૧૬.૦૩
મિર્ઝા અઝીમબેગ ચુઘતાઈથી મિલ્ટિયાડીઝ
મિર્ઝા અઝીમબેગ ચુઘતાઈ
મિર્ઝા અઝીમબેગ ચુઘતાઈ (જ. 1895, જોધપુર; અ. 1941) : ઉર્દૂના હાસ્યલેખક. તેમની નવલકથાઓ, નવલિકાઓ તથા ટૂંકી વાર્તાઓને ભારતીય ઉપખંડમાં સારો આવકાર મળ્યો હતો. તેમના પિતા કસીમબેગ ચુઘતાઈ આગ્રાના રહેવાસી તથા ઉત્તરપ્રદેશમાં વિવિધ સ્થળે જિલ્લા કલેક્ટરના હોદ્દા ઉપર રહી ચૂક્યા હતા. મિર્ઝા અઝીમબેગનાં બહેન અસ્મત ચુઘતાઈ તેમજ તેમની માતાના પિતા મુનશી…
વધુ વાંચો >મિર્ઝા આરિફબેગ
મિર્ઝા આરિફબેગ (મિર્ઝા જી. એચ. બેગ ‘આરિફ’) (જ. 13 સપ્ટેમ્બર 1910, કદીપોરા, અનંતનાગ, જમ્મુ અને કાશ્મીર) : કાશ્મીરી લેખક. તેમને તેમના સાહિત્યવિષયક પ્રદાન બદલ 1985ના વર્ષનો ભારતની કેન્દ્રીય સાહિત્ય અકાદમીનો ઍવૉર્ડ આપવામાં આવ્યો હતો. તેમણે એ. એમ. યુનિવર્સિટીમાંથી એમ.એસસી.ની પદવી પ્રાપ્ત કરી. પછી રેશમ-ઉત્પાદન નિયામક તરીકે કામગીરી કરી. ત્યારબાદ કાશ્મીર…
વધુ વાંચો >મિર્ઝા, ઇસ્માઇલ મુહમ્મદ (સર)
મિર્ઝા, ઇસ્માઇલ મુહમ્મદ (સર) [જ. 23 ઑક્ટોબર 1883, બૅંગ્લોર (બૅંગાલુરુ); અ. 5 જાન્યુઆરી 1959] : સ્વાધીનતા પૂર્વેના મૈસૂર રાજ્યના પ્રગતિશીલ દીવાન. તેમનું કુટુંબ ઈરાનથી આવ્યું હતું અને ઘોડા આયાત કરવાનો તેમના વડવાઓનો વ્યવસાય હતો. તેમના કુટુંબના વડા અલી અશ્કર સૈત મૈસૂરના રાજકુટુંબ અને બ્રિટિશ સરકાર સાથે વ્યાપારી સંબંધો ધરાવતા હતા.…
વધુ વાંચો >મિર્ઝા, ક્લીચબેગ
મિર્ઝા, ક્લીચબેગ (જ. 7 ઑક્ટોબર 1853, ટંડા, સિંધ; અ. 3 જુલાઈ 1929, હૈદરાબાદ, પાકિસ્તાન) : અર્વાચીન સિંધી સાહિત્યના પ્રારંભિક તબક્કાના અગ્રણી લેખક. મૂળે જ્યૉર્જિયાના ખ્રિસ્તી વંશના. તુર્કોએ જ્યૉર્જિયા કબજે કરીને ખ્રિસ્તી લોકોને કેદી બનાવી તહેરાન મોકલ્યા તેમાંના સિડની નામના ખ્રિસ્તી બાળકને અન્ય સોગાતોની સાથે તહેરાનમાંથી સિંધના મીર શાસકો પાસે ભેટ…
વધુ વાંચો >મિર્ઝા ખાન દાગ દહેલ્વી
મિર્ઝા ખાન દાગ દહેલ્વી (જ. 25 મે 1831, દિલ્હી; અ. 17 માર્ચ 1905, હૈદરાબાદ) : ઉર્દૂના ખ્યાતનામ કવિ. તેમનું નામ મિર્ઝાખાન નવાબ હતું. તેમના પિતા શમ્સુદ્દીનખાન નવાબ, લોહારૂ રિયાસતના નવાબ ઝિયાઉદ્દીનખાનના ભાઈ હતા. દાદાનું નામ એહમદહુસેન ખાન નવાબ હતું. દાગ દહેલ્વી રાજવી કુટુંબના નબીરા હતા. 7 વર્ષની ઉંમરે, તેમના પિતાના…
વધુ વાંચો >મિર્ઝા, ગાલિબ
મિર્ઝા, ગાલિબ : જુઓ ગાલિબ, અસદુલ્લાહખાન મિર્ઝા.
વધુ વાંચો >મિર્ઝા, ફરહતુલ્લા બેગ
મિર્ઝા, ફરહતુલ્લા બેગ (જ. 1884, દિલ્હી; અ. 27 એપ્રિલ 1947, હૈદરાબાદ) : ઉર્દૂ ગદ્યકાર અને હાસ્યલેખક. તેમણે ‘મૌલવી નઝીર એહમદ કી કહાની, કુછ ઉનકી કુછ મેરી ઝુબાની’ નામનો લેખ 1927માં લખીને ઉર્દૂમાં ખાકા-નિગારી(રેખાચિત્રો)નો પ્રારંભ કર્યો હતો. તેમના વડવા મુઘલ સમ્રાટ શાહઆલમ બીજાના સમયમાં તુર્કસ્તાનથી આવીને દિલ્હીમાં વસ્યા હતા. મિર્ઝાએ દિલ્હી…
વધુ વાંચો >મિર્ઝા મઝહર જાને જાનાન
મિર્ઝા મઝહર જાને જાનાન (જ. 3 માર્ચ 1699; અ. 7 જાન્યુઆરી 1781) : આ નામે જાણીતા સંત પુરુષ અને ઉર્દૂના આગવી શૈલીના કવિ. તેમનું નામ જાને જાં અને ઉપનામ ‘મઝહર’ હતું. તેમના પિતા મિર્ઝા જાને જાની (અ. 1717) ઔરંગઝેબના સમયમાં મનસબદાર અને ફારસી કવિ હતા. મિર્ઝા મઝહર અઢારમી સદીના ઉત્તર…
વધુ વાંચો >મિર્ઝા, મુહમ્મદઅલી સાઇબ ઇસ્ફહાની
મિર્ઝા, મુહમ્મદઅલી સાઇબ ઇસ્ફહાની (જ. તબરિઝ, ઈરાન; અ. 1670) : ફારસીના ગઝલકાર. તેમણે હિંદ અને ઈરાન બન્ને દેશોમાં લોકપ્રિયતા મેળવી હતી. તેમનો ઉછેર ઇસ્ફહાનમાં થયો હતો. તેમના પિતા વેપારી હતા. સાઇબને શરૂઆતથી શાયરીનો શોખ હતો. તેમણે ફારસી કવિતા અને વેપાર બન્ને ક્ષેત્રોમાં કિસ્મત અજમાવ્યું હતું. ઇસ્ફહાનમાં તેમણે સ્થાનિક કવિઓ હકીમ…
વધુ વાંચો >મિર્ઝા મુહમ્મદ હાદી રુસ્વા
મિર્ઝા મુહમ્મદ હાદી રુસ્વા (જ. 1858 લખનૌ; અ. 21 ઑક્ટોબર 1931) : ઉર્દૂ ભાષાના પ્રથમ પંક્તિના લેખક અને સાહિત્યકાર. તેઓ લખનઉના ઉચ્ચ કુટુંબના નબીરા હતા. તેમણે દેશવિદેશની શિક્ષણસંસ્થાઓમાં ઉચ્ચશિક્ષણ મેળવ્યું હતું. તેઓ રસાયણશાસ્ત્રના ખાસ અભ્યાસી હતા. તેમણે રૂરકી યુનિવર્સિટીમાંથી સિવિલ ઇજનેરીનો ડિપ્લોમા તથા એક અમેરિકન યુનિવર્સિટીમાંથી પીએચ.ડી.ની ડિગ્રી મેળવી હતી.…
વધુ વાંચો >મિલર, આર્થર
મિલર, આર્થર (જ. 17 ઑક્ટોબર 1915, ન્યૂયૉર્ક શહેર, અમેરિકા; અ. 10 ફેબ્રુઆરી 2005, રોક્ષબરી, કનેકટીકટ, યુ.એસ.) : અમેરિકન નાટ્યલેખક. તેમના પિતાની નાણાકીય પાયમાલીને કારણે તેમનામાં યુવાનવયે ઉદાસી છવાઈ ગઈ અને તેમનું અસ્તિત્વ જાણે જોખમાઈ ગયું. હાઈસ્કૂલમાંથી સ્નાતક બન્યા બાદ તેમણે વેરહાઉસમાં કામ કરીને મિશિગન યુનિવર્સિટીમાં અભ્યાસ કર્યો. તે દરમિયાન નાટકો…
વધુ વાંચો >મિલર, કીથ (રૉસ)
મિલર, કીથ (રૉસ) (જ. 28 નવેમ્બર 1919, વિક્ટોરિયા, ઑસ્ટ્રેલિયા; અ. 11 ઓક્ટોબર 2004, મોર્નિગટન, વિક્ટોરિયા, ઑસ્ટ્રેલિયા) : ઑસ્ટ્રેલિયાના જાણીતા ક્રિકેટ-ખેલાડી. 1948ની ડૉન બ્રૅડમૅન ટેસ્ટ ટીમમાં તેમણે વિશ્વના તે સમયના એક મહાન ઑલરાઉન્ડર ખેલાડી તરીકે નામના મેળવી. તેમની કારકિર્દી દરમિયાન તેમણે 55 ટેસ્ટ મૅચોમાં 2,598 રન કર્યા અને તેમાં 7 સદીઓ…
વધુ વાંચો >મિલર-બ્રેવાઇસ સૂચિકાંકો
મિલર-બ્રેવાઇસ સૂચિકાંકો (Bravais Indices) : ષટ્કોણીય (hexagonal) અને ત્રિ-સમતલક્ષ (trigonal) પ્રણાલીમાં અવારનવાર વપરાતા સૂચિકાંકો. બીજા કોઈ પણ સૂચિકાંકો કરતાં આ સૂચિકાંકો વધુ સ્પષ્ટ રીતે સમમિતિને ખુલ્લી પાડે છે. ષટ્કોણીય પ્રણાલીમાં અક્ષો a1, a2, a3 એ અક્ષ Cને લંબ રૂપે હોય છે (જુઓ આકૃતિ 1) અને તે અક્ષો એકબીજા સાથે 120°નો…
વધુ વાંચો >મિલર-સૂચિકાંકો
મિલર-સૂચિકાંકો (Miller-indices) : સ્ફટિકમાં જુદા જુદા સમતલોને સરળતાથી વ્યક્ત કરવા માટે જરૂરી સૂચિકાંકો. તેનો ખ્યાલ સૌપ્રથમ વાર મિલરે આપ્યો. સ્ફટિકનાં ખાસ લક્ષણો સરળતાથી આ પ્રમાણે અવલોકી શકાય છે : (1) સ્ફટિકના સ્વરૂપની બાહ્ય સંમિતિ; (2) વિદલન(સંભેદ)(cleavage)ની ઘટના; (3) વિષમદિગ્ધર્મી (anisotropic) પણ સમાંગ (homogeneous) લક્ષણો. OX, OY, OZ ત્રણ અક્ષ છે.…
વધુ વાંચો >મિલર, સ્ટૅન્લી લૉઇડ
મિલર, સ્ટૅન્લી લૉઇડ (જ. 7 માર્ચ 1930, કૅલિફૉર્નિયા, યુ.એસ.; અ. 20 મે 2007, કૅલિફૉર્નિયા, યુ.એસ.) : અમેરિકન જૈવરસાયણશાસ્ત્રી. તેમણે પોતાની કારકિર્દીનો પ્રારંભ 1954–55માં યુનિવર્સિટી ઑવ્ કૅલિફૉર્નિયામાં જેવેટ ફેલો તરીકે કર્યો. 1960માં તેઓ યુનિવર્સિટીના સાન ડિયેગો કૅમ્પસમાં રસાયણશાસ્ત્રના પ્રાધ્યાપક તરીકે રહી સેવા આપી પછી લા જોલ્લામાં રસાયણ વિભાગના અધ્યક્ષ થયા હતા.…
વધુ વાંચો >મિલર, હેન્રી
મિલર, હેન્રી (જ. 26 ડિસેમ્બર 1891, ન્યૂયૉર્ક; અ. 7 જૂન 1980, અમેરિકા) : આજીવન સ્વૈરવિહારી અમેરિકન લેખક. હેન્રી મિલર એમના સમકાલીનોમાં ઘણા વિવાદાસ્પદ લેખક બની ગયા હતા. જાતીય સંબંધ અને એ વાસનાના આલેખનને કારણે સર્જાતી એમની બીભત્સ ભાષાને લીધે એમને ઘણી સાહિત્યિક તકરારો તથા અદાલતી અન્વીક્ષા અને સેન્સરશિપના પરીક્ષણ તરફ…
વધુ વાંચો >મિલવૉકી
મિલવૉકી (Milwaukee) : યુ.એસ.ના વિસ્કૉન્સિન રાજ્યમાં મિશિગન સરોવરના પશ્ચિમ કાંઠે આવેલું શહેર તથા ઔદ્યોગિક બંદર. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 43° 02´ ઉ. અ. અને 87° 54´ પ. રે. પરનો આશરે 249 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તે વિસ્કૉન્સિન રાજ્યનું મોટામાં મોટું શહેર હોવા ઉપરાંત દેશનાં પ્રમુખ ઔદ્યોગિક મથકો પૈકીનું…
વધુ વાંચો >મિલાન
મિલાન : રોમ પછીના બીજા ક્રમે આવતું ઇટાલીનું મોટું શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : 45° 28´ ઉ. અ. અને 9° 12´ પૂ. રે. પરનો 182 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર તે આવરી લે છે. ઉત્તર ઇટાલીમાં આલ્પ્સની આરપારના ઘાટ નજીકના તેના વ્યૂહાત્મક સ્થાનને કારણે તે બીજી સદીમાં વેપારી મથક હતું અને આજે પણ…
વધુ વાંચો >મિલાપ
મિલાપ : ગુજરાતી ભાષાનાં સામયિકોમાં સીમાચિહનરૂપ માસિક. તે અંગ્રેજી માસિક ‘રીડર્સ ડાયજેસ્ટ’માંથી પ્રેરણા લઈને શરૂ થયેલું. ‘મિલાપ’નો પહેલો અંક ભારતના પ્રથમ પ્રજાસત્તાક દિને એટલે કે તા. 26 જાન્યુઆરી, 1950ના રોજ મુંબઈથી પ્રગટ થયો. એના સંપાદક મહેન્દ્ર મેઘાણી હતા. 1978ના ડિસેમ્બરમાં તેનું પ્રકાશન બંધ કરવામાં આવ્યું ત્યાં સુધી સંપાદક તરીકે તેઓ…
વધુ વાંચો >મિલાસોવિચ, સ્લોબોદાન
મિલાસોવિચ, સ્લોબોદાન (જ. 20 ઑગસ્ટ 1941, પૉઝવેવાક (Pozavevac), યુગોસ્લાવિયા; અ. 11 માર્ચ 2006, ધ હેગ, નેધરલૅન્ડ) : સર્બિયન સમાજવાદી રાજકારણી અને પક્ષના નેતા તેમજ 1986થી સર્બિયાના પ્રમુખ. માર્શલ ટીટોના નેતૃત્વકાળ (1980) બાદ યુગોસ્લાવિયા આંતરિક વંશીય રમખાણોમાં ફસાયું, જેમાં વાંશિક બહુમતી ધરાવતા સર્બિયાનું પ્રભુત્વ હતું. આ નેતાએ સર્બિયાના કોસોવો અને બોસ્નિયામાં…
વધુ વાંચો >