Geology
સ્ક્રૉપ જ્યૉર્જ જુલિયસ પૉલેટ (Scrope George Julius Poulett)
સ્ક્રૉપ, જ્યૉર્જ જુલિયસ પૉલેટ (Scrope, George Julius Poulett) (જ. 10 માર્ચ 1797, લંડન; અ. 19 જાન્યુઆરી 1876, ફેરલૉન, સરે, ઇંગ્લૅન્ડ) : અંગ્રેજ ભૂસ્તરશાસ્ત્રી તેમજ રાજકીય અર્થશાસ્ત્રી. તેમની મૂળ અટક તો થૉમ્સન હતી, પરંતુ વિલ્ટશાયરના છેલ્લા અર્લ વિલિયમ સ્ક્રૉપની પુત્રી સાથે લગ્ન કરીને તેમણે તેમની અટક ‘સ્ક્રૉપ’ રાખેલી. જ્યૉર્જ જુલિયસ પૉલેટ…
વધુ વાંચો >સ્ટાર ઑવ્ સાઉથ આફ્રિકા
સ્ટાર ઑવ્ સાઉથ આફ્રિકા : દક્ષિણ આફ્રિકામાંથી મળેલો તત્કાલીન સર્વપ્રથમ મોટા કદનો હીરો. 1869માં ઑરેન્જ નદીકાંઠેથી ત્યાંના વતની એક ભરવાડના છોકરાને મળેલો, તેણે તે હીરો બોઅર વસાહતીને 500 ઘેટાં, 10 બળદ અને 1 ઘોડાના બદલામાં વેચેલો. મૂળ સ્થિતિમાં તેનું વજન 84 કૅરેટ હતું. તે પછીથી તેને કાપીને 48 કૅરેટનો બનાવાયેલો.…
વધુ વાંચો >સ્ટિબનાઇટ
સ્ટિબનાઇટ : ઍન્ટિમનીનું ખનિજ. રાસા. બં. : Sb2S3. સ્ફ. વ. : ઑર્થોર્હોમ્બિક. સ્ફ. સ્વ. : સ્ફટિકો મોટે ભાગે નાજુક, પ્રિઝમેટિક, ઘણી વાર ઊભાં રેખાંકનોવાળા, વળેલા કે વળવાળા; વિકેન્દ્રિત સમૂહ સ્વરૂપે કે સોયાકાર સ્ફટિકોના મિશ્રસમૂહો; ક્યારેક પતરીમય, સ્તંભાકાર, દાણાદાર કે ઘનિષ્ઠ દળદાર પણ મળે. યુગ્મતા (130) કે (120) ફલક પર, પણ…
વધુ વાંચો >સ્ટિલબાઇટ
સ્ટિલબાઇટ : ઝિયોલાઇટ વર્ગનું ખનિજ. રાસા. બં. : NaCa2Al5Si13O3616H2O. સ્ફ. વ. : મૉનોક્લિનિક. સ્ફ. સ્વ. : સ્ફટિકો મોટે ભાગે વધસ્તંભની આકૃતિવાળા, આંતરગૂંથણી યુગ્મ-સ્વરૂપે મળે. યુગ્મસ્ફટિકો લગભગ સમાંતર સ્થિતિમાં બાણના ભાથા જેવા સમૂહો રચે; છૂટા, સ્વતંત્ર સ્ફટિકો ભાગ્યે જ મળે. વિકેન્દ્રિત, પતરીમય, ગોલકો કે દળદાર સ્વરૂપોમાં પણ મળે. યુગ્મતા (001) ફલક…
વધુ વાંચો >સ્ટૅક (stack)
સ્ટૅક (stack) : ઘસારાનાં પરિબળો દ્વારા તૈયાર થતું ટાપુ જેવા આકારનું ભૂમિસ્વરૂપ. દરિયાકિનારા નજીકનો ભૂમિભાગ અનુકૂળ સંજોગો હેઠળ દરિયાઈ મોજાંની અસરને કારણે જો બે બાજુથી ઘસાતો જાય તો એક લાંબા જિહવાગ્ર ભાગ જેવો ભૂમિઆકાર તૈયાર થાય છે. પછીથી આવો વિભાગ છેડાઓ પરથી પણ મોજાંઓની પછડાટને કારણે ઘસાઈ જાય છે અને…
વધુ વાંચો >સ્ટેનાઇટ (stannite)
સ્ટેનાઇટ (stannite) : ઘંટની બનાવટમાં ઉપયોગી ધાતુખનિજ. રાસા. બં. : કલાઈનું સલ્ફાઇડ. Cu2S·FeS·SnS2. તાંબુ : 29.5 %. લોહ : 13.1, કલાઈ : 27.5 %. ગંધક : 29.9. સ્ફ. વર્ગ : ટેટ્રાગોનલ-સ્ફિનૉઇડલ; યુગ્મતાને કારણે સ્યુડોઆઇસોમૅટ્રિક-ટેટ્રાહેડ્રલ. સ્ફ. સ્વ. : યુગ્મ સ્ફટિકો; દળદાર, દાણાદાર અને વિખેરણ રૂપે. ચમક : ધાત્વિક. સંભેદ : ક્યૂબિક-અસ્પષ્ટ.…
વધુ વાંચો >સ્ટૅમ્પ ઍલ. ડડલી
સ્ટૅમ્પ, ઍલ. ડડલી (જ. 1898; અ. 1967) : ભૂસ્તરશાસ્ત્રી અને ભૂગોળવિદ. સ્ટૅમ્પે તેમના અભ્યાસકાળ દરમિયાન ભૂસ્તરશાસ્ત્ર અને ભૂગોળનું શિક્ષણ મેળવેલું. 1923–1926ના સમયગાળામાં મ્યાનમારની રંગૂન યુનિવર્સિટીમાં ભૂગોળ વિષયના વ્યાખ્યાતા તરીકે અને પછીથી પ્રાધ્યાપક તરીકે સેવાઓ આપેલી. લંડન યુનિવર્સિટીમાં પણ 1926થી 1965 સુધી સેવાઓ આપેલી. દુનિયાની જાણીતી યુનિવર્સિટીઓમાં ખાસ કરીને ક્લાર્ક, સ્ટૉકહોમ…
વધુ વાંચો >સ્ટૉકવર્કસ (stockworks)
સ્ટૉકવર્કસ (stockworks) : બખોલપૂરણીનો એક પ્રકાર. ખનિજ-ધાતુખનિજધારક નાની નાની શિરાઓની અરસપરસની ઘનિષ્ઠ ગૂંથણી દ્વારા જ્યારે આખોય ખડકભાગ આવરી લેવાયેલો હોય ત્યારે એવા શિરાગૂંથણીસ્વરૂપને લઘુશિરાજાલ જૂથનિક્ષેપ (સ્ટૉકવર્કસ) કહેવાય છે. આલ્તનબર્ગ(જર્મની)નું કલાઈ-સ્ટૉકવર્કસ (લઘુશિરાજાલ જૂથનિક્ષેપ) આગ્નેય અંતર્ભેદકોના પ્રાદેશિક ખડકો સાથે સંપર્કમાં રહેલા બાહ્ય વિભાગો ઝડપથી ઠરતા હોય છે. ઘનીભવન દરમિયાન થતા સંકોચનથી તેમાં…
વધુ વાંચો >સ્ટોરોલાઇટ
સ્ટોરોલાઇટ : પ્રાદેશિક વિકૃતિની પેદાશ. રા. બં. : Fe2A19Si4O22(OH)2. સ્ફ. વર્ગ : ઑર્થોરહોમ્બિક (સ્યુડો-ઑર્થોર્હોમ્બિક) મૉનોક્લિનિક. સ્ફ. વ. : સ્ફટિકો ટૂંકા પ્રિઝમેટિક, આછી ખરબચડી સપાટીઓવાળા, યુગ્મતાવાળા; યુગ્મતા બ્રેકિડોમ ફલક પર – કાટખૂણો દર્શાવતી, વધસ્તંભ જેવી; ક્યારેક 60°ને ખૂણે પણ મળે. દેખાવ : પારભાસકથી અપારદર્શક. સંભેદ : (010) સ્પષ્ટ. પ્રભંગ : ખરબચડાથી…
વધુ વાંચો >સ્ટ્રોમેટોલાઇટ
સ્ટ્રોમેટોલાઇટ : એક પ્રકારની સંરચના. ચૂનાયુક્ત–લીલમય ઉત્પત્તિના માનવામાં આવતા કૅલ્શિયમ કાર્બોનેટ અને કૅલ્શિયમ–મૅગ્નેશિયમ કાર્બોનેટના ગોળાકાર, અર્ધગોળાકાર, પડવાળા જથ્થાઓની બનેલી ચૂનાયુક્ત ખડકોમાં જોવા મળતી સંરચના. આ સંરચનાઓ અનિયમિત સ્તંભાકાર અને અર્ધગોલકીય આકારની હોય છે, તેમજ પરિમાણમાં તે 1 મિમી.થી ઘણા મીટરની જાડાઈવાળી હોઈ શકે છે. તે નાનકડા બટનથી માંડીને બિસ્કિટ જેવડી…
વધુ વાંચો >