ઇતિહાસ – ભારત
હેસ્ટિંગ્સ લૉર્ડ
હેસ્ટિંગ્સ, લૉર્ડ (જ. 9 ડિસેમ્બર 1754, કાઉન્ટી ડાઉન, આયરલૅન્ડ; અ. 28 નવેમ્બર 1826, ઑવ્ નેપલ્સ) : 1813થી 1823 સુધી ભારતનો ગવર્નર જનરલ અને ભારતમાં બ્રિટિશ લશ્કરનો કમાન્ડર-ઇન-ચીફ. ઈ. સ. 1771માં તે લશ્કરમાં જોડાયો. તેણે અમેરિકન સ્વાતંત્ર્ય-યુદ્ધ(1775–81)માં અંગ્રેજોની તરફેણમાં ભાગ લીધો હતો. તેથી તેને ઉમરાવપદ મળ્યું હતું. 1793માં તેને અર્લ ઑવ્…
વધુ વાંચો >હૈદરઅલી
હૈદરઅલી (જ. 1722, બુડીકોટ, દક્ષિણ ભારત; અ. 7 ડિસેમ્બર 1782, ચિત્તુર, દક્ષિણ ભારત) : લશ્કરના ઘોડેસવારમાંથી બનેલો કાર્યદક્ષ સેનાપતિ અને મૈસૂરનો શાસક. રાજ્યના સર્વાધિકારી નંજરાજે, ગોળીબારમાં તેની હોશિયારી જોઈને 1749માં તેને 50 ઘોડેસવારોનો નાયક નીમ્યો. ત્રિચિનોપલી પરની ચડાઈમાં તેની બહાદુરી અને નીડરતાની કદર કરીને તેને 1500 ઘોડેસવાર, 3000ના પાયદળ તથા…
વધુ વાંચો >હૈદરાબાદ (ભારત)
હૈદરાબાદ (ભારત) : આંધ્રપ્રદેશનું પાટનગર, ભારતનાં મોટાં શહેરો પૈકીનું છઠ્ઠા ક્રમે આવતું શહેર તથા મહત્વનું વેપારી કેન્દ્ર. ભૌગોલિક સ્થાન : 17° 25´ ઉ. અ. અને 78° 30´ પૂ. રે.. વિસ્તાર : 562 ચોકિમી.. તે મુંબઈથી અગ્નિકોણમાં આશરે 600 કિમી.ને અંતરે તથા ચેન્નાઈથી વાયવ્યમાં આશરે 500 કિમી.ને અંતરે આવેલું છે. હૈદરાબાદનું…
વધુ વાંચો >હૈદરાબાદ રાજ્યનું વિલીનીકરણ
હૈદરાબાદ રાજ્યનું વિલીનીકરણ : દક્ષિણ ભારતમાં આવેલું નિઝામનું હૈદરાબાદ રાજ્ય દેશનું સૌથી મોટું દેશી રાજ્ય હતું. મીર કમરુદ્દીને ઈ. સ. 1724માં સ્વતંત્ર રાજ્ય તરીકે તેની સ્થાપના કરી હતી. આ રાજ્યનો વિસ્તાર 1,31,200 ચોકિમી.થી વધારે હતો અને તેની વસ્તી 1,60,00,000 હતી. તેની વાર્ષિક આવક રૂપિયા 26 કરોડની હતી. આ રાજ્યને પોતાનું…
વધુ વાંચો >હૈલાકાંડી (Hailakandi)
હૈલાકાંડી (Hailakandi) : આસામ રાજ્યના દક્ષિણ ભાગમાં આવેલો નાનો જિલ્લો તથા તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લામથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 24° 41´ ઉ. અ. અને 92° 34´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો 1327 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તરે કચાર જિલ્લો, પૂર્વમાં કચાર જિલ્લાનો ભાગ અને મિઝોરમ રાજ્ય, દક્ષિણે મિઝોરમ…
વધુ વાંચો >હૈહયો
હૈહયો : યાદવવંશની એક શાખા. (વિષ્ણુપુરાણ, વાયુપુરાણ, મહાભારત વગેરે ગ્રંથોમાંથી હૈહયોના ઉલ્લેખો મળે છે.) હૈહયો માળવાની દક્ષિણે આવેલા પ્રદેશમાં આબાદ થયા હતા. તેમના રાજા મહિષ્મંતે માહિષ્મતી નગર સ્થાપ્યું અને તેને પાટનગર બનાવ્યું. માહિષ્મતી નગર અવન્તિજનપદમાં આવેલ હતું. મહિષ્મંતનો વારસ રાજા ભદ્રશ્રેણ્ય આક્રમક હતો. તેણે પૌરવોનું રાજ્ય જીતી લીધું. રાજા ભદ્રશ્રેણ્યે…
વધુ વાંચો >હૉકિન્સ વિલિયમ (કૅપ્ટન)
હૉકિન્સ, વિલિયમ (કૅપ્ટન) : બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીએ સૂરતમાં વેપારની કોઠી શરૂ કરવાની પરવાનગી લેવા મોકલેલ દૂત. ઇંગ્લૅન્ડના રાજા જેમ્સ 1લાનો પત્ર અને 25,000 સોનામહોરો સાથે હૉકિન્સ 1608ના ઑગસ્ટ મહિનામાં સૂરત આવ્યો. સૂરતમાંથી તે મુઘલ દરબારમાં આગ્રા ગયો. જેસુઇટ ફાધર્સનો વિરોધ હોવા છતાં, જહાંગીરે હૉકિન્સનું સ્વાગત કર્યું. હૉકિન્સ તુર્કી અને…
વધુ વાંચો >હૉફસ્ટેડ્ટર રૉબર્ટ
હૉફસ્ટેડ્ટર, રૉબર્ટ (જ. 5 ફેબ્રુઆરી 1915, ન્યૂયૉર્ક; અ. 1990) : પારમાણ્વિક ન્યૂક્લિયસમાં ઇલેક્ટ્રૉન-પ્રકીર્ણનના પ્રારંભિક અભ્યાસ અને ન્યૂક્લિયૉનના બંધારણ(સંરચના)ને લગતી શોધો માટે રૂડોલ્ફ લુડ્વિગ મોસબૌર(Mossbauer)ની ભાગીદારીમાં 1961નો નોબેલ પુરસ્કાર મેળવનાર અમેરિકન ભૌતિકવિજ્ઞાની. પ્રાથમિક અને ઉચ્ચ શાલેય શિક્ષણ ન્યૂયૉર્ક શહેરમાં લીધું. ત્યાંની કૉલેજમાંથી 1935માં બી.એસ.ની ઉપાધિ મેળવી. કૉલેજમાંથી સ્નાતક થતાં હૉફસ્ટેડ્ટરને ગણિતશાસ્ત્ર…
વધુ વાંચો >હોમરૂલ આંદોલન
હોમરૂલ આંદોલન : ભારત માટે હોમરૂલ (સ્વરાજ) મેળવવા લોકમાન્ય ટિળક તથા શ્રીમતી એની બેસન્ટે શરૂ કરેલ આંદોલન. ટિળક છ વર્ષની કેદની સજા માંડલે(મ્યાનમાર)માં ભોગવીને જૂન 1914માં દેશમાં પાછા ફર્યા. તેમને લાગ્યું કે દેશની વાસ્તવિક પ્રગતિ તથા કલ્યાણ વાસ્તે ‘સ્વરાજ’ આવશ્યક હતું. પોતાના ધ્યેય તરીકે તેમણે ‘હોમરૂલ’ શબ્દ પસંદ કર્યો, કારણ…
વધુ વાંચો >હોયસળ
હોયસળ (ઈ. સ. 11મીથી 14મી સદીનો પૂર્વાર્ધ) : મૈસૂરમાં ગંગવાડીની વાયવ્યે પર્વતાળ પ્રદેશના હોયસળ વંશના રાજાઓ. હોયસળો યાદવકુળના હતા. હોયસળ વંશના રાજાઓએ શિલાલેખોમાં પોતાને ‘યાદવકુલતિલક’ અથવા ‘ચંદ્રવંશીય ક્ષત્રિય’ જણાવ્યા છે. તેમના રાજ્યનો વિસ્તાર હાલના મૈસૂર પ્રદેશમાં હતો અને તેમનું પાટનગર દ્વારસમુદ્રમાં હતું. તેઓ કોઈ વાર દક્ષિણના ચોલ તથા કોઈ વાર…
વધુ વાંચો >