Political science
માલેન્કૉવ, જી. એમ.
માલેન્કૉવ, જી. એમ. (જ. 1902, ઑરેનબર્ગ, રશિયા; અ. 1988) : અખંડ સોવિયત રશિયા(1917–91)ના અગ્રણી સામ્યવાદી નેતા. સામ્યવાદી પક્ષના કાર્યકર તરીકે તેઓ સ્ટાલિનનું ધ્યાન દોરી શક્યા હતા અને 1925માં તેના અંગત સચિવ બન્યા હતા. 1946માં તેઓ પક્ષની પૉલિટબ્યૂરોના સભ્ય અને 1952માં પ્રિસિડિયુમના સચિવ બન્યા. માર્ચ, 1953માં સ્ટાલિનના અવસાન બાદ સોવિયેત સંઘનું…
વધુ વાંચો >માલ્કમ એક્સ
માલ્કમ એક્સ (જ. 19 મે 1925, ઓમાહા, નેબ્રૅસ્કા; અ. 21 ફેબ્રુઆરી 1965, ન્યૂયૉર્ક) : અશ્વેત અમેરિકનોના રાષ્ટ્રીય મુસ્લિમ નેતા અને અશ્વેત રાષ્ટ્રવાદના પ્રખર હિમાયતી. શ્વેત અમેરિકનોની જોરદાર હિંસક લાગણી અને અત્યાચાર વિરુદ્ધ તેટલો જ ઉગ્ર વ્યવહાર આચરવા માટેની તરફેણ કરનારા એમના પિતા ઓગણીસમી સદીના ઉત્તરાર્ધમાં ચાલેલી અશ્વેતોના હક્કો માટેની ચળવળના…
વધુ વાંચો >માવળંકર, ગણેશ વાસુદેવ
માવળંકર, ગણેશ વાસુદેવ (જ. 27 નવેમ્બર 1888, વડોદરા; અ. 27 ફેબ્રુઆરી 1956, અમદાવાદ) : વિખ્યાત ધારાશાસ્ત્રી, સ્વાતંત્ર્યસેનાની અને ભારતની લોકસભાના પ્રથમ અધ્યક્ષ. માતાનું નામ ગોપિકાબાઈ. તેમનું સમગ્ર કુટુંબ મૂળે રત્નાગિરિ જિલ્લાના માવલંગે ગામનું. પેશવાકાળ દરમિયાન તેમાંનાં ઘણાં કુટુંબો વિવિધ ગામના મુખી–‘ખોત’ના હોદ્દા ભોગવતા હતા. આ કુટુંબનાં અમુક જૂથો, વડોદરાના ગાયકવાડ…
વધુ વાંચો >માવળંકર, પુરુષોત્તમ ગણેશ
માવળંકર, પુરુષોત્તમ ગણેશ (જ. 3 ઑગસ્ટ 1928, અમદાવાદ) : જાણીતા સમાજસેવક, કેળવણીકાર અને નીડર સાંસદ. પિતા ગણેશ વાસુદેવ માવળંકર સ્વાતંત્ર્યસેનાની, અગ્રણી ધારાશાસ્ત્રી, ભારતની પ્રથમ લોકસભાના અધ્યક્ષ તથા રાષ્ટ્રકુટુંબના પ્રથમ ભારતીય અધ્યક્ષ તરીકે ભારતમાં અને ભારત બહાર જાણીતા બનેલા. માતા સુશીલા સ્વાતંત્ર્યસેનાની હોવા ઉપરાંત લોકસભાનાં પૂર્વસભ્ય હતાં. ‘પી. જી.’ અથવા ‘અણ્ણાસાહેબ’…
વધુ વાંચો >મિત્તરાં, ફ્રાંસવા
મિત્તરાં, ફ્રાંસવા (જ. 26 ઑક્ટોબર 1916, જારનાક, પશ્ચિમ ફ્રાંસ; અ. 8 જાન્યુઆરી 1996, પૅરિસ, ફ્રાંસ) : પાંચમા ફ્રેંચ પ્રજાસત્તાકના ચોથા પ્રમુખ, ફ્રેંચ સમાજવાદી–સામ્યવાદી પક્ષોના જોડાણના મુખ્ય શિલ્પી અને સમાજવાદી રાજકારણી. બુઝર્વા કૅથલિક પરિવારમાં તેમનો જન્મ થયો હતો અને યુનિવર્સિટી ઑવ્ પૅરિસ ખાતે તેમણે રાજ્યશાસ્ત્ર અને કાયદાનું શિક્ષણ મેળવ્યું હતું. બીજા…
વધુ વાંચો >મિત્ર, રાધારમણ
મિત્ર, રાધારમણ (જ. 1897, શ્યામબજાર, કૉલકાતા; અ. 1992) : બંગાળી લેખક, સંશોધક અને પ્રતિભાવંત રાજકીય કાર્યકર. તેમના ‘કાલિકાતા દર્પણ’ નામક સંશોધનગ્રંથ બદલ તેમને 1981ના વર્ષનો સાહિત્ય અકાદમીનો ઍવૉર્ડ આપવામાં આવ્યો હતો. તેમણે કલકતા યુનિવર્સિટીમાંથી એમ.એ.ની ડિગ્રી મેળવ્યા પછી ઉત્તરપ્રદેશમાં ઇટાવા ખાતે શિક્ષક તરીકે કામગીરી કરી. ગાંધીજીની અસહકારની ચળવળમાં જોડાયા, તેમાં…
વધુ વાંચો >મિલ, જૉન સ્ટુઅર્ટ
મિલ, જૉન સ્ટુઅર્ટ (જ. 20 મે 1806, લંડન; અ. 8 મે 1873, ફ્રાન્સ) : અર્થશાસ્ત્રી અને ઉપયોગિતાવાદ તથા વ્યક્તિસ્વાતંત્ર્યના હિમાયતી પ્રગતિશીલ અંગ્રેજ ચિંતક. તેમના પિતા જેમ્સ મિલ ખ્યાતનામ ચિંતક હતા. બાળવયથી જ પિતાએ તેમના અભ્યાસનો આરંભ કરાવ્યો. તેજસ્વી બુદ્ધિપ્રતિભાના કારણે 8 વર્ષની વયે તેમણે ઈસપની બોધકથાઓ, ઝેનોફૉનની ‘અનૅબસિસ’ (Anabasis) અને…
વધુ વાંચો >મિલાસોવિચ, સ્લોબોદાન
મિલાસોવિચ, સ્લોબોદાન (જ. 20 ઑગસ્ટ 1941, પૉઝવેવાક (Pozavevac), યુગોસ્લાવિયા; અ. 11 માર્ચ 2006, ધ હેગ, નેધરલૅન્ડ) : સર્બિયન સમાજવાદી રાજકારણી અને પક્ષના નેતા તેમજ 1986થી સર્બિયાના પ્રમુખ. માર્શલ ટીટોના નેતૃત્વકાળ (1980) બાદ યુગોસ્લાવિયા આંતરિક વંશીય રમખાણોમાં ફસાયું, જેમાં વાંશિક બહુમતી ધરાવતા સર્બિયાનું પ્રભુત્વ હતું. આ નેતાએ સર્બિયાના કોસોવો અને બોસ્નિયામાં…
વધુ વાંચો >મીરા કુમાર
મીરા કુમાર (જ. 31 માર્ચ 1945, પટણા, બિહાર) : ભારતની લોકસભાનાં સૌપ્રથમ મહિલા-અધ્યક્ષ. મે 2009માં મીરા કુમાર સૌપ્રથમ મહિલા અધ્યક્ષ તરીકે સર્વાનુમતે ચૂંટાયાં એ ભારતની સંસદના 57 વર્ષના ઇતિહાસની અભૂતપૂર્વ ઘટના છે. તેઓ ભારતની લોકસભાનાં 16મા અધ્યક્ષ હતાં. 2009ની 15મી લોકસભાની સામાન્ય ચૂંટણીમાં તેઓ બિહારના સસારામ મતવિસ્તારમાંથી ભારે બહુમતીથી ચૂંટાયેલાં…
વધુ વાંચો >મીસા
મીસા : 1975માં ભારતમાં જાહેર થયેલી આંતરિક કટોકટી દરમિયાન સુધારાઓ સાથે સખ્તાઈપૂર્વક અમલમાં મુકાયેલો અટકાયતી ધારો. ‘મીસા’(MISA)ના ટૂંકાક્ષરી નામે જાણીતા થયેલા ભારતની આંતરિક સલામતી માટેના કાનૂન(Maintenance of Internal Security Act)ને લીધે, 1975ની આંતરિક કટોકટી દરમિયાન પ્રજાજીવનનાં વિભિન્ન ક્ષેત્રો પર, અનેક સ્તરે, ગંભીર અસરો સર્જાઈ હતી. ખાસ કરીને ભારતીય બંધારણમાં નિર્દિષ્ટ…
વધુ વાંચો >