૨૦.૨૭
વેલિંગ્ટનથી વેંકટ કૃષ્ટણ શાસ્ત્રી, બી. વી.
વેલિંગ્ટન
વેલિંગ્ટન : ન્યૂઝીલૅન્ડનું પાટનગર, બીજા ક્રમનું મોટું શહેર, ઔદ્યોગિક મથક તથા મુખ્ય બંદર. ભૌગોલિક સ્થાન : 41° 47´ દ. અ. અને 174° 47´ પૂ. રે.. તે ઉત્તર ટાપુના છેક દક્ષિણ છેડે ઊંડા જળના કુદરતી બારામાં કૂકની સામુદ્રધુની પર આવેલું છે. અહીંનું બારું આશરે 8500 હેક્ટર જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે.…
વધુ વાંચો >વેલિંગ્ટન ટ્રૉફી
વેલિંગ્ટન ટ્રૉફી : હૉકીની પ્રતિષ્ઠિત ટ્રૉફી. આ ટ્રૉફી જીતવા માટે દરેક રાષ્ટ્ર વર્ષો સુધી મહાવરો કરે છે. અન્ય રાષ્ટ્રોની સરખામણીમાં ભારત માટે હૉકીની રમતનું વિશેષ મહત્વ છે; કારણ કે ભારત હૉકીમાં 1928થી 1956 સુધી ‘ઑલિમ્પિક ચૅમ્પિયન’ હતું અને 1975માં તો ભારત હૉકીમાં ‘વિશ્વ ચૅમ્પિયન’ પણ બન્યું હતું. આ રીતે જ…
વધુ વાંચો >વૅલેટા (Valleta)
વૅલેટા (Valleta) : ભૂમધ્ય સમુદ્રમાં આવેલા માલ્ટાના ટાપુનું પાટનગર તેમજ મુખ્ય દરિયાઈ બંદર. ભૌગોલિક સ્થાન : 350 54’ ઉ. અ. અને 140 31’ પૂ. રે.. તે માલ્ટાના ઈશાન કાંઠે બંદરોની વચ્ચે સાંકડી ભૂશિર પર આવેલું છે. તે માલ્ટાનું વહીવટી, સાંસ્કૃતિક અને વાણિજ્યમથક છે. આ ઉપરાંત તે રૉયલ માલ્ટા લાઇબ્રેરીનું મૂળ…
વધુ વાંચો >વૅલેન્ટાઇન ડે
વૅલેન્ટાઇન ડે : પ્રેમ અને લાગણીના ઉત્સવ તરીકે, 14મી ફેબ્રુઆરીએ દુનિયાના અનેક દેશોમાં, હોંશભેર ઊજવાતો દિવસ. આ દિવસે લોકો, સવિશેષ યુવક-યુવતીઓ પોતપોતાનાં પ્રિય પાત્રોને, મિત્રોને કે કુટુંબના સભ્યોને ‘વૅલેન્ટાઇન’ના અભિવાદન-સંદેશા મોકલે છે. કેટલાક સંદેશા-પત્રોમાં કાવ્યો, હાસ્યપ્રધાન ચિત્રો કે કહેવતો પણ હોય છે. આ દિવસે ઠેર ઠેર મિજબાનીઓ અને નૃત્ય-સમારંભો યોજાય…
વધુ વાંચો >વેલેરા, ઇમન ડી
વેલેરા, ઇમન ડી (જ. 1882, ન્યૂયૉર્ક સિટી; અ. 1975) : આઇરિશ રાજપુરુષ, રીપબ્લિક ઑવ્ આયર્લૅન્ડના વડાપ્રધાન અને પ્રમુખ. તેમના પિતા સ્પૅનિશ અને માતા આઇરિશ હતાં. તેમણે આયર્લૅન્ડમાં ડબ્લિનમાં બ્લૅકરૉક કૉલેજ અને રૉયલ યુનિવર્સિટીમાં શિક્ષણ લીધું હતું. કેટલીક ડિગ્રીઓ મેળવ્યા બાદ તેમણે જુદી જુદી કૉલેજો અને શિક્ષણ-સંસ્થાઓમાં ગણિતશાસ્ત્ર, ફ્રેન્ચ અને લૅટિન…
વધુ વાંચો >વેલેરિયસ ફ્લૅક્સ, ગેયસ
વેલેરિયસ ફ્લૅક્સ, ગેયસ (આશરે ઈ. સ. પહેલી સદી) : ‘આર્ગોનૉટિકા’ નામના મહાકાવ્યના રચયિતા, રોમન કવિ. અન્ય રોમન કવિ ક્વિન્ટિલિયને તેમના ‘ઇન્સ્ટિટુશિયો ઓરૅટોરિયા’ કાવ્યમાં વેલેરિયસને શ્રદ્ધાંજલિ આપેલ છે. ‘આર્ગોનૉટિકા’ સમ્રાટ વેસ્પાસિયનને અર્પણ કરવામાં આવેલ છે. તે હેક્ઝામીટરમાં લખાયું છે. જેસન અને કેટલાક સાહસિક વીરપુરુષો ‘આર્ગો’ નામના ભવ્ય વહાણમાં હંકારી જાય છે.…
વધુ વાંચો >વેલેરિસ
વેલેરિસ : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા એપોસાયનેસી કુળની એક વૃક્ષસ્વરૂપ અને કાષ્ઠમય આરોહી પ્રજાતિ. તેનું વિતરણ ભારતથી શરૂ થઈ દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયા અને ફિલિપાઇન્સ સુધી થયેલું છે. ભારતમાં તેની ત્રણ જાતિઓ થાય છે, તે પૈકી એક ઔષધીય અગત્ય ધરાવે છે. તેની એક જાતિ Vallaris solanacea Kuntze syn. V. heynei Spreng. (સં.…
વધુ વાંચો >વેલ્ટમૅન, માર્ટિનસ જે. જી.
વેલ્ટમૅન, માર્ટિનસ જે. જી. (જ. 27 જૂન 1931, વાલવિજ્ક (Waalwijk), નેધરલૅન્ડ) : ડચ ભૌતિકવિજ્ઞાની. 1999ના નોબેલ પારિતોષિકના ગેરાદુસ’ટી હૂફ્ટ(Geradus’t Hooft)ના સહવિજેતા. આ નોબેલ પારિતોષિક તેમને ભૌતિકવિજ્ઞાનમાં વિદ્યુતમંદતા (electroweak) આંતરક્રિયાની ક્વૉન્ટમ સંરચના પર પ્રકાશ પાડવા માટે એનાયત કરવામાં આવેલ. તેમણે એવી ગણિતીય રીત વિકસાવી જેના થકી આ બ્રહ્માંડની રચના કરનારા અવપરમાણુ…
વધુ વાંચો >વેલ્ડિંગ
વેલ્ડિંગ : બે એકસરખી ધાતુના ટુકડાઓ – ભાગોને કાયમી ધોરણે જોડવાની (સાંધવાની) પ્રચલિત રીત. આમ તો સોલ્ડરિંગ (રેણ) અને બ્રેઝિંગ(પાકું રેણ)થી પણ ધાતુઓના સાંધા કરી શકાય, પરંતુ વેલ્ડિંગથી મળતો સાંધો ઘણો મજબૂત હોય છે. સાંધાના સામર્થ્યના ચડતા ક્રમમાં સોલ્ડરિંગ, બ્રેઝિંગ અને વેલ્ડિંગ આવે. વેલ્ડિંગમાં અગત્યની બાબત એ છે કે જે…
વધુ વાંચો >વેલ્ડે પરિવાર
વેલ્ડે પરિવાર (વેલ્ડે એસાઇઆસ જ. 1587 નેધરલૅન્ડ્ઝ; અ. 1630 નેધરલૅન્ડ્ઝ; વેલ્ડે વિલેમ પહેલો જ. 1611 નેધરલૅન્ડ્ઝ; અ. 1693 નેધરલૅન્ડ્ઝ; વેલ્ડે વિલેમ બીજો જ. 1633 નેધરલૅન્ડ્ઝ; અ. 1707 નેધરલૅન્ડ્ઝ; વેલ્ડે ઍડ્રિયાન જ. 1636 નેધરલૅન્ડ્ઝ; અ. 1772 નેધરલૅન્ડ્ઝ) : બરોક ચિત્રશૈલીમાં સર્જન કરનાર ડચ ચિત્રકાર પરિવાર. ઍમ્સ્ટરડૅમ ખાતેના ચિત્રકાર કૉનિક્સ્લૂ પાસેથી એસાઇઆસ…
વધુ વાંચો >વેલિંગ્ટન
વેલિંગ્ટન : ન્યૂઝીલૅન્ડનું પાટનગર, બીજા ક્રમનું મોટું શહેર, ઔદ્યોગિક મથક તથા મુખ્ય બંદર. ભૌગોલિક સ્થાન : 41° 47´ દ. અ. અને 174° 47´ પૂ. રે.. તે ઉત્તર ટાપુના છેક દક્ષિણ છેડે ઊંડા જળના કુદરતી બારામાં કૂકની સામુદ્રધુની પર આવેલું છે. અહીંનું બારું આશરે 8500 હેક્ટર જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે.…
વધુ વાંચો >વેલિંગ્ટન ટ્રૉફી
વેલિંગ્ટન ટ્રૉફી : હૉકીની પ્રતિષ્ઠિત ટ્રૉફી. આ ટ્રૉફી જીતવા માટે દરેક રાષ્ટ્ર વર્ષો સુધી મહાવરો કરે છે. અન્ય રાષ્ટ્રોની સરખામણીમાં ભારત માટે હૉકીની રમતનું વિશેષ મહત્વ છે; કારણ કે ભારત હૉકીમાં 1928થી 1956 સુધી ‘ઑલિમ્પિક ચૅમ્પિયન’ હતું અને 1975માં તો ભારત હૉકીમાં ‘વિશ્વ ચૅમ્પિયન’ પણ બન્યું હતું. આ રીતે જ…
વધુ વાંચો >વૅલેટા (Valleta)
વૅલેટા (Valleta) : ભૂમધ્ય સમુદ્રમાં આવેલા માલ્ટાના ટાપુનું પાટનગર તેમજ મુખ્ય દરિયાઈ બંદર. ભૌગોલિક સ્થાન : 350 54’ ઉ. અ. અને 140 31’ પૂ. રે.. તે માલ્ટાના ઈશાન કાંઠે બંદરોની વચ્ચે સાંકડી ભૂશિર પર આવેલું છે. તે માલ્ટાનું વહીવટી, સાંસ્કૃતિક અને વાણિજ્યમથક છે. આ ઉપરાંત તે રૉયલ માલ્ટા લાઇબ્રેરીનું મૂળ…
વધુ વાંચો >વૅલેન્ટાઇન ડે
વૅલેન્ટાઇન ડે : પ્રેમ અને લાગણીના ઉત્સવ તરીકે, 14મી ફેબ્રુઆરીએ દુનિયાના અનેક દેશોમાં, હોંશભેર ઊજવાતો દિવસ. આ દિવસે લોકો, સવિશેષ યુવક-યુવતીઓ પોતપોતાનાં પ્રિય પાત્રોને, મિત્રોને કે કુટુંબના સભ્યોને ‘વૅલેન્ટાઇન’ના અભિવાદન-સંદેશા મોકલે છે. કેટલાક સંદેશા-પત્રોમાં કાવ્યો, હાસ્યપ્રધાન ચિત્રો કે કહેવતો પણ હોય છે. આ દિવસે ઠેર ઠેર મિજબાનીઓ અને નૃત્ય-સમારંભો યોજાય…
વધુ વાંચો >વેલેરા, ઇમન ડી
વેલેરા, ઇમન ડી (જ. 1882, ન્યૂયૉર્ક સિટી; અ. 1975) : આઇરિશ રાજપુરુષ, રીપબ્લિક ઑવ્ આયર્લૅન્ડના વડાપ્રધાન અને પ્રમુખ. તેમના પિતા સ્પૅનિશ અને માતા આઇરિશ હતાં. તેમણે આયર્લૅન્ડમાં ડબ્લિનમાં બ્લૅકરૉક કૉલેજ અને રૉયલ યુનિવર્સિટીમાં શિક્ષણ લીધું હતું. કેટલીક ડિગ્રીઓ મેળવ્યા બાદ તેમણે જુદી જુદી કૉલેજો અને શિક્ષણ-સંસ્થાઓમાં ગણિતશાસ્ત્ર, ફ્રેન્ચ અને લૅટિન…
વધુ વાંચો >વેલેરિયસ ફ્લૅક્સ, ગેયસ
વેલેરિયસ ફ્લૅક્સ, ગેયસ (આશરે ઈ. સ. પહેલી સદી) : ‘આર્ગોનૉટિકા’ નામના મહાકાવ્યના રચયિતા, રોમન કવિ. અન્ય રોમન કવિ ક્વિન્ટિલિયને તેમના ‘ઇન્સ્ટિટુશિયો ઓરૅટોરિયા’ કાવ્યમાં વેલેરિયસને શ્રદ્ધાંજલિ આપેલ છે. ‘આર્ગોનૉટિકા’ સમ્રાટ વેસ્પાસિયનને અર્પણ કરવામાં આવેલ છે. તે હેક્ઝામીટરમાં લખાયું છે. જેસન અને કેટલાક સાહસિક વીરપુરુષો ‘આર્ગો’ નામના ભવ્ય વહાણમાં હંકારી જાય છે.…
વધુ વાંચો >વેલેરિસ
વેલેરિસ : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા એપોસાયનેસી કુળની એક વૃક્ષસ્વરૂપ અને કાષ્ઠમય આરોહી પ્રજાતિ. તેનું વિતરણ ભારતથી શરૂ થઈ દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયા અને ફિલિપાઇન્સ સુધી થયેલું છે. ભારતમાં તેની ત્રણ જાતિઓ થાય છે, તે પૈકી એક ઔષધીય અગત્ય ધરાવે છે. તેની એક જાતિ Vallaris solanacea Kuntze syn. V. heynei Spreng. (સં.…
વધુ વાંચો >વેલ્ટમૅન, માર્ટિનસ જે. જી.
વેલ્ટમૅન, માર્ટિનસ જે. જી. (જ. 27 જૂન 1931, વાલવિજ્ક (Waalwijk), નેધરલૅન્ડ) : ડચ ભૌતિકવિજ્ઞાની. 1999ના નોબેલ પારિતોષિકના ગેરાદુસ’ટી હૂફ્ટ(Geradus’t Hooft)ના સહવિજેતા. આ નોબેલ પારિતોષિક તેમને ભૌતિકવિજ્ઞાનમાં વિદ્યુતમંદતા (electroweak) આંતરક્રિયાની ક્વૉન્ટમ સંરચના પર પ્રકાશ પાડવા માટે એનાયત કરવામાં આવેલ. તેમણે એવી ગણિતીય રીત વિકસાવી જેના થકી આ બ્રહ્માંડની રચના કરનારા અવપરમાણુ…
વધુ વાંચો >વેલ્ડિંગ
વેલ્ડિંગ : બે એકસરખી ધાતુના ટુકડાઓ – ભાગોને કાયમી ધોરણે જોડવાની (સાંધવાની) પ્રચલિત રીત. આમ તો સોલ્ડરિંગ (રેણ) અને બ્રેઝિંગ(પાકું રેણ)થી પણ ધાતુઓના સાંધા કરી શકાય, પરંતુ વેલ્ડિંગથી મળતો સાંધો ઘણો મજબૂત હોય છે. સાંધાના સામર્થ્યના ચડતા ક્રમમાં સોલ્ડરિંગ, બ્રેઝિંગ અને વેલ્ડિંગ આવે. વેલ્ડિંગમાં અગત્યની બાબત એ છે કે જે…
વધુ વાંચો >વેલ્ડે પરિવાર
વેલ્ડે પરિવાર (વેલ્ડે એસાઇઆસ જ. 1587 નેધરલૅન્ડ્ઝ; અ. 1630 નેધરલૅન્ડ્ઝ; વેલ્ડે વિલેમ પહેલો જ. 1611 નેધરલૅન્ડ્ઝ; અ. 1693 નેધરલૅન્ડ્ઝ; વેલ્ડે વિલેમ બીજો જ. 1633 નેધરલૅન્ડ્ઝ; અ. 1707 નેધરલૅન્ડ્ઝ; વેલ્ડે ઍડ્રિયાન જ. 1636 નેધરલૅન્ડ્ઝ; અ. 1772 નેધરલૅન્ડ્ઝ) : બરોક ચિત્રશૈલીમાં સર્જન કરનાર ડચ ચિત્રકાર પરિવાર. ઍમ્સ્ટરડૅમ ખાતેના ચિત્રકાર કૉનિક્સ્લૂ પાસેથી એસાઇઆસ…
વધુ વાંચો >