૧૮.૨૨
લિક્ટેનસ્ટાઇન (Liechtenstein)થી લિપમૅન, વૉલ્ટર
લિક્ટેનસ્ટાઇન (Liechtenstein)
લિક્ટેનસ્ટાઇન (Liechtenstein) : દક્ષિણ–મધ્ય યુરોપમાં આવેલો નાનો દેશ. તે દુનિયાના સૌથી નાના દેશો પૈકીનો એક છે. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 47° 00´ ઉ. અ. અને 9° 34´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો આશરે 160 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની પૂર્વ તરફ ઑસ્ટ્રિયા તથા દક્ષિણ અને પશ્ચિમ તરફ સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડ આવેલા છે.…
વધુ વાંચો >લિક્વિડેટર
લિક્વિડેટર : કંપનીનું વિસર્જન (liquidation) કરવાની કાર્યવહી કરવા માટે નિમાયેલો અધિકારી. તેની નિમણૂક અદાલત અથવા શૅરહોલ્ડરો અથવા કંપનીના લેણદારો દ્વારા કરવામાં આવતી હોય છે. કંપનીને બંધ કરવાનાં અનેક કારણો હોઈ શકે છે. તેમાં મુખ્યત્વે કાયદાકીય વિધિના પાલનમાં કંપનીની ક્ષતિઓ, દેવાં ચૂકવવાની તેની અશક્તિ, કંપનીની સ્થાપના સમયે નિશ્ચિત કરેલા સમયનું પૂરું…
વધુ વાંચો >લિખ્ટેન્સ્ટીન, રૉય
લિખ્ટેન્સ્ટીન, રૉય (જ. 27 ઑક્ટોબર 1923, ન્યૂયૉર્ક નગર, અમેરિકા) : આધુનિક અમેરિકન ચિત્રકાર અને પૉપ આર્ટ ચળવળના પ્રણેતાઓમાંના એક. તેમણે ઓહાયો સ્ટેટ યુનિવર્સિટીમાં અભ્યાસ પૂરો કરીને 1949માં માસ્ટર ઇન ફાઇન આર્ટ્સની ઉપાધિ પ્રાપ્ત કરી. ઓહાયો સ્ટેટ યુનિવર્સિટીમાં 1946થી 1951 સુધી. ન્યૂયૉર્ક સ્ટેટ યુનિવર્સિટીમાં 1957થી 1960 સુધી અને ન્યૂ જર્સીના ન્યૂ…
વધુ વાંચો >લિગડે, જયદેવીતાઈ
લિગડે, જયદેવીતાઈ (જ. 1912, સોલાપુર, મહારાષ્ટ્ર; અ. 1986) : દ્વિભાષી કવયિત્રી. બાળપણથી જ કીર્તનો અને પુરાણોના શ્રવણને લીધે તેમનાં ચિત્ત અને હૃદય બારમી સદીના કર્ણાટકના સંત શિવશરણ પ્રત્યે અત્યંત ભક્તિભાવમાં તરબોળ થઈ ગયાં. 12મા વર્ષે તેમનાં લગ્ન કરવામાં આવ્યાં. તેમનો જન્મ અને ઉછેર ખૂબ જ સંસ્કારી અને ધાર્મિક પરિવારમાં થયા…
વધુ વાંચો >લિગન્ના, કનિપકમ્
લિગન્ના, કનિપકમ્ (જ. 16 જુલાઈ 1935, ચિત્તૂર, આંધ્રપ્રદેશ) : તેલુગુ કવિ અને નવલકથાકાર. તેમણે એસ. વી. યુનિવર્સિટીમાંથી તેલુગુમાં એમ.એ.ની પદવી મેળવી. તે ઉપરાંત હિંદી પ્રવીણની ડિગ્રી પણ મેળવી હતી. તેમણે અધ્યાપનકાર્ય કર્યું અને હિંદી પંડિત તરીકે નિવૃત્ત થયા. તેમણે તેલુગુમાં 23 ગ્રંથો આપ્યા છે. તેમાં ‘પિલુપુ’ (1971), ‘શ્વેત્ચા ગાનમ્’ (1982),…
વધુ વાંચો >લિગુરિયન સમુદ્ર
લિગુરિયન સમુદ્ર : પશ્ચિમ ભૂમધ્ય સમુદ્રમાં આવેલો ઉત્તર તરફનો જળવિભાગ. ઇટાલીના વાયવ્ય કોણમાં આવેલો ભૂમધ્ય સમુદ્રનો ફાંટો. તે ખુલ્લા ભૂમધ્ય સમુદ્ર અને જેનોઆના અખાતની વચ્ચેનો ભાગ આવરી લે છે. ભૌગોલિક સ્થાન : 43° 30´ ઉ. અ. અને 9° 00´ પૂ. રે. આ સમુદ્ર અને જેનોઆના અખાતની ઉત્તરે ઇટાલીનો લિગુરિયા વિસ્તાર…
વધુ વાંચો >લિગુરિયા (Liguria)
લિગુરિયા (Liguria) : ભૂમધ્ય સમુદ્રકાંઠે આવેલો ઇટાલીનો વિકસિત પ્રદેશ. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 44° 30´ ઉ. અ. અને 8° 50´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો 5,421 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. ભૂમધ્ય સમુદ્રના ભાગરૂપ લિગુરિયન સમુદ્રને મથાળે તે ચાપ આકારે પૂર્વ-પશ્ચિમ વિસ્તરેલો છે. તેની પહોળાઈ સરેરાશ 24 કિમી. જેટલી છે. તેની…
વધુ વાંચો >લિગેન્ડ ક્ષેત્રવાદ (Ligand field theory, LFT)
લિગેન્ડ ક્ષેત્રવાદ (Ligand field theory, LFT) સંક્રમણ (transition) તત્વો અથવા વિરલ મૃદા (rare earth) તત્વોનાં સંકીર્ણ સંયોજનોની રંગ અને અનુચુંબકતા (paramagnetism) જેવી અગત્યની લાક્ષણિકતાઓને લિગેન્ડ વડે થતા ઊર્જાસ્તરો(energy levels)ના વિપાટન (વિદારણ, splitting) દ્વારા સમજાવતો સિદ્ધાંત. તે સ્ફટિક-સિદ્ધાંત(crystal field theory)નું વિસ્તરણ છે. વર્નર અને તેમના સમકાલીનો તથા લુઇસ અને સિજવિકના ઇલેક્ટ્રૉનયુગ્મ(electron…
વધુ વાંચો >લિગ્નાઇટ
લિગ્નાઇટ : કોલસાનો એક પ્રકાર. દુનિયાભરમાં આ પ્રકાર ‘કથ્થાઈ સોનું’ નામથી વધુ જાણીતો છે. લિગ્નાઇટ અથવા ‘કથ્થાઈ કોલસો’ (brown coal) એ ઍન્થ્રેસાઇટ અને બિટુમિનસ કોલસાની સરખામણીએ પ્રમાણમાં હલકી કક્ષાનું ઇંધન છે, જે કાષ્ઠદ્રવ્યમાંથી કોલસામાં પરિવર્તન થવાની પીટ પછીની અને નિમ્ન બિટુમિનસ કોલસાની અગાઉની વચગાળાની કક્ષાનો નિર્દેશ કરે છે. તેનો રંગ…
વધુ વાંચો >લિચ્છવી
લિચ્છવી : બિહારના ઉત્તર ભાગમાં (વર્તમાન મુઝફ્ફરપુર જિલ્લામાં) ઈ. પૂ. છઠ્ઠી સદીથી વસવાટ કરતી પ્રાચીન જાતિ. એમનું પાટનગર વૈશાલી હતું. ‘લિચ્છ’ નામના મહાપુરુષના વંશજ હોવાને કારણે અથવા એમણે કોઈ પ્રકારનું ચિહન (લિક્ષ) ધારણ કર્યું હોવાથી તેઓ ‘લિચ્છવી’ તરીકે ઓળખાયા એવી માન્યતા છે. ‘લિચ્છવી’ એટલે ‘પારદર્શક પાતળી ચામડીવાળા’ એવો અર્થ પણ…
વધુ વાંચો >લિથુઆનિયન ભાષા અને સાહિત્ય
લિથુઆનિયન ભાષા અને સાહિત્ય : લિતુવિયુકાલ્બા તરીકે પણ ઓળખાતી અને લૅટવિયન ભાષાની વધુ નજીકની પૂર્વ બાલ્ટિક ભાષાઓમાંની એક ભાષા અને તેનું સાહિત્ય. તે લિથુઆનિયા(1991માં સંયુક્ત સોવિયેત સોશિયાલિસ્ટ રિપબ્લિકમાંથી છૂટું પડીને સ્વતંત્ર રાષ્ટ્ર ‘ધ રિપબ્લિક ઑવ્ લિથુઆનિયા’ તરીકે ઓળખાય છે)ની 1918થી રાજ્યભાષા બની છે. ઇન્ડો-યુરોપીય ભાષાકુળની તે જૂની ભાષા છે અને…
વધુ વાંચો >લિથુઆનિયા
લિથુઆનિયા : 1991માં પુન:સ્વાતંત્ર્ય મેળવનાર બાલ્ટિક પ્રદેશમાં આવેલો પૂર્વ યુરોપનો દેશ. 1918થી 1940 સુધી તે એક સ્વતંત્ર દેશ હતો. તે પછી સોવિયેત યુનિયને 15 પ્રજાસત્તાક રાજ્યોને બળપૂર્વક પોતાનામાં સમાવી લીધેલાં, તેમાં લિથુઆનિયા પણ એક હતું. 50 વર્ષ સુધી તે સોવિયેત યુનિયનમાં ભેળવાયેલું રહ્યું. 1991માં વિભાજન થતાં તે સ્વતંત્ર બન્યું. ભૌગોલિક…
વધુ વાંચો >લિથોમાર્જ (lithomarge)
લિથોમાર્જ (lithomarge) : લૅટરાઇટ સાથે મળી આવતો એક પ્રકારનો માટીયુક્ત ખડક. સામાન્ય રીતે લૅટરાઇટ આવરણ અને તેની નીચે રહેલા બેસાલ્ટ વચ્ચે લિથોમાર્જ અથવા બોલ (bole) હોય છે. નીચે રહેલા ખડક (બેસાલ્ટ અથવા નાઇસ) ક્રમશ: લૅટરાઇટમાં પરિણમતા હોવાનો નિર્દેશ કરતી તે એક વચગાળાની કેઓલીનને મળતી આવતી પેદાશ છે. તે ઔદ્યોગિક દૃષ્ટિએ…
વધુ વાંચો >લિથ્રેસી
લિથ્રેસી : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલું એક કુળ. બૅન્થમ અને હૂકરની વર્ગીકરણ પદ્ધતિમાં તેનું સ્થાન આ પ્રમાણે છે : વર્ગ દ્વિદળી. ઉપવર્ગ મુક્તદલા (polypetalae). શ્રેણી – વજ્રપુષ્પી (Caliyciflorae). ગોત્ર –મિર્ટેલીસ. કુળ લિથ્રેસી. આ કુળમાં લગભગ 23 પ્રજાતિઓ અને 475 જાતિઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. તેની જાતિઓનું અમેરિકી ઉષ્ણકટિબંધમાં વિપુલ પ્રમાણમાં…
વધુ વાંચો >લિનલિથગો, વિક્ટર ઍલેક્ઝાન્ડર જૉન હોપ (લૉર્ડ)
લિનલિથગો, વિક્ટર ઍલેક્ઝાન્ડર જૉન હોપ (લૉર્ડ) (જ. 24 સપ્ટેમ્બર 1887, એબરકૉર્ન, વેસ્ટ લોથિયન, સ્કૉટલૅન્ડ; અ. 5 જાન્યુઆરી 1952, એબરકૉર્ન) : ભારતમાં સૌથી લાંબો સમય (1936–43) વાઇસરૉયનો હોદ્દો ભોગવનાર બ્રિટિશ મુત્સદ્દી. પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન તેમણે પશ્ચિમના મોરચે સેવા બજાવી હતી. તેમણે રૉયલ કમિશન ઑન ઍગ્રિકલ્ચર ઇન ઇન્ડિયાના અધ્યક્ષ તરીકે 1926–28 દરમિયાન…
વધુ વાંચો >લિનિયસ, કૅરોલસ
લિનિયસ, કૅરોલસ (જ. 27 મે 1707, રાશુલ્ટ; અ. 10 જાન્યુ. 1778, ઉપસાલા) : સ્વીડનના પ્રખ્યાત પ્રકૃતિવિદ અને વર્ગીકરણવિજ્ઞાની. તેમણે સજીવોની પ્રજાતિ (genera) અને જાતિ(species)ને વ્યાખ્યાયિત કરવા માટેના સૌપ્રથમ વાર સિદ્ધાંતો આપ્યા અને તેમનું નામકરણ કરવા દ્વિનામી-નામકરણ (binomial nomenclature) પદ્ધતિ આપી. તેઓ નીલ્સ લિનિયસ નામના ખ્રિસ્તી પાદરીના પુત્ર હતા. તેઓ આઠ…
વધુ વાંચો >લિનિયેશન
લિનિયેશન : જુઓ રેખીય રચના.
વધુ વાંચો >લિન્ઝડૉર્ફ, એરિક
લિન્ઝડૉર્ફ, એરિક (જ. 4 ફેબ્રુઆરી 1912, વિયેના, ઑસ્ટ્રિયા) : ઑસ્ટ્રિયાના સંગીત-નિયોજક. તેઓ અધિકૃત સંગીત-રચનાઓની ઝીણવટભરી જાણકારી અને નિપુણતા માટે તેમજ સમકાલીન સંગીતના પુરસ્કર્તા તરીકે દેશમાં અને દેશ બહાર બહોળી નામના પામ્યા હતા. 1934માં તેમણે સાલ્ઝબર્ગ ફેસ્ટિવલ ખાતે બ્રૂનો વૉલ્ટર તથા આર્ટુરો ટૉસ્કાનીની પાસે સંગીત-તાલીમ મેળવી; ત્યારબાદ યુરોપિયન ઑરકેસ્ટ્રા સાથે તેમણે…
વધુ વાંચો >લિન્ડબર્ગ, ચાર્લ્સ ઑગસ્ટસ
લિન્ડબર્ગ, ચાર્લ્સ ઑગસ્ટસ (જ. 4 ફેબ્રુઆરી 1902; અ. 26 ઑગસ્ટ 1974) : યુ.એસ.નો મહાન વિમાનચાલક અને આટલાંટિક ઉપરના ન્યૂયૉર્કથી પૅરિસ સુધીના, વચ્ચે કોઈ પણ રોકાણ વગરના, સૌપ્રથમ હવાઈ ઉડ્ડયન માટે વિમાન-ઉડ્ડયનના ઇતિહાસમાં સૌથી વધુ જાણીતી વ્યક્તિ. લિન્ડબર્ગના બાળપણના દિવસો મિનિસોટા અને વૉશિંગ્ટન ડી.સી.માં વીત્યા હતા. વિસકૉન્સિન યુનિવર્સિટીમાં બે વર્ષ ગાળ્યા…
વધુ વાંચો >લિન્ડા બી. બક
લિન્ડા બી. બક (જ. 29 જાન્યુઆરી 1947, સીએટલ) : 2004ના નોબેલ પુરસ્કારના સહવિજેતા અમેરિકન વિજ્ઞાની. તેમણે પીએચ.ડી.ની પદવી 1980માં પ્રતિરક્ષાવિજ્ઞાન(immunology)માં યુનિવર્સિટી ઑવ્ ટેક્સાસ સાઉથ-વેસ્ટર્ન મેડિકલ સેન્ટરમાંથી પ્રાપ્ત કરી. ઍક્સલ અને બક સાથે 1980ના દસકામાં કોલંબિયા યુનિવર્સિટીમાં કાર્ય કર્યું; જ્યાં ઍક્સલ પ્રાધ્યાપક હતા અને બક તેમના પોસ્ટ-ડૉક્ટરલ વિદ્યાર્થિની હતાં. બક હૉવર્ડ…
વધુ વાંચો >