Geology

કૃમિમાર્ગો : ખડક-સપાટી પરનાં જળવાઈ રહેલાં પ્રાણીઓનાં પદચિહનો. જળકૃત ખડકોમાં પ્રાચીન કાળનાં પ્રાણીઓ દ્વારા થયેલા હલનચલનના માર્ગો દર્શાવતાં પદચિહનો જેવાં લક્ષણો જોવા મળે છે. આવાં ચિહનોને કૃમિમાર્ગો તરીકે ઓળખાવાય છે. પૃષ્ઠવંશી અને અપૃષ્ઠવંશી પ્રાણીઓનાં આ પ્રકારનાં માર્ગચિહનોને અંગ્રેજીમાં Tracks and Trails કહે છે. જળકૃત ખડકોમાં જોવા મળતાં આ જીવજન્ય લક્ષણોને…

કેઓલિનાઇટ (કેઓલિન) : માટી વર્ગનાં ખનિજો માટે અપાયેલું જૂથનામ. ચિનાઈ માટી (china clay) એ આ ખનિજ માટે વપરાતો પ્રચલિત પર્યાય છે. કેઓલિનાઇટ એ Al2(Si2O5)(OH)4ના સરખા બંધારણવાળાં કેઓલિનાઇટ, ડિકાઇટ અને નેક્રાઇટ, જેવાં જુદી જુદી અણુરચનાવાળાં ખનિજોને આપેલું જૂથનામ છે. કેઓલિનાઇટમાંનું કેઓલિન – Al2O3•2SiO2•2H2O – એ ચાઇના ક્લેનો મુખ્ય ઘટક ગણાય છે.…

કૅન્ક્રિનાઇટ : ફેલ્સ્પૅથોઇડ સમૂહનું ખનિજ. રા. બં. – (Na-Ca)7-8 A16Si6O24 (CO3, SO4, Cl) 1.5-2, 1-5H2O અથવા 4(Na Al SiO4) CaCO3-H2O (લગભગ); સ્ફ. વ. – હેક્ઝાગોનલ; સ્વ.-જથ્થામય; રં. – રંગવિહીન, સફેદ, પીળો, નારંગી, ગુલાબીથી રતાશ પડતો, લાલ, આછા વાદળીથી રાખોડી વાદળી; ચ. – કાચમય, મૌક્તિક, તૈલી, પારદર્શકથી અર્ધપારદર્શક; ભં. સ. –…

કેમ્પ્ટોનાઇટ : ભૂમધ્યકૃત ખડકોનો પ્રકાર. મૅગ્માની સ્વભેદનક્રિયાથી ઉદભવેલો ઘેરા રંગવાળો બેઝિક અગ્નિકૃત ખડક. તેની કણરચના અંત:કૃત અને બહિષ્કૃત ખડકોની વચ્ચેની છે. તેથી નરી આંખે તેના ખનિજબંધારણમાં રહેલાં ખનિજો પારખી શકાતાં નથી, માત્ર સૂક્ષ્મદર્શક હેઠળ તેનું ખનિજ-બંધારણ જોઈ-જાણી શકાય છે. આ ખડકના બંધારણમાં પ્લેજિયોક્લેઝ, આલ્કલી ઍમ્ફિબૉલ-બાર્કેવિકાઇટ અને પાયરૉક્સિન-ટાઇટનઓગાઇટ ખનિજો રહેલાં હોય…

કેરબો (તૃણમણિ, અંબર) : બંધારણ C : H : Oના ભિન્ન ભિન્ન પ્રમાણવાળું. શંકુદ્રુમ જંગલોનાં વૃક્ષોનો રેઝિન અવશેષ. તે પારદર્શક, પીળો, નારંગી કે લાલ-બદામી રંગોમાં ઉપલબ્ધ હોઈ, અસ્ફટિકમય હોવા છતાં ઝવેરાતમાં વપરાય છે. મુખ્યત્વે પોલૅન્ડ, સિસિલી અને મ્યાનમારમાંથી મળી રહે છે. ગિરીશભાઈ પંડ્યા