Political science
રૂટ, ઇલિહુ
રૂટ, ઇલિહુ (જ. 15 ફેબ્રુઆરી 1845, ક્લિટંન, ન્યૂયૉર્ક; અ. 7 ફેબ્રુઆરી 1937, ન્યૂયૉર્ક) : અમેરિકાના અગ્રણી મુત્સદ્દી તથા 1912ના વર્ષ માટેના શાંતિના નોબેલ પારિતોષિકના વિજેતા. 1867માં ન્યૂયૉર્ક યુનિવર્સિટીમાંથી કાયદાશાસ્ત્રની સ્નાતક પદવી પ્રાપ્ત કર્યા બાદ વકીલાત શરૂ કરી અને તે દરમિયાન અમેરિકાના રિપબ્લિકન પક્ષના અગ્રણી નેતા થિયોડૉર રૂઝવેલ્ટ(1858–1919)ના સંપર્કમાં આવ્યા. અમેરિકાના…
વધુ વાંચો >રૂપાણી વિજય
રૂપાણી, વિજય (જ. 2 ઑગસ્ટ 1956, રંગૂન, બર્મા) : ગુજરાતના 16મા મુખ્યમંત્રી. રાજકોટ(પશ્ચિમ)ની બેઠક પરથી ધારાસભ્ય. વિજય રૂપાણીનો જન્મ ગુજરાતી પરિવારમાં મ્યાનમારના રંગૂનમાં થયો હતો. મ્યાનમારમાં રાજકીય અસ્થિરતા સર્જાતાં તેમના પિતા 1960ના દશકામાં રાજકોટ આવી ગયા હતા. વિજય રૂપાણીએ સૌરાષ્ટ્ર યુનિવર્સિટીમાંથી એલએલ.બી.નો અભ્યાસ કર્યો હતો. અભ્યાસ દરમિયાન રાષ્ટ્રીય સ્વંયસેવક સંઘની…
વધુ વાંચો >રેગ્યુલેટિંગ ઍક્ટ, 1773
રેગ્યુલેટિંગ ઍક્ટ, 1773 : ઈસ્ટ ઇંડિયા કંપનીના ભારતમાંના વહીવટ ઉપર બ્રિટિશ તાજનો અંકુશ સ્થાપતો પ્રથમ કાયદો. ભારતના બંધારણીય વિકાસમાં રેગ્યુલેટિંગ ઍક્ટ પ્રથમ મહાન સીમાચિહન સમાન હતો. એપ્રિલ 1772માં ઇંગ્લૅન્ડની પાર્લમેન્ટે ઈસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીની વિવિધ કાર્યવાહીની તપાસ કરવા વાસ્તે એક સમિતિ નીમી. કંપની દ્વારા કરવામાં આવતું પુષ્કળ ખર્ચ, વહીવટી અરાજકતા, કંપનીના…
વધુ વાંચો >રેડક્લિફ ચુકાદો
રેડક્લિફ ચુકાદો : ભારત અને પાકિસ્તાનની સરહદો અંગે ઑગસ્ટ 1947માં આપવામાં આવેલો ચુકાદો. ભારતનું વિભાજન કરવાનો નિર્ણય લેવાયા બાદ તેની સરહદો ઠરાવવા માટે બે સીમા-પંચ નીમવામાં આવ્યાં. એક પંચ બંગાળનું વિભાજન તથા આસામમાંથી સિલ્હટને અલગ કરવા અને બીજું પંચ પંજાબના વિભાજન માટે નીમવામાં આવ્યું. દરેક પંચમાં કૉંગ્રેસે નીમેલા બે તથા…
વધુ વાંચો >રેડ બુક (1966)
રેડ બુક (1966) : ચીનના નેતા માઓ-ત્સે-તુંગનાં સામ્યવાદ અંગેનાં વિચારો અને અવતરણોનો સંગ્રહ. પૂરું શીર્ષક છે ‘લિટલ રેડ બુક.’ માઓએ 1966માં ચીનમાં સાંસ્કૃતિક ક્રાંતિનો આરંભ કર્યો. આ લડતને દોરવણી આપતું પુસ્તક ‘લિટલ રેડ બુક’ હતું, મૂળ પુસ્તક ‘ક્વોટેશન્સ ફ્રોમ ચેરમેન માઓ-ત્સે-તુંગ’ હતું જેનું સંપાદન લીન પિઆઓએ કર્યું. આ સંપાદન એટલે…
વધુ વાંચો >રેડ્ડી, નીલમ સંજીવ
રેડ્ડી, નીલમ સંજીવ (જ. 19 મે 1913, ઇલુરુ, આંધ્રપ્રદેશ; અ. 1 જૂન 1996, બૅંગાલુરુ) : ભારતના પૂર્વ રાષ્ટ્રપ્રમુખ, સ્વાતંત્ર્યસેનાની અને કૉંગ્રેસના જાણીતા કાર્યકર. પિતા ચિન્નપ્પા રેડ્ડી. જાહેર જીવનના પ્રારંભે 1936માં આંધ્રપ્રદેશ કૉંગ્રેસ સમિતિના તેઓ મંત્રી હતા. 1946 સુધી આ પદ પર કામગીરી કરી તે દરમિયાન સત્યાગ્રહની લડતમાં તેમણે ભાગ લીધો…
વધુ વાંચો >રૅન્કિન, જેનેટ
રૅન્કિન, જેનેટ (જ. 11 જૂન 1880, મિસૌલા, મૉન્ટાના, અમેરિકા; અ. 18 મે 1973, કાર્મેલ, કૅલિફૉર્નિયા) : અમેરિકાનાં પ્રથમ મહિલા-સાંસદ, મહિલા-સ્વાતંત્ર્યનાં પુરસ્કર્તા અને પ્રખર શાંતિવાદી. અમેરિકાની વિવિધ યુનિવર્સિટીઓમાં અભ્યાસ કર્યા બાદ 1909માં તેમણે વૉશિંગ્ટન રાજ્યના સિયાટલ ખાતે સામાજિક પ્રવૃત્તિઓનો પ્રારંભ કર્યો. આ કાર્યો દરમિયાન મહિલા-મતાધિકારના ધ્યેયથી તેઓ આકર્ષાયાં. વૉશિંગ્ટન, મૉન્ટાના અને…
વધુ વાંચો >રેમૉસ-હૉટો જોસ
રેમૉસ-હૉટો જોસ (જ. 1950) : (અગ્નિ ઇન્ડોનેશિયા) પૂર્વ ટિમૉરના રાજકીય આંદોલનકાર. પૂર્વ ટિમૉરમાં સ્વાતંત્ર્ય-આંદોલનને ટેકો આપવા બદલ પૉર્ટુગીઝ સરકારે તેમને દેશનિકાલ કર્યા હતા. 1972–75 દરમિયાનના આંતરયુદ્ધમાં ભાગ લેવા તેઓ દેશ પાછા આવ્યા અને ફ્રૅટલિનના ગેરીલા-સભ્ય બન્યા. 1975માં ઇન્ડોનેશિયા તરફથી આક્રમણ થતાં તેઓ ઑસ્ટ્રેલિયા ચાલ્યા ગયા. તેમણે પૂર્વ ટિમૉરના વિદેશ મંત્રી…
વધુ વાંચો >રે, રવિ
રે, રવિ (જ. 26 નવેમ્બર 1926, ભાઉરાગઢ, પુરી જિલ્લો, ઓરિસા) : કેન્દ્ર સરકારના આરોગ્ય અને કુટુંબકલ્યાણ-વિભાગના પૂર્વ મંત્રી અને લોકસભાના પૂર્વ અધ્યક્ષ. તેઓ કટકની રેવનશો કૉલેજમાંથી સ્નાતક થયા, ત્યાં રાજકારણના પ્રથમ પાઠ શીખ્યા, 1948માં કૉલેજના વિદ્યાર્થીમંડળના પ્રમુખ બન્યા. લૉ કૉલેજના અભ્યાસકાળ દરમિયાન ત્યાં પણ તેઓ વિદ્યાર્થીમંડળના વડા બન્યા હતા. કૉલેજના…
વધુ વાંચો >રૈયતવારી પદ્ધતિ
રૈયતવારી પદ્ધતિ : સામાન્ય ખેડૂત પાસેથી જમીનના પ્રકાર તથા પાક(ઉત્પાદન)ને ધ્યાનમાં રાખીને સરકારને આપવાનું મહેસૂલ નક્કી કરવાની પદ્ધતિ. આ પદ્ધતિમાં ખેડૂત ખેતર કે ખેતરોનો માલિક ગણાતો અને માલિકીહક તેને વારસાગત પ્રાપ્ત થતો હતો. આ રીતે મુંબઈ અને મદ્રાસ ઇલાકામાં મોટી સંખ્યામાં ખેડૂતો તેમનાં ખેતરોના માલિકો હતા. તેમણે સરકારને નક્કી કર્યા…
વધુ વાંચો >