૧૩.૨૩
બુલંદશહરથી બેકર ગૅરી સ્ટૅન્લે
બુલંદશહર
બુલંદશહર : ઉત્તરપ્રદેશ રાજ્યમાં તેની પશ્ચિમ સરહદ પર મેરઠ વિભાગમાં આવેલો જિલ્લો તથા તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લામથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 28° 25´ ઉ. અ. અને 77° 55´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો 4,353 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેનું ઉત્તર-દક્ષિણ અને પૂર્વ-પશ્ચિમ સરેરાશ અંતર અનુક્રમે 56 કિમી. અને 88…
વધુ વાંચો >બુલે, એતિયેને લૂઈ
બુલે, એતિયેને લૂઈ (જ. 12 ફેબ્રુઆરી 1728, પૅરિસ; અ. 6 ફેબ્રુઆરી 1799) : ફ્રાંસમાં નૂતન પ્રશિષ્ટ સ્થાપત્યવાદના અગ્રણી પ્રસારક સ્થપતિ. તે મૂળમાં ચિત્રકાર બનવા માગતા હતા પણ તેમના પિતાની ઇચ્છાને અનુસરીને સ્થાપત્યવિદ્યા તરફ વળ્યા. પ્રારંભમાં જે. એફ. બ્લોન્ડેલ અને જર્મેન બોફ્રેન્ડ સાથે અને પછી જે. એલ. લૅગી સાથે મળીને પ્રશિષ્ટ…
વધુ વાંચો >બુલ્ગાનિન, નિકોલાઇ
બુલ્ગાનિન, નિકોલાઇ (જ. 11 જૂન 1895, નોવગોરડ, રશિયા; અ. 24 ફેબ્રુઆરી 1975, મૉસ્કો, રશિયા) : સોવિયેટ સંઘના ભૂતપૂર્વ પ્રધાનમંત્રી, રાજનીતિજ્ઞ તથા આર્થિક વહીવટકર્તા. જાસૂસી પોલીસ અધિકારી તરીકે 1918માં કારકિર્દીની શરૂઆત કરનાર બુલ્ગાનિન 1931માં મૉસ્કો સમિતિ(સોવિયેત)ના અધ્યક્ષ તથા 1937માં રશિયન પ્રજાસત્તાકના વડાપ્રધાન બન્યા. 1938માં સ્ટેલિને તેમને સોવિયેત સંઘના નાયબ વડાપ્રધાનપદે નીમ્યા…
વધુ વાંચો >બુલ્દાણા
બુલ્દાણા : મહારાષ્ટ્ર રાજ્યમાં આવેલો જિલ્લો તથા તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લામથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે આશરે 19° 51´ થી 21° 17´ ઉ. અ. અને 75° 57´થી 76° 50´ પૂ. રે. વચ્ચેનો 9,661 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તરે મધ્યપ્રદેશનો પૂર્વ નિમાડ જિલ્લો, પૂર્વમાં મહારાષ્ટ્રનો અકોલા, દક્ષિણે પરભણી…
વધુ વાંચો >બુલ્લે શાહ
બુલ્લે શાહ (જ. 1680, પંડોક, પંજાબ; અ. 1758) : પંજાબી લેખક. તેઓ જાણીતા સૂફી સંત અને કવિ હતા. પંજાબી સૂફી કવિતાના એ અગ્રણી હતા. એમની કવિતામાં પરંપરાગત રહસ્યવાદ તથા આધુનિકતાનું સુખદ મિશ્રણ છે. એ સૂફી સંત એનાયત શાહના શિષ્ય અને સૂફીઓના કાદરી સંપ્રદાયના અનુયાયી હતા. આ વાત એમણે જ એમની…
વધુ વાંચો >બુવયહ
બુવયહ : એક ઈરાની રાજવંશનું નામ. તેના રાજવીઓએ ઈરાન તથા ઇરાકના પ્રદેશો ઉપર દસમા સૈકામાં શાસન કર્યું હતું. બુવયહ અથવા બુયહ નામના એક સરદારના નામ ઉપરથી વંશનું નામ બુવયહ પડ્યું હતું. આ વંશની શરૂઆત બુવયહના ત્રણ દીકરા અલી, અલ-હસન અને અહમદે કરી હતી. તેઓ બનૂ બુવયહ (બુવયહના વંશજો) કહેવાતા હતા.…
વધુ વાંચો >બુશનેલ, નૉલન
બુશનેલ, નૉલન (જ. 1943, ક્લ્પિર ફિલ્ડ, ઉટાહ, યુ.એસ.) : વીડિયો-ગેમના શોધક. તેઓ ઇજનેરીના વિદ્યાર્થી હતા અને ફાજલ સમયમાં મનોરંજન પાર્કમાં નોકરી કરતા હતા. કમ્પ્યૂટર-ગેમ તે વખતે કૉલેજોના મેનફ્રેમ કમ્પ્યૂટર પર જ સુલભ હતી. એ રમતને મનોરંજન અને વેપારી સ્થળોએ સુલભ કરી આપવાનો તેમણે નિર્ણય કર્યો. 1971માં માઇક્રોપ્રોસેસર ચિપ સૌપ્રથમ વાર…
વધુ વાંચો >બુશ, લિયૉપૉલ્ડ, બૅરૉન ફૉન
બુશ, લિયૉપૉલ્ડ, બૅરૉન ફૉન (Buch, Leopold, Baron Von) (જ. 26 એપ્રિલ 1774, એંગરમુંડી, પ્રશિયા; અ. 4 માર્ચ 1853, બર્લિન, પશ્ચિમ જર્મની) : ભૂસ્તરશાસ્ત્રી અને ભૂગોળવેત્તા. યુરોપભરમાં તેમનાં અન્વેષણો જાણીતાં બનવાથી તેઓ જર્મનીના એક પ્રખર ભૂસ્તરશાસ્ત્રી તરીકે પંકાયા. 1790થી 1793 સુધી તે વખતે ખ્યાતનામ બનેલા અબ્રાહમ ગોટલોબ વર્નરના હાથ નીચે ફ્રાયબર્ગમાં…
વધુ વાંચો >બુંદદાણા (કૉફી)
બુંદદાણા (કૉફી) : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા રુબીએસી કુળની એક વનસ્પતિનાં બીજ. આ વનસ્પતિનું વૈજ્ઞાનિક નામ Coffea arabica (હિ., મ., काफी, બં. કૌફી; અં. કૉફી) છે. ચા પછી વિશ્વનું દ્વિતીય ક્રમમાં આવતું લોકપ્રિય પીણું છે, જે બુંદદાણામાંથી બને છે. અરબસ્તાન, ભારત, હિંદી મહાસાગરમાંના બેટ અને વેસ્ટ ઇંડિઝમાં તે પુષ્કળ પ્રમાણમાં જોવા…
વધુ વાંચો >બુંદી
બુંદી : રાજસ્થાનના અગ્નિ ખૂણામાં આવેલો જિલ્લો. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 24° 59´ 11´´થી 25° 53´ 11´´ ઉ. અ. અને 75° 19´ 30´´થી 76° 19´ 30´´ પૂ. રે. વચ્ચેનો આશરે 5,550 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. જિલ્લાનો આકાર અનિયમિત સમલંબચોરસ જેવો છે. તેની ઉત્તરે ટૉક જિલ્લો; ઈશાન, પૂર્વ અને…
વધુ વાંચો >બેકમૅન થરમૉમિટર
બેકમૅન થરમૉમિટર : જર્મન રસાયણવિદ અર્ન્સ્ટ ઓટ્ટો બેકમૅન (1853–1923) દ્વારા તાપમાનમાં થતા અલ્પ ફેરફારો ઘણી ચોકસાઈપૂર્વક માપવા માટે શોધાયેલું તાપમાનમાપક. તે કાચમાં– મર્ક્યુરી (mercury-in-glass) પ્રકારનું થરમૉમિટર છે અને તેનો માપક્રમ 5°થી 6° સે.ની પરાસ(range)ને આવરી લે છે. તેના સ્તંભ (stem) ઉપર દરેક અંશના 100 કાપા પાડેલા હોય છે. ખાસ પ્રકારના…
વધુ વાંચો >બેકર, ગૅરી સ્ટૅન્લે
બેકર, ગૅરી સ્ટૅન્લે (જ. 2 ડિસેમ્બર 1930, પૉટ્સવિલે, પેનસિલ્વાનિયા, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ) : અર્થશાસ્ત્ર માટેના 1992ના નોબેલ પારિતોષિકના વિજેતા. તેઓ 1951માં પ્રિન્સટન યુનિવર્સિટીમાંથી બી.એ., 1953માં શિકાગો યુનિવર્સિટીમાંથી અર્થશાસ્ત્ર વિષય સાથે એમ.એ. તથા બે વર્ષ બાદ 1955માં તે જ યુનિવર્સિટીમાંથી પીએચ.ડી. થયા. ત્યારબાદ તેમણે અધ્યાપન અને સંશોધનક્ષેત્રે મહત્વનાં સ્થાનોએ કામ કર્યું છે;…
વધુ વાંચો >