૨૫.૧૫
૨૫.૧૫
હુન્ઝા
હુન્ઝા : પાકિસ્તાનની ઉત્તર સીમા પર આવેલો પ્રદેશ. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 35° 55´ ઉ. અ. અને 74° 22´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો આશરે 10,100 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. આ પ્રદેશ અફઘાનિસ્તાન અને ચીનની સીમા નજીક પાકિસ્તાનના કબજા હેઠળના કાશ્મીરમાં આવેલો છે. કરીમાબાદ તેનું મોટામાં મોટું શહેર છે. ગિલ્ગિટમાંથી…
વધુ વાંચો >હુપેહ (Hupeh)
હુપેહ (Hupeh) : ચીનના મધ્યભાગમાં આવેલો પ્રાંત. તે યાંગ્ત્સે નદીના મધ્યના ખીણપ્રદેશમાં આવેલો છે. તેની ઉત્તરે ત્સિનલિંગ શાન, તુંગપેઈ શાન અને તાપિયેહ શાન પર્વતમાળાઓ આવેલી છે. અગ્નિકોણમાં આવેલી મુ-ફોઉ શાન હારમાળા આ પ્રાંતને કિયાંગ્સીથી અલગ પાડે છે. મધ્ય દક્ષિણ તરફની સીમા યાંગ્ત્સે નદીથી જુદી પડે છે. હુપેહ પ્રાંતનો લગભગ બધો…
વધુ વાંચો >હુબ્નેરાઇટ
હુબ્નેરાઇટ : MnWO4 રાસાયણિક બંધારણ ધરાવતું ખનિજ. વુલ્ફ્રેમાઇટ ઘન દ્રાવણ શ્રેણીનો મૅંગેનીઝધારક ખનિજ-પ્રકાર. તેમાં સામાન્યત: અલ્પ પ્રમાણમાં લોહમાત્રા હોય છે. તે મૉનોક્લિનિક સ્ફટિક વર્ગમાં સ્ફટિકીકરણ પામે છે. હુબ્નેરાઇટ તેના સ્ફટિકો ટૂંકા અને ત્રિપાર્શ્વીય હોય છે. ચમક : હીરકથી રાળમય. પ્રભંગ : ખરબચડો. કઠિનતા : 4. વિ. ઘ. : 7.2. રંગ…
વધુ વાંચો >હુમાયૂં
હુમાયૂં (જ. 6 માર્ચ 1508, કાબુલ, અફઘાનિસ્તાન; અ. 26 જાન્યુઆરી 1556, દિલ્હી) : મુઘલ સમ્રાટ બાબરનો પુત્ર, બીજો મુઘલ સમ્રાટ. તે તુર્કી, અરબી અને ફારસી ભાષાઓ શીખ્યો હતો. તેણે ઇતિહાસ, તત્વજ્ઞાન, ગણિત, ખગોળ તથા જ્યોતિષનો અભ્યાસ કર્યો હતો. તે કુરાન ઉપરાંત ‘દીવાને-હાફિઝ’ અને ‘દીવાને-સાલમન’ જેવા પ્રશિષ્ટ ગ્રંથોમાં નિષ્ણાત હતો. તેને…
વધુ વાંચો >હુમાયૂંનામા
હુમાયૂંનામા : મુઘલ શહેનશાહ બાબરની પુત્રી ગુલબદન બેગમે લખેલ હુમાયૂંનું જીવનચરિત્ર. ‘હુમાયૂંનામા’ની રચના ગુલબદન બેગમે અકબરની આજ્ઞાથી ઈ. સ. 1580થી 1590 વચ્ચે કરી. સ્વયં ગુલબદન બેગમ જ જણાવે છે તેમ જ્યારે હજરત ફિરદૌસ મકાની (બાબર) સ્વર્ગવાસી થયા ત્યારે પોતે આઠ વર્ષની હતી. તેથી બાબર વિશે તેને ઘણું જ ઓછું યાદ…
વધુ વાંચો >હુમાયૂંની કબર
હુમાયૂંની કબર : મુઘલકાલીન ભારતની એક ઉલ્લેખનીય ઇમારત. આ ઇમારત દિલ્હીમાં મથુરા રોડ પર આવેલી છે. હુમાયૂંના મૃત્યુ પછી તેની વિધવા બેગા બેગમે (જે હાજી બેગમ તરીકે વધુ જાણીતી હતી) આ ઇમારત 1565માં બંધાવી હતી. શેરશાહથી પરાજિત થતાં હુમાયૂંને ઈરાનમાં આશ્રય લેવો પડ્યો હતો. 1556માં તેણે ફરીથી દિલ્હીની ગાદી હસ્તગત…
વધુ વાંચો >હુરિયન લોકો
હુરિયન લોકો : મધ્યપૂર્વના દેશોના ઇતિહાસ અને સંસ્કૃતિમાં ઈ. પૂ. 2જી સહસ્રાબ્દીમાં મહત્વનો ભાગ ભજવનાર લોકો. ઈ. પૂ. 3જી સહસ્રાબ્દીમાં એટલે કે ઈ. પૂ. 3000થી 2000ના સમયગાળામાં હુરિયન લોકોએ અત્યારે જે આરબ દેશો તરીકે ઓળખાય છે એ પશ્ચિમ એશિયા અથવા મધ્યપૂર્વના દેશો પર આક્રમણ કરી ત્યાં પ્રવેશ કર્યો હતો. એ…
વધુ વાંચો >હુર્રીયત કૉન્ફરન્સ (ઑલ પાર્ટી હુર્રીયત કૉન્ફરન્સ)
હુર્રીયત કૉન્ફરન્સ (ઑલ પાર્ટી હુર્રીયત કૉન્ફરન્સ) : સ્થાપના : 9 માર્ચ, 1993. જમ્મુ-કાશ્મીર રાજ્યનાં કુલ 26 રાજકીય, સામાજિક અને ધાર્મિક સંગઠનોથી રચાયેલી સંસ્થા. ભારતની સ્વતંત્રતાના કાળથી જ જમ્મુ-કાશ્મીર રાજ્ય વિવાદાસ્પદ બન્યું. તેને ભારતના બંધારણમાં વિશેષ દરજ્જો આપવામાં આવ્યો. ભૌગોલિક રીતે તેના વિસ્તારનો મોટો ભાગ ભારત સાથે જોડાયેલો છે, તેની બહુમતી…
વધુ વાંચો >હુલ્લડ
હુલ્લડ : અનિયંત્રિત ટોળાંઓ દ્વારા થતો ઉપદ્રવ. સશસ્ત્ર વિદ્રોહ એ તેનું ચિહન છે. રાજકીય સ્વરૂપ ધારણ કરે ત્યારે તે વિપ્લવ નામથી ઓળખાય છે. 1857નો બળવો સામાન્ય રીતે વિપ્લવ નામથી ઓળખાય છે. તેવી જ રીતે 1973–74ના વર્ષમાં ગુજરાતમાં નવનિર્માણના નામે જે ચળવળ થઈ ગઈ તે પણ કાયદા દ્વારા પ્રસ્થાપિત તત્કાલીન રાજ્ય…
વધુ વાંચો >હુવર હબર્ટ
હુવર, હબર્ટ (જ. 10 ઑગસ્ટ 1874, વોસ્ટબ્રાંચ, આયોવા, અમેરિકા; અ. 20 ઑક્ટોબર 1964, ન્યૂયૉર્ક શહેર, અમેરિકા) : રિપબ્લિકન પક્ષ દ્વારા ચૂંટાયેલા અમેરિકાના 31મા પ્રમુખ (1929–33). હબર્ટ હુવર તેમની નવ વર્ષની વયે માતા-પિતાનું અવસાન થતાં કાકાએ ઉછેર્યા. માનવતાવાદી ક્વેકર સંપ્રદાયના તેઓ અનુયાયી હતા. સ્ટેનફર્ડ વિશ્વવિદ્યાલયમાંથી ખાણના ઇજનેરની પદવી પ્રથમ વર્ગમાં 1895માં…
વધુ વાંચો >હુવિષ્ક (હુષ્ક)
હુવિષ્ક (હુષ્ક) (શાસનકાળ ઈ. સ. 106–138) : વિદેશી કુષાણ વંશનો ભારતના કેટલાક પ્રદેશોનો રાજા. કલ્હણના ‘રાજતરંગિણી’ ગ્રંથમાં જણાવ્યા પ્રમાણે કાશ્મીર ઉપર તુરુષ્ક (તુર્કિશ) જાતિના ત્રણ રાજાઓ હુષ્ક (હુવિષ્ક), જુષ્ક અને કનિષ્ક 2જો સંયુક્ત રાજ્ય કરતા હતા. તેમણે પોતાના નામ પરથી હુષ્કપુર (આધુનિક ઉષ્કર), જુષ્કપુર (આધુનિક ઝુકુર) અને કનિષ્કપુર (આધુનિક કનીસપોર)…
વધુ વાંચો >હુ શાહ
હુ શાહ (જ. 17 ડિસેમ્બર 1891, શાંઘાઈ, ચીન; અ. 24 ફેબ્રુઆરી 1962, તાઇવાન, ફોર્મોસા ચીન) : ચીનના રાષ્ટ્રવાદી મુત્સદ્દી અને વિદ્વાન, ચીની વિચારધારાના અગ્રણી નેતા. પિતા અધિકારી અને વિદ્વાન વ્યક્તિ. તેમણે પોતાની ત્રણ વર્ષની વયે પિતાની છત્રછાયા ગુમાવી હતી. માતા સીધીસાદી ગૃહિણી; પરંતુ બાળકના શિક્ષણ અંગે ભારે આગ્રહી હોવાથી ઘણી…
વધુ વાંચો >હુષ્કપુર
હુષ્કપુર : પ્રાચીનકાલમાં સિથિયન રાજા હુષ્કે સ્થાપેલ નગર. કલ્હણના જણાવ્યા પ્રમાણે તે અશોક મૌર્યના વંશમાંથી ઊતરી આવેલો અને દામોદર સુદના મરણ પછી કાશ્મીરનો શાસક બન્યો હતો. રાજા હુષ્ક પછી જુષ્ક અને કનિષ્ક તેના ઉત્તરાધિકારીઓ બન્યા. રાજા હુષ્ક નવી નવી ઇમારતો બંધાવવાનો અને નગરો વસાવવાનો શોખીન હતો. તેથી તેણે અત્યારના બારામુલ્લા…
વધુ વાંચો >હુસમૅન આલ્ફ્રેડ એડવર્ડ (Housman Alfred Edward)
હુસમૅન, આલ્ફ્રેડ એડવર્ડ (Housman, Alfred Edward) (જ. 26 માર્ચ 1859, ફૉકબેરી, વૉર્સેસ્ટરશાયર, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 30 એપ્રિલ 1936, કેમ્બ્રિજ) : અંગ્રેજ કવિ. સીધી સાદી શૈલીમાં રોમૅન્ટિક નિરાશાવાદનાં ઊર્મિગીતોના રચયિતા. પિતા સૉલિસિટર. સાત ભાઈભાંડુઓમાંના એક. માતા તરફ ખાસ પક્ષપાત; પરંતુ બાર વર્ષની ઉંમરે તેમની માતાનું અવસાન થતાં તીવ્ર આઘાતની લાગણી થઈ. આ…
વધુ વાંચો >હુસેર્લ એડમન્ડ
હુસેર્લ, એડમન્ડ (જ. 8 એપ્રિલ 1859, પ્રૉસનિત્ઝ, મૉરેવિયા; અ. 27 એપ્રિલ 1938, ફ્રાઇબર્ગ, જર્મની) : વીસમી સદીના પૂર્વાર્ધમાં યુરોપમાં પ્રતિભાસનિરૂપક વિચારણા(phenomenology પ્રતિભાસવિચાર)ના સ્થાપક જર્મન યહૂદી ચિન્તક હુસેર્લે બર્લિન, વિયેના અને હાલે(Halle)માં ગણિત અને તત્વજ્ઞાનનો અભ્યાસ કર્યો હતો. હુસેર્લે 1887થી 1901 સુધી હાલે યુનિવર્સિટીમાં 1901થી 1916 સુધી ગૉટિન્ગન યુનિવર્સિટીમાં અને 1916થી…
વધુ વાંચો >હુસૈન મકબૂલ ફિદા (Husain Maqbool Fida)
હુસૈન, મકબૂલ ફિદા (Husain, Maqbool Fida) (જ. 17 સપ્ટેમ્બર 1915, પંઢરપુર, મહારાષ્ટ્ર, ભારત; અ. 9 જૂન 2011, લંડન, યુ.કે.) : આધુનિક ભારતના સૌથી વધુ જાણીતા અને વિવાદાસ્પદ ચિત્રકાર. મકબૂલ ફિદા હુસૈન ઇન્દોરની કલાશાળામાં અભ્યાસ શરૂ કર્યો; પરંતુ તે અધૂરો મૂકી તેમણે મુંબઈ આવી સિનેમાનાં પોસ્ટરો (hoardings) ચીતરવાં શરૂ કર્યાં. 1947માં…
વધુ વાંચો >હુસૈન સદ્દામ
હુસૈન, સદ્દામ (જ. 28 એપ્રિલ 1937, અલ-ઓઉની, ટિકરિત, ઇરાક; અ. 30 ડિસેમ્બર 2006, બગદાદ) : ઇરાકના પ્રમુખ અને વિવાદાસ્પદ, આતતાયી શાસક. સદ્દામ હુસૈન અબ્દ-અલ-મજિદ અલ-તિરકીતી તેનું પૂરું નામ હતું. સામાન્ય સુથાર કુટુંબમાં જન્મેલા સદ્દામનો ઉછેર ઓરમાન પિતા દ્વારા થયો હતો. બાળપણથી અન્યની ચીજવસ્તુ આંચકી લઈ લડાયક ખમીરથી જીવવાની તેમની ટેવ…
વધુ વાંચો >હુસૈન સૈયદ આબિદ
હુસૈન, સૈયદ આબિદ (જ. 1896, ભોપાલ; અ. 13 ડિસેમ્બર 1978) : ઉર્દૂ સાહિત્યકાર. તેમના પિતાનું નામ હમિદ હુસૈન અને માતાનું નામ સુલતાન બેગમ હતું. તેઓ સાલિહા સાથે લગ્નગ્રંથિથી જોડાયા હતા. તેમણે ભોપાલમાં પ્રાથમિક શિક્ષણ મેળવ્યું પછી 1920માં અલ્લાહાબાદ યુનિવર્સિટીમાંથી બી.એ. થયા અને 1925માં ઑક્સફર્ડ અને બર્લિનમાંથી એમ.એ. અને પીએચ.ડી.ની ડિગ્રી…
વધુ વાંચો >હુંગ વુ (હોંગ વુ)
હુંગ વુ (હોંગ વુ) (જ. 21 ઑક્ટોબર 1328, હાઓ-ચાઉ, ચીન; અ. 24 જૂન 1398) : ચીન ઉપર આશરે 300 વર્ષ શાસન કરનાર મીંગ રાજવંશનો સ્થાપક. તેમનું મૂળ નામ ચુ યુઆન-ચાંગ હતું. તેમણે 1368થી 1398 સુધી ચીન પર શાસન કર્યું. કિશોરાવસ્થામાં અનાથ બન્યા હોવાથી તેઓ સાધુ બનીને મઠમાં દાખલ થયા હતા.…
વધુ વાંચો >હુંડના નિયમો (Hund’s rules)
હુંડના નિયમો (Hund’s rules) : અનેક ઇલેક્ટ્રૉન ધરાવતા પરમાણુમાંના બે સમાન (એકસરખા ક્વૉન્ટમ અંકો n અને l ધરાવતા) ઇલેક્ટ્રૉનના વિન્યાસ (configuration) માટે નિમ્નતમ ઊર્જાસ્તર નક્કી કરવા ઉપયોગમાં લેવાતા પ્રયોગનિર્ણીત (આનુભવિક, empirical) નિયમો. જર્મન ભૌતિકવિદ અને સ્પેક્ટ્રમ વિજ્ઞાની (spectroscopist) ફ્રેડરિક હેરમાન હુંડે 1925માં આ નિયમો રજૂ કર્યા હતા. નિયમો પ્રયોગનિર્ણીત છે…
વધુ વાંચો >