આયુર્વિજ્ઞાન

બોરહાવે, હર્માન (જ. 31 ડિસેમ્બર 1668, વુરહૉટ; અ. 23 સપ્ટેમ્બર 1738, લીડન) : ડચ તબીબ અને તત્ત્વજ્ઞાની. પિતા પાદરી. બોરહાવે, હર્માનનું વિદ્યાર્થીજીવન તેજસ્વી હતું. 1689માં 20 વર્ષની ઉંમરે પીએચ.ડીની પદવી લીડન યુનિવર્સિટીમાંથી મેળવી. ત્યારબાદ એક વર્ષ ગણિતના શિક્ષકનો વ્યવસાય કરી 1690માં તબીબી શાસ્ત્રનો અભ્યાસ શરૂ કર્યો અને 1693માં હાર્ડરવિઝ યુનિવર્સિટીમાંથી…

બોરિક ઍસિડ (આયુર્વિજ્ઞાન) : H3BO3ની સૂત્રસંજ્ઞા ધરાવતો, મંદ અમ્લતા (acidic) ધરાવતો, સ્પર્શ દ્વારા સાબુ કે ચીકાશદ્રવ્ય (grease) જેવો લાગતો, કડવા સ્વાદવાળો તથા સફેદ ભૂકા કે મણિ જેવા પડળવાળા સ્ફટિકોના રૂપે જોવા મળતો પદાર્થ. તેને બોરાસિક ઍસિડ અથવા ઍૅસિડમ બોરિકમના નામે પણ ઓળખવામાં આવે છે. તે 25 ભાગ ઠંડા પાણી, 3…

બ્યૂમૉં, વિલિયમ (જ. 1785, લેબેનૉકી – કૉનેક્ટિકટ; અ. 1853, સેંટ લૂઇ, મૉન્ટાના) : માનવીના જઠરમાં ખોરાક પર થતી પાચનક્રિયાનો અભ્યાસ સૌપ્રથમ કરનાર અમેરિકન લશ્કરી ડૉક્ટર. ઈ. સ. 1822માં 19 વર્ષની ઉંમરના એક યુવાન સેંટ માર્ટિનના પેટમાં બંદૂકની ગોળી વાગતાં તેનો ઉપચાર કરવા વિલિયમ બ્યૂમૉંને આદેશ આપવામાં આવ્યો. ગોળીને લીધે સેંટ…

બ્લુમૅનબાક, જોહાન ફ્રેડરિક (જ. 11 મે 1752, ગોઠા; અ. 22 જાન્યુઆરી 1840, ગૉટિનજૅન, જર્મની) : જર્મનીના મશહૂર દેહધર્મવિજ્ઞાની અને તુલનાત્મક શારીરિકી-નિષ્ણાત. તેમનો પરિચય ભૌતિક માનવશાસ્ત્રના પિતામહ તરીકે પણ આપવામાં આવે છે. તેમણે સૌપ્રથમ માનવીની ખોપરીઓના તુલનાત્મક પરિમાણનો અભ્યાસ કરી તેને આધારે માનવજાતની વહેંચણી કૉકેશિયન, મૉંગોલિયન, ઇથિયોપિયન, મલાયન અને અમેરિકન –…

બ્લૂમબર્ગ, બરુચ સૅમ્યુલ (જ. 28 જુલાઈ 1925, ન્યૂયૉર્ક શહેર, યુ.એસ.) : ઈ. સ. 1976ના કાર્લેટોન ડી. જજડુસકે સાથેના તબીબી વિદ્યા અને દેહધર્મવિદ્યા અંગેના નોબેલ પુરસ્કારવિજેતા. તેમને ચેપી રોગોના ઉદભવ અને ફેલાવા અંગેની નવી ક્રિયાપ્રવિધિઓ (mechanisms) શોધવા માટે આ સન્માન આપવામાં આવ્યું હતું. તેઓ અમેરિકી તબીબ હતા અને 1946માં યુનિયન કૉલેજમાં…

બ્લૅક, (સર) જેમ્સ (જ. 1924) : ઈ. સ. 1988ના નોબેલ પુરસ્કાર-વિજેતા. દવાઓ વડે કરાતી સારવાર અંગેના સંશોધન અંગે તેમને જર્ટ્રુડ ઇલિયૉન અને જ્યૉર્જ હિચિંગ્સ સાથે તબીબી વિદ્યા અને દેહધર્મવિદ્યા માટેનો નોબેલ પુરસ્કાર એનાયત થયેલો છે. તેઓ સૌપ્રથમ એવા વૈજ્ઞાનિક બન્યા, જેમને વ્યાપારિક ધોરણે વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રે કામ કરતા હોવા છતાં પણ…