આયુર્વિજ્ઞાન

ક્રિયેટિનીન, સીરમ-સપાટી : મૂત્રપિંડની કાર્યશીલતા દર્શાવતી મહત્વની નિદાનલક્ષી કસોટી. આ પ્રકારની બે કસોટીઓ છે; લોહીમાં યુરિયા-નાઇટ્રોજનનું પ્રમાણ અને સીરમ(રુધિરરસ)માં ક્રિયેટિનીનની સપાટી. ક્રિયેટિનીનની સીરમ-સપાટી મૂત્રપિંડની નિષ્ફળતાનો સચોટ આંક દર્શાવે છે. ખોરાકમાં જો પ્રોટીનનું પ્રમાણ વધુ હોય તો મૂત્રપિંડની સામાન્ય કાર્યશીલતા સાથે પણ લોહીમાં યુરિયાનું પ્રમાણ વધે છે. આમ લોહીમાં યુરિયાનું પ્રમાણ…

ક્રેપલીન, એમીલ (જ. 15 ફેબ્રુઆરી 1856, નૉઇસ્ટ્રેલિટ્ઝ, જર્મની; અ. 7 ઑક્ટોબર 1926, મ્યૂનિક) : વિખ્યાત જર્મન મનોરોગચિકિત્સક તથા પ્રાયોગિક મનોરોગચિકિત્સાના પ્રવર્તક. શિક્ષણ જર્મનીના વુટર્ઝબર્ગ, મ્યૂનિક તથા લાઇપઝિગ ખાતે. 1878માં તબીબીશાસ્ત્રમાં સ્નાતકની પદવી પ્રાપ્ત કર્યા પછી મ્યૂનિક અને લાઇપઝિગ ખાતે મનોરોગચિકિત્સાના સહાયક (1878-80) અને તે પછી લીબસ ખાતેની સિલેસિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ અને…

ક્રેબ્ઝ, હાન્સ ઍડોલ્ફ (સર) (જ. 25 ઑગસ્ટ 1900, હિલ્ડેશેઇમ, પશ્ર્ચિમ જર્મની; અ. 22 નવેમ્બર 1981, ઑક્સફર્ડ) : ગ્રેટ બ્રિટનના પ્રસિદ્ધ જૈવરસાયણશાસ્ત્રી. ક્રેબ્ઝ-ચક્ર અથવા ટ્રાઇકાબૉર્ક્સિલિક ઍસિડ-ચક્ર અથવા સાઇટ્રિક ઍસિડ-ચક્રની શોધ બદલ 1953માં ફિઝિયૉલૉજી અથવા મેડિસિનના નોબેલ પુરુસ્કારના લિપ્મૅન ફિટ્ઝ આલ્બર્ટ સાથે સહવિજેતા. યહૂદી ચિકિત્સકના આ પુત્રે ગોટન્જન, ફ્રાઇબુર્ગ, મ્યૂનિક, બર્લિન અને…

ક્રૉગ, શેક ઑગસ્ટ સ્ટીનબર્ગ (જ. 15 નવેમ્બર 1874, ગ્રેના, ડેન્માર્ક; અ. 13 સપ્ટેમ્બર 1949, કૉપનહેગન) : 1920માં શરીરક્રિયાશાસ્ત્ર અને તબીબીવિજ્ઞાન શાખાના નોબેલ પુરસ્કારના વિજેતા. તેમની શોધનો વિષય હતો કેશવાહિનીઓ(capillaries)ની સંકોચન-વિસ્ફારણ (contraction-dilatation)ની પ્રવિધિનું નિયમન. તેમના સંશોધનકાર્યનો મહત્વનો ફાળો માણસની શ્વસનક્રિયા અને પેશીઓમાં લોહીની વહેંચણી તથા પરિભ્રમણની પ્રક્રિયાના ક્ષેત્રમાં છે. ક્રૉગ તથા…

ક્લૉડ, આલ્બર્ટ (જ. 24 ઑગસ્ટ 1898, લેન્જિયર, બેલ્જિયમ; અ. 22 મે 1983, બ્રસેલ્સ) : સી. આર. ડેડુવે તથા જ્યૉર્જ એમિલ પેલેડે સાથે 1974ના શરીરક્રિયાશાસ્ત્ર અને તબીબી વિજ્ઞાનના નોબેલ પુરસ્કારના સહવિજેતા. તેમણે કોષની રચના અને કાર્યલક્ષી બંધારણ સંબંધિત સંશોધનો કર્યાં હતાં. આલ્બર્ટ ક્લૉડ કોષવિદ (cytologist) હતા અને તેમણે બેલ્જિયમની લેઇગી યુનિવર્સિટીમાં તબીબી…