૬(૨).૧૩

ગૃહવિજ્ઞાનથી ગૅરંટી

ગુર્નાહ, અબ્દુલરઝાક (Gurnah, Abdulrazak)

ગુર્નાહ, અબ્દુલરઝાક (Gurnah, Abdulrazak) (જ. 20 ડિસેમ્બર 1948, ઝાન્ઝિબાર – હવે તાન્ઝાનિયા) : મુસ્લિમ પરિવારમાં જન્મેલા અબ્દુલરઝાક ઝાન્ઝિબારની ક્રાંતિ દરમિયાન 1960ના દાયકાના અંત ભાગમાં નિર્વાસિત તરીકે ઇંગ્લૅન્ડમાં સ્થાયી થયેલા આફ્રિકન નવલકથાકાર, ટૂંકી વાર્તાકાર અને વિવેચક છે. તેમને સંસ્કૃતિઓ અને ખંડો વચ્ચેની ખાડીમાં, વસાહતવાદના પ્રભાવ હેઠળ સમાધાનકારક પ્રતિકાર સાથે પ્રવેશતા નિર્વાસિતોનાં…

વધુ વાંચો >

ગૃહવિજ્ઞાન

ગૃહવિજ્ઞાન અર્થ અને મહત્વ : ઘરનાં સંચાલન, વ્યવસ્થા, સજાવટ, આયોજન વગેરે જેવા વિષયોને આવરી લેતું વિજ્ઞાન અથવા વૈજ્ઞાનિક ઢબથી પદ્ધતિસર ઘર ચલાવવા અંગેનો અભ્યાસ એટલે ‘ગૃહવિજ્ઞાન’. આ બધી કામગીરી સ્ત્રીએ ઉપાડી લેવાની રહેતી હોય છે. એટલે ગૃહવિજ્ઞાન એ મહિલાઓ માટેનો અભ્યાસક્રમ લેખાયો છે. ગૃહિણી પોતાની વિવિધ ફરજો સમજપૂર્વક અને સંતોષકારક…

વધુ વાંચો >

ગેઇન્સબરો, થૉમસ

ગેઇન્સબરો, થૉમસ (જ. 14 મે 1727, સડબરી [સફોક], ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 2 ઑગસ્ટ 1788, લંડન) : નિસર્ગચિત્રો અને વ્યક્તિચિત્રોના અંગ્રેજ ચિત્રકાર. અભ્યાસ લંડનમાં. પૂર્વઅભ્યાસ વોટુની મનુષ્યાકૃતિઓનો અને ફ્રેન્ચ રોકોકો કલાકારોની કૃતિઓનો. ગ્રેવલૉટ માટે ડચ કલાકારોનાં નિસર્ગચિત્રોના એન્ગ્રેવિંગનો અભ્યાસ થયો, જેની અસર ભાવિ ચિત્રોમાં દેખાય છે. ગેઇન્સબરો આદર્શરૂપ નિસર્ગચિત્રો કરતા; પણ રૅનોલ્ડ…

વધુ વાંચો >

ગેઑર્ગ, શ્ટેફાન

ગેઑર્ગ, શ્ટેફાન [જ. 12 જુલાઈ 1868, બિન્ગેન (Bingen), જર્મની; અ. 4 ડિસેમ્બર 1933, લોકાર્નો, સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડ] : ‘કલા ખાતર કલા’ના આંદોલનના પ્રવર્તક જર્મન પ્રતીકવાદી કવિ. હરાઇનને કિનારે આવેલા એક ગામમાં જન્મ. તેમણે પૅરિસ, મ્યૂનિક બર્લિનમાં અભ્યાસ કર્યો હતો; જોકે બર્લિન યુનિવર્સિટીમાં ત્રણ સેમેસ્ટરના અભ્યાસ પછી યુનિવર્સિટી શિક્ષણ છોડી દીધું હતું. તે…

વધુ વાંચો >

ગેગેનશીન (પ્રતિસૂર્ય પ્રકાશ)

ગેગેનશીન (પ્રતિસૂર્ય પ્રકાશ) : 1854માં અંધારી રાત્રિએ સૂર્યની વિરુદ્ધ દિશામાં ખગોળશાસ્ત્રી ટી. જે. બ્રોરસેને સૌપ્રથમ જોયેલા પ્રકાશને આપેલું નામ. જર્મન ભાષામાં એનો અર્થ counterglow – પરાવર્તિત (સૂર્ય) પ્રકાશ. તદ્દન અંધારી રાત્રિ દરમિયાન, અંધકારથી ટેવાયેલી આંખે અથવા સૂક્ષ્મગ્રાહી ફોટોમીટર વડે ‘જોતાં’ સૂર્યથી 180° દૂર, આશરે 8° x 10° વ્યાપનો, ધૂંધળા પ્રકાશ…

વધુ વાંચો >

ગેગેરીન, યુરી

ગેગેરીન, યુરી (જ. 9 માર્ચ 1934, ક્લુશિનો, રશિયન એસએફએસઆર, રશિયા: અ. 27 માર્ચ 1968, કિરઝાક, રશિયન એસએફએસઆર, રશિયા) : સોવિયેટ રશિયાનો સામાન્ય નાગરિક અને દુનિયાનો પ્રથમ અંતરીક્ષયાત્રી. 12 એપ્રિલ 1961ના રોજ સોવિયેટ રશિયાના વૉસ્ટોક અંતરીક્ષયાનમાં પૃથ્વીની એક પ્રદક્ષિણા પૂરી કરી તે પૃથ્વી પર સુરક્ષિત પાછા આવ્યા હતા. માધ્યમિક તથા વ્યવસાયલક્ષી…

વધુ વાંચો >

ગેઝ આન્ડ્રિયા (Ghez Andrea)

ગેઝ, આન્ડ્રિયા (Ghez, Andrea) (જ. 16 જૂન 1965, ન્યૂયૉર્ક, યુ.એસ.એ.) : આપણી આકાશગંગાના કેન્દ્રમાં અત્યંત દળદાર તથા સઘન વસ્તુ(પદાર્થ)ની શોધ માટે 2020નો ભૌતિકશાસ્ત્રમાં નોબેલ પુરસ્કાર મેળવનાર મહિલા વિજ્ઞાની. પુરસ્કારનો અર્ધભાગ આન્ડ્રિયા ગેઝ તથા રાઈનહાર્ડ ગેન્ઝેલને સંયુક્ત રીતે પ્રાપ્ત થયો હતો. બીજો અર્ધભાગ રૉજર પેનરોઝને પ્રાપ્ત થયો હતો. આન્ડ્રિયા ગેઝ અમેરિકન…

વધુ વાંચો >

ગેઝર, હર્બર્ટ સ્પેન્સર (Herbert Spencer Gasser)

ગેઝર, હર્બર્ટ સ્પેન્સર (Herbert Spencer Gasser) (જ. 5 જુલાઈ 1888, પ્લેટવિલે, વિસ્કોન્સિન, યુ.એસ.; અ. 11 મે 1963, ન્યૂયૉર્ક, યુ.એસ.) : દેહધર્મવિદ્યાના ક્ષેત્રે ઈ. સ. 1944ના નોબેલ પુરસ્કારના સહવિજેતા. એકલા ચેતાતંતુઓનું કાર્ય ઘણું જ વિભેદિત (differentated) અથવા અલગ પડતું હોય છે તેવી શોધ માટે આ સન્માન પ્રાપ્ત થયું હતું. રાજ્યની સામાન્ય…

વધુ વાંચો >

ગેઝેટિયર

ગેઝેટિયર : પ્રદેશની સર્વાંગી માહિતી આપતો સરકારી સર્વસંગ્રહ. ગુજરાતના કવિ નર્મદાશંકરે ‘ગુજરાત સર્વસંગ્રહ’ શબ્દનો પ્રયોગ કર્યો હતો. તેવો જ ‘ચરોતર સર્વસંગ્રહ’ પ્રયોગ પણ છે. ગ્રીક ભાષામાં ‘ગાઝા’નો અર્થ ‘સમાચારનો ભંડાર’ થાય છે. 1566માં વેનિસની સરકાર દ્વારા પ્રસિદ્ધ થતું અને એક ગેઝેટા સિક્કાની કિંમતમાં વેચાતું વર્તમાનપત્ર ‘ગેઝેટા’ તરીકે જાણીતું હતું. આ…

વધુ વાંચો >

ગૅટ (General Agreement on Tariffs and Trade – GATT)

ગૅટ (General Agreement on Tariffs and Trade – GATT) : દુનિયાના 23 દેશોએ 1947માં આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર અને આયાત-જકાત અંગે એક સમજૂતી કરી હતી, જે ‘ગૅટ’ના નામે પ્રસિદ્ધ છે. દુનિયામાં ભૌતિક ચીજવસ્તુઓનો જે વેપાર થાય છે તેમાં ગૅટના સભ્ય દેશોનો હિસ્સો 90 %થી અધિક હતો. આ સમજૂતીનો ઉદ્દેશ આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર માટે…

વધુ વાંચો >