વધુ વાંચો >

વૂલી, લિયૉનાર્ડ

વૂલી, લિયૉનાર્ડ (જ. 1880; અ. 1960) : પ્રખ્યાત બ્રિટિશ પુરાવિદ. પૂરું નામ સર વૂલી ચાર્લ્સ લિયૉનાર્ડ. ડૉ. વૂલીનું પ્રમુખ સંશોધન ‘ઉર’નું ખોદકામ ગણાય છે (1922-28). વર્તમાન ઇરાક(જૂનું નામ મેસોપોટામિયા)ના દક્ષિણે ફરાત નદીના કિનારે આવેલા સુમેરિયન નગર ‘ઉર’(Ur)નું વૂલીએ પદ્ધતિસરનું ખોદકામ કરી રાજા-રાણીની અકબંધ કબરો સહિતનું આખુંય માળખું પ્રકાશમાં આણ્યું. રાણી-રાજા(પ્રથમ…

વધુ વાંચો >

વૈશાલી (નગરી)

વૈશાલી (નગરી) : બિહારમાં આવેલું નગર, જેનું અગાઉનું નામ બસાઢ હતું. તે લિચ્છવી ગણરાજ્યની રાજધાની હતું. બૌદ્ધ સાહિત્યમાં લિચ્છવીની જેમ વજ્જિ પણ વૈશાલીના જ કહેવાય છે. વજ્જિ સંઘની રાજધાની વૈશાલી જ હતી. પાલિ ત્રિપિટકમાં લિચ્છવી અને વજ્જિનો ઉલ્લેખ એક જ ગણરાજ્ય માટે થયો છે. ભગવાન બુદ્ધે બુદ્ધત્વ-પ્રાપ્તિ પછી પાંચમો વર્ષાવાસ…

વધુ વાંચો >

વ્હિલર, મોર્ટિમર

વ્હિલર, મોર્ટિમર (જ. 1890; અ. 1976) : પુરાતત્વ-ખોદકામ-પદ્ધતિને સુયોજિત વૈજ્ઞાનિક સ્વરૂપ આપનાર પ્રસિદ્ધ પુરાવિદ. મધ્યમવર્ગીય સ્કૉટિશ પરિવારમાં જન્મેલ વ્હિલરનું પૂરું નામ રૉબર્ટ એરિક મોર્ટિમર વ્હિલર. અભ્યાસ પૂરો કર્યા પછીથી રૉયલ કમિશન ઑવ્ હિસ્ટૉરિકલ મ્યુઝિયમમાં જુનિયર સંશોધક તરીકે જોડાયા બાદ પહેલું વિશ્વયુદ્ધ ફાટી નીકળતાં એમણે ફ્રાન્સ અને ઇટાલીના મોરચે તોપદળમાં કામ…

વધુ વાંચો >

વ્હેલી વૉટસન જૉન (કર્નલ)

વ્હેલી વૉટસન જૉન (કર્નલ) (જ. 1838, પુણે; અ. 1889) : કાઠિયાવાડના 4થા પોલિટિકલ એજન્ટ તથા ગુજરાતના પુરાતત્વના જ્ઞાતા. પિતા વ્હેલી પુણેમાં બ્રિટિશ સરકારના એક અધિકારી હતા. 16 વર્ષની વયે જૉને ઇંગ્લૅન્ડમાં લશ્કરી તાલીમ પૂરી કરી ભારત આવી પુણે એક્સાઇન રેજિમેન્ટમાં ભરતી થયા. ક્રમશ: ઉત્તરોત્તર બઢતી મેળવતા જઈ 1862માં કૅપ્ટન થયા…

વધુ વાંચો >