ખંડ ૫
કિઓન્જારથી ક્રિમોના
કિઓન્જાર
કિઓન્જાર (Keonjhar) : ઓડિસાના ઉત્તરભાગમાં આવેલો જિલ્લો તથા તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લામથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 21o 11’થી 22o 10′ ઉ. અ. અને 85o 11’થી 86o 22′ પૂ.રે. વચ્ચેનો 8337 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તર તરફ ઝારખંડ રાજ્યનો પશ્ચિમ સિંગભૂમ જિલ્લો, પૂર્વ તરફ મયૂરભંજ, બાલેર અને…
વધુ વાંચો >કિકુમારો
કિકુમારો (જ. આશરે 1780, જાપાન; અ. 1820 પછી, જાપાન) : જાપાનની પ્રસિદ્ધ કાષ્ઠછાપ ચિત્રકલા (woodcut printing) ઉકિયો-ઈ(Ukio-E)નો ચિત્રકાર. પ્રસિદ્ધ ચિત્રકાર કિતાગાવા ઉતામારોનો તે શિષ્ય હતો. ગુરુની પેઠે કિકુમારો પણ ગેઇશા યુવતીઓ અને ટોકિયોના પોશીબારાની વેશ્યાવાડાની રૂપજીવિનીઓના આલેખનમાં સફળ થયો. વિવિધ પ્રવૃત્તિઓમાં વ્યસ્ત અને ભભકાદાર વસ્ત્રો પરિધાન કરેલી ગેઇશા યુવતીઓ અને…
વધુ વાંચો >કિગાલી
કિગાલી : મધ્ય આફ્રિકાના રાજ્ય રુઆન્ડાની રાજધાની. મધ્ય આફ્રિકામાં 1962માં ‘યુનાઇટેડ નૅશન્સ ટ્રસ્ટ ટેરિટરી ઑવ્ રુઆન્ડા-બુરુન્ડીમાંથી રુઆન્ડા છૂટું પડી નવું રાષ્ટ્ર બન્યું. લગભગ 1,000થી 1,500 મી.ની ઊંચાઈ ધરાવતા પહાડી વિસ્તારની વચમાં આશરે એકાદ હજાર મી.ની ઊંચાઈ ધરાવતું આ પાટનગર 1º.57′ દ.અ. અને 30º.04′ પૂ.રે. પર આવેલું છે. દેશના મધ્યભાગમાં આવેલું…
વધુ વાંચો >કિઝીલકુમનું રણ
કિઝીલકુમનું રણ : જુઓ રણ.
વધુ વાંચો >કિટ પીક નૅશનલ ઑબ્ઝર્વેટરી (KPNO) ઍરિઝોના-અમેરિકા
કિટ પીક નૅશનલ ઑબ્ઝર્વેટરી (KPNO) ઍરિઝોના, અમેરિકા : અમેરિકાની આધુનિક ઉપકરણોથી સુસજ્જ રાષ્ટ્રીય વેધશાળા. કોઈ એક જ સ્થળે અહીં જેટલાં તથા અહીં છે તેવાં ઉપકરણો ભાગ્યે જ જોવા મળે. આ વેધશાળા ખરા અર્થમાં રાષ્ટ્રીય છે, કારણ કે અમેરિકાની ઘણી બધી શિક્ષણ અને સંશોધન સંસ્થાઓ તેમજ સ્ટીવર્ડ, મૅકગ્રો હિલ, નૅશનલ સોલર…
વધુ વાંચો >કિડલૅન્ડ ફિન
કિડલૅન્ડ, ફિન (જ. 1 ડિસેમ્બર 1943, નોર્વે-) : વર્ષ 2004 માટેના અર્થશાસ્ત્રના નોબેલ પારિતોષિકના સહવિજેતા નૉર્વેજિયન અર્થશાસ્ત્રી. તેમણે તથા તેમના પીએચ.ડી.ના માર્ગદર્શક અમેરિકન અર્થશાસ્ત્રી એડ્વર્ડ પ્રેસકૉટને સંયુક્ત રીતે આ પારિતોષિક એનાયત કરવામાં આવ્યું છે. સમષ્ટિલક્ષી અર્થશાસ્ત્રના ચાવીરૂપ ગણાય તેવાં બે ક્ષેત્રો (key areas) એટલે વ્યાપારચક્રો ઉદ્ભવવાનાં કારણો અને તેમને પહોંચી…
વધુ વાંચો >કિતાઈ રોનાલ્ડ બ્રૂક્સ
કિતાઈ, રોનાલ્ડ બ્રૂક્સ (Kitaj, Ronald Brooks) (જ. 29 ઑક્ટોબર 1932, ક્લીવલૅન્ડ, ઓહાયો, અમેરિકા; અ. 21 ઑક્ટોબર 2007, લોસ એન્જલિસ, કૅલિફોર્નિયા, યુ. એસ.) : આધુનિક જીવનનું આલેખન કરનાર અમેરિકન ચિત્રકાર. તેમનો જન્મ મૂળ હંગેરીથી આવી અમેરિકામાં વસેલા પરિવારમાં થયો હતો. બ્રિટિશ પૉપ કલાના વિકાસમાં તેમનો મહત્વનો ફાળો છે. 1951થી 1955 સુધી…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – મૂત્રાશય(urinary bladder)નું
કૅન્સર, મૂત્રાશય(urinary bladder)નું : મૂત્રપિંડમાં બનેલો પેશાબ મૂત્રપિંડનળી (ureter) દ્વારા મૂત્રાશયમાં એકઠો થાય છે. મૂત્રમાર્ગનાં મોટા ભાગનાં કૅન્સર મૂત્રાશયમાં થાય છે. તેમાંથી મૂત્રાશયનળી (urethra) દ્વારા તે બહાર ફેંકાય છે. મૂત્રાશયનળીનું કૅન્સર શિશ્નના કૅન્સર સાથે વર્ણવ્યું છે. વસ્તીરોગવિદ્યા : ભારતમાં દર 1 લાખ પુરુષોમાં 0.0થી 7.5ના પ્રમાણમાં તથા દર 1 લાખ…
વધુ વાંચો >કૅન્સરનાં મૂળ કારણો : જુઓ કૅન્સર
કૅન્સરનાં મૂળ કારણો : જુઓ કૅન્સર.
વધુ વાંચો >કૅન્સર – મૃદુપેશી(soft tissue sarcoma)નું (પુખ્ત વયે)
કૅન્સર, મૃદુપેશી(soft tissue sarcoma)નું (પુખ્ત વયે) : તંતુઓ, નસો, ચરબીના કોષો, સ્નાયુઓ, હાડકાંના સાંધાનું આવરણ વગેરે વિવિધ પ્રકારની મૃદુપેશી(soft tissue)નું કૅન્સર થવું તે. આ પ્રકારની પેશીઓને સંધાનપેશી (connective tissue) કહે છે. તેના કૅન્સરને મૃદુપેશી માંસાર્બુદ (યમાર્બુદ, sarcoma) કહે છે. તે બધાં ગર્ભની એક જ પ્રકારની આદિપેશી(મધ્યત્વચા, mesoderm)માંથી વિકસતાં હોવા છતાં…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – મોં-નાક અને ગળાનું
કૅન્સર, મોં, નાક અને ગળાનું : મોં, નાક, ગળું તથા લાળગ્રંથિનું કૅન્સર થવું તે. તેને અંગ્રેજીમાં head and neck cancers તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. પરંતુ મગજ, આંખ તથા ચહેરાની ચામડી, હાડકાં અને મૃદુપેશીના કૅન્સરનો તેમાં સમાવેશ કરાતો નથી. હોઠ, મોંની બખોલ અથવા મુખગુહા (oral cavity), જીભ, ગળાનો ભાગ, નાક અને…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – યકૃત(liver)નું
કૅન્સર, યકૃત(liver)નું : યકૃત પેટના જમણા ઉપલા ભાગમાં આવેલો 1.4 કિગ્રા.નો ઘન અવયવ છે. તેના મુખ્ય બે ખંડો (lobes) છે, જમણો અને ડાબો. યકૃતકોષોમાં બનતું પિત્ત (bile) પિત્ત-લઘુનલિકાઓ(bile canaliculi)માં થઈને યકૃતનલિકાઓ(hepatic-ducts)માં ઠલવાય છે. ડાબી, જમણી અને મુખ્ય યકૃતનલિકા ઉપરાંત પિત્તાશયનળી અને મુખ્ય પિત્તનળીના સમૂહને પિત્તનલિકાઓ કહે છે. તે અને પિત્તાશય…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – યોનિ(vagina)નું
કૅન્સર, યોનિ(vagina)નું : સ્ત્રીઓનું બાહ્ય જનનાંગ ભગોષ્ઠ (vulva) છે. તેમાં છિદ્ર દ્વારા યોનિ ખૂલે છે. યોનિમાં ગર્ભાશયનો ગર્ભાશય-ગ્રીવા નામનો ભાગ છે જે એક છિદ્ર દ્વારા ખૂલે છે. યોનિનું દુ:વિકસન (dysplasia) અને અતિસીમિત કૅન્સર થવાનો દર ઘણો ઓછો છે. તેનું કારણ જાણમાં નથી પરંતુ વિષાણુઓ કેટલાક કિસ્સામાં કારણભૂત હશે તેમ મનાય…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – લસિકાભ પેશીનું (લિમ્ફોમા)
કૅન્સર, લસિકાભ પેશીનું (લિમ્ફોમા) : લસિકાગ્રંથિઓ (lymph nodes) અને અન્ય લસિકાભ (lymphoid) પેશીનું કૅન્સર થવું તે. તેને લસિકાર્બુદ (lymphoma) કહે છે. ગળું, બગલ તથા જાંઘના મૂળ(ઊરુપ્રદેશ)માં ‘વેળ ઘાલી’ને મોટી થતી ગાંઠો મૂળ લસિકાગ્રંથિઓ અથવા લસિકાપિન્ડો (lymph nodes) જ છે. શરીરમાં લોહીનું પરિભ્રમણ થાય છે ત્યારે લોહીની સૌથી નાની નસો, કેશવાહિનીઓ(capillaries)માંથી…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – લાળગ્રંથિનું : જુઓ કૅન્સર – મોં – નાક અને ગળાનું
કૅન્સર, લાળગ્રંથિનું : જુઓ કૅન્સર, મોં, નાક અને ગળાનું.
વધુ વાંચો >કૅન્સર – લોહીનું
કૅન્સર, લોહીનું : લોહીના કોષો ઉત્પન્ન કરતી પેશીનું કૅન્સર. તેને રુધિરકૅન્સર (leukaemia) કહે છે. લોહીમાં ત્રણ પ્રકારના કોષો હોય છે : રક્તકોષ, શ્વેતકોષ અને ગંઠનકોષ (platelets). તેમને સંયુક્ત રીતે રુધિરકોષો (blood cells) કહે છે. શ્વેતકોષો વિવિધ પ્રકારના હોય છે : 3 પ્રકારના કણિકાકોષો (granulocytes), લસિકાકોષો (lymphocytes) અને એકકેન્દ્રી કોષો (monocytes).…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – વિકિરણન-ચિકિત્સા : જુઓ કૅન્સર
કૅન્સર, વિકિરણન-ચિકિત્સા : જુઓ કૅન્સર.
વધુ વાંચો >