Allopathy
શુષ્કવર્ણી ત્વચારોગ (xeroderma pigmentosum)
શુષ્કવર્ણી ત્વચારોગ (xeroderma pigmentosum) : સુક્કી અને રંગદ્રવ્યોના વિકારવાળી ત્વચાનો જનીનીય વારસાગત રોગ, જેમાં ચામડીનું કૅન્સર થવાની સંભાવના વધે છે. તે એક દેહસૂત્રીય પ્રચ્છન્ન (autosomal recessive) વારસાથી ઉદ્ભવતો રોગ છે, જેમાં ડિઑક્સિ-રિબોન્યૂક્લિઇક ઍસિડ(DNA)નું સમારકામ ક્ષતિપૂર્ણ હોય છે. તેથી તેવું બાળક, સૂર્યના પ્રકાશમાંનાં સામાન્ય પારજાંબલી કિરણો તેના શરીરના જે ભાગ પર…
વધુ વાંચો >શેટ્ટી, દેવી પ્રસાદ (ડૉ.)
શેટ્ટી, દેવી પ્રસાદ (ડૉ.) (જ. 8 મે 1953, મૅંગાલુરુ, કર્ણાટક, ભારત) : જાણીતા હૃદયવિજ્ઞાની, અને નારાયણ હૃદયાલય, બૅંગાલુરુના અધ્યક્ષ. તેઓએ કસ્તુરબા મેડિકલ કૉલેજ, મૅંગાલુરુમાંથી એમ.બી.બી.એસ. તથા એમ.એસ.ની પદવીઓ પ્રાપ્ત કરી છે. તેઓએ વાલ્સગ્રેવ હૉસ્પિટલ, કન્વેન્ટરી તથા ઈસ્ટ બર્મિંગહામ હૉસ્પિટલ, બર્મિંગહામ તથા ગાય્ઝ હૉસ્પિટલ (Guy’s Hospital) લંડનમાં હૃદયસંબંધી શલ્યક્રિયા(surgery)માં ગહન પ્રશિક્ષણ…
વધુ વાંચો >શૅરિંગ્ટન, ચાર્લ્સ સ્કૉટ (સર)
શૅરિંગ્ટન, ચાર્લ્સ સ્કૉટ (સર) (જ. 27 નવેમ્બર 1857, આઇલિંગ્ટન, લંડન; અ. 4 માર્ચ 1952) : ચેતાકોષ(neurons)ના કાર્ય અંગે શોધાન્વેષણ (discovery) કરીને એડ્ગર ડગ્લાસ ઍડ્રિયન સાથેના સરખા ભાગના નોબેલ પારિતોષિકના વિજેતા. તેમને આ સન્માન સન 1932માં પ્રાપ્ત થયું હતું. તેઓ બ્રિટનની ઑક્સફર્ડ યુનિવર્સિટી સાથે સંકળાયેલા હતા, જ્યારે તેમના સહવિજેતા ત્યાંની કૅમ્બ્રિજ…
વધુ વાંચો >શેલી, એન્ડ્રુ વી. (Schally, Andrew V.)
શેલી, એન્ડ્રુ વી. (Schally, Andrew V.) (જ. 30 નવેમ્બર 1926, વિલ્નો પોલૅન્ડ) : સન 1977ના રોજર ગિલ્મિન (Roger Guillemin) (1/4 ભાગ) અને રોઝાલિન યૅલો (1/2 ભાગ) સાથેના 1/4 ભાગના નોબેલ પારિતોષિકના વિજેતા. તેમણે આ સન્માન મગજમાં ઉત્પાદન પામતા પેપ્ટાઇડ અંત:સ્રાવો (hormones) અંગેના ગિલ્મિન સાથેના શોધાન્વેષણ (discovery) માટે મળ્યું હતું. રોઝાલિન…
વધુ વાંચો >શોથ
શોથ : વિવિધ કારણસર અંગ ઉપર ઉભાર પેદા કરતો સોજાનો રોગ. શોથ કે સોજા (અં. Anasarca edema dropsy કે swelling)નો રોગ થવાનાં કારણો (આયુર્વેદવિજ્ઞાન મુજબ) – વમન, વિરેચનાદિ શોધનમાં ખામી, જ્વર (તાવ) જેવા રોગ તથા ઉપવાસથી કૃશ અને દુર્બળ થયેલી વ્યક્તિ જો ખાટા, ખારા, તીખા, ગરમ તથા જડ પદાર્થોનું સેવન…
વધુ વાંચો >શોથ (inflammation)
શોથ (inflammation) : સૂક્ષ્મજીવો કે ઝેરી દ્રવ્યો કે ભૌતિક પરિબળોથી પેશીને થયેલી ઈજામાં ઈજાના મૂળ કારણને તથા તેનાથી થયેલા કોષનાશનાં શેષ દ્રવ્યોને દૂર કરીને રૂઝ આવે તેવી સ્થિતિ પેદા કરતી પ્રક્રિયા. આ પ્રક્રિયા વગર જીવન ટકાવી રાખવું શક્ય નથી. તેનાં મુખ્ય 4 લક્ષણો છે જે ભાગમાં સોજો આવે છે, તે…
વધુ વાંચો >શ્યામ મળ (melana)
શ્યામ મળ (melana) : ડામર જેવા કાળા રંગનો મળ. જઠર કે આંતરડાંમાં લોહી વહે ત્યારે અર્ધપચિત રુધિરમિશ્રિત મળનો રંગ ડામર જેવો કાળો (farry black) બને છે. તે જઠર અને આંતરડાંમાં ક્યાંક લોહી વહી રહ્યું છે તે દર્શાવે છે. જો જઠર કે આંતરડાંમાં પુષ્કળ પ્રમાણમાં રુધિરસ્રાવ થાય તો લોહીની ઊલટી થાય…
વધુ વાંચો >શ્રવણ (hearing)
શ્રવણ (hearing) : સાંભળવાની ક્રિયા. બહારથી આવતા અવાજના તરંગો હવા તથા હાડકાં દ્વારા વહન પામીને કાનની સાંભળવાની સૂક્ષ્મ સંયોજના સુધી પહોંચે છે. આને અનુક્રમે વાયવીય વહન (air conduction) અને અસ્થીય વહન (bone conduction) કહે છે. વાયવી વહનમાં અવાજનાં મોજાં (તરંગો) બાહ્યકર્ણનળીમાંથી પસાર થાય છે. કર્ણઢોલ પર આવતા અવાજના તરંગો કર્ણઢોલને…
વધુ વાંચો >શ્રોણીય શોથકારી રોગ (pelvic inflammatory disease, – PID)
શ્રોણીય શોથકારી રોગ (pelvic inflammatory disease, – PID) : અંડપિંડ, અંડવાહિની તથા ગર્ભાશયમાં પીડાકારક સોજાનો વિકાર. પીડાકારક અને પેશીને લાલ બનાવતા વિકારને શોથ (inflammation) કહે છે. તેનું મુખ્ય કારણ ચેપ (infection) હોય છે. સામાન્ય રીતે લોહી દ્વારા કે યોનિ (vagina) માર્ગે પ્રસરીને પ્રજનનમાર્ગના ઉપરના અવયવોમાં ચેપ પહોંચે છે. તેથી તે…
વધુ વાંચો >શ્વસનતંત્ર (માનવ)
શ્વસનતંત્ર (માનવ) વાતાવરણ અને લોહીની વચ્ચે પ્રાણવાયુ અને અંગારવાયુનો વિનિમય કરતું તંત્ર. શરીરના બધા જ કોષોને તેમના કાર્ય માટે તથા જીવતા રહેવા માટે ઑક્સિજન(પ્રાણવાયુ)ની જરૂર પડે છે. તેમની ઘણી ક્રિયાઓમાં કાર્બનડાયૉક્સાઇડ (અંગારવાયુ) ઉત્પન્ન થાય છે. તેનો વધારો થાય તો તે અમ્લીય સ્થિતિ (acidic condition) સર્જે છે. માટે તેનો ઝડપી અને…
વધુ વાંચો >