Botany
ઝાયગોફાયલેસી
ઝાયગોફાયલેસી : દ્વિદળી (dicotyledons) વર્ગના જિરાનિયેન્સ ગોત્રનું કુળ છે. મોટાભાગના જાતિવિકાસશાસ્ત્રીઓ આ કુળને જિરાનિયેલ્સ ગોત્રમાં મૂકે છે. હચિન્સન તેને માલ્પિઘિયેલ્સ ગોત્રમાં મૂકે છે. આ કુળમાં 27 પ્રજાતિ અને લગભગ 200 જાતિઓનો સમાવેશ થયેલો છે. કુળ મૂળભૂત રીતે ઉષ્ણ પ્રદેશોમાં થતું હોવા છતાં ઉત્તર અને દક્ષિણ ગોળાર્ધોના સમશીતોષ્ણ પ્રદેશો સુધી વિસ્તરણ…
વધુ વાંચો >ઝિઝિફસ
ઝિઝિફસ : વનસ્પતિના દ્વિબીજપત્રી (dicotyledon) વર્ગના રૅમનેસી કુળની એક પ્રજાતિ. Z. oeniplia, Mill. (બુરગી, અજપ્રિયા); Z. rugosa, Lam. (તોરણ); Z. xylopyra, Willd. (ઘંટબોર) અને Z. glabzata, Heyne (વેટાડલાં) ઝિઝિફસની કેટલીક જાણીતી જાતિઓ છે. તે વિશ્વના ઉષ્ણ અને ઉપોષ્ણ પ્રદેશોમાં પર્ણપાતી કે સદાહરિત વૃક્ષો કે ક્ષુપ સ્વરૂપે વિસ્તરણ પામેલી છે. તેની…
વધુ વાંચો >ઝિનિયા
ઝિનિયા : વનસ્પતિના દ્વિદળી વર્ગના ઍસ્ટરેસી (કૉમ્પોઝિટી) કુળની પ્રજાતિ. તેની 16 જેટલી જાતિઓ થાય છે. આ પ્રજાતિ એકવર્ષાયુ કે બહુવર્ષાયુ હોય છે અને ઉત્તર અમેરિકા થતા દક્ષિણ અમેરિકાની વતની હોવા છતાં દુનિયાના બીજા ભાગોમાં તે પ્રાકૃતિક રીતે થાય છે. મેક્સિકોમાં પુષ્કળ પ્રમાણમાં થાય છે. Zinnia angustifolia H.B. & K. Syn.…
વધુ વાંચો >ઝીઆ
ઝીઆ : જુઓ, મકાઈ
વધુ વાંચો >ઝીપટો
ઝીપટો : દ્વિદળી વર્ગના ટીલિયેસી કુળની વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Triumfetta rotundifolia Lam. (સં. ઝિંઝિટા, હિં. ચીકટી, છીરછીટા; મ. ઝિંઝરૂટ, ઝિંજુડી, ગુ.ઝીપટો, ભરવાડો, ગાડર) છે. તે નાની ઉપક્ષુપ (undershrub) 45થી માંડી 90-105 સેમી. ઊંચી વનસ્પતિ છે અને ભારતમાં લગભગ બધે જ થાય છે. પર્ણો સાદાં એકાંતરિત 3-5 શિરાઓ ધરાવતાં, વર્તુલાકાર,…
વધુ વાંચો >ઝીલ
ઝીલ : દ્વિદળી વર્ગના ફેબેસી કુળ(ઉપકુળ પેપિલિયોનૉઇડી)ની વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Indigofera oblongifolia forsk, syn. I. paucifolia Delile (સં. ઝિલ્લ, મૃદુપત્રક, નીલ, મ. મુરકુટ, ઝિલ્લ, હિં. ઝીલ) છે. તે કાષ્ઠમય શાખિત ઉપક્ષુપ છે અને 1.2–1.8 મી સુધી ઊંચી થાય છે. તે ભારતમાં બધે જ થાય છે. તે ખરાબાવાળી જમીનમાં પણ…
વધુ વાંચો >ઝેન્થિયમ
ઝેન્થિયમ : વનસ્પતિના દ્વિદલ વર્ગના એસ્ટરેસી કુળની પ્રજાતિ. તે સખત અને એકગૃહી શાકીય જાતિઓ ધરાવે છે. તે દક્ષિણ અમેરિકાની વતની છે અને ઉષ્ણ તેમજ સમશીતોષ્ણ પ્રદેશોમાં વિસ્તરેલી છે. ભારતમાં તેની બે જાતિઓ Xanthium strumarium, Linn (ગાડરિયું) અને X. spinosum, Linn, cockleburનો પ્રવેશ થયેલો છે. આ જાતિઓનાં ફળો કાંટાળાં હોય છે…
વધુ વાંચો >ઝેરકોચલાં
ઝેરકોચલાં : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા લોગેનિયેસી કુળનું ઝેરી બીજવાળું એક વૃક્ષ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Strychnos nux-vo-mica Linn (સં. વિષતિંદુક, હિં. કુચલા, બં.કુંચિલા, મ. કાજરા, તે મુસીડી, તા. એટ્ટેમાર, ક. ઇટ્ટી, મલા. કંજીરામ, અં. વૉમિટનટ, પૉઇઝન નટ, નક્સ-વૉમિકા, સ્ટ્રિકિનન ટ્રી) છે. તે સદાહરિત રે પર્ણપાતી વૃક્ષ છે અને સામાન્યત: 13 મી.…
વધુ વાંચો >ટબેબુઇયા
ટબેબુઇયા : વનસ્પતિના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલ બિગ્નોનિયેસી કુળની Tecoma સાથે સામ્ય દર્શાવતી પ્રજાતિ. તે ઉષ્ણકટિબંધીય અમેરિકાની મૂલનિવાસી છે. ભારતમાં તેની સાતેક જાતિઓ નોંધાયેલી છે. કેટલીક જાતિઓને તેનાં સુંદર ગુલાબી, સોનેરી-પીળાં કે વાદળી પુષ્પોના સમૂહો માટે શોભાની વનસ્પતિ તરીકે ઉગાડવામાં આવે છે. તે સદાહરિત વૃક્ષ કે ક્ષુપ-સ્વરૂપ ધરાવે છે. T. pentaphylla…
વધુ વાંચો >ટમેટાં
ટમેટાં : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા સોલેનેસી (કંટકાર્યાદિ) કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Lycopersicon, lycopersicum (L) Karst ex Farewell syn. L. esculentum mill.; solanum lycopersicum L. (સં રક્તવૃન્તાક; હિ. બં ટમાટર, વિલાયતી બૈંગન; ગુ. ટમેટાં, મ. વેલવાંગી; અં. ટમાટો, લવઍપલ) છે. ટમેટાંનું ઉદભવસ્થાન પેરૂ અને મૅક્સિકો છે. તે યુરોપ થઈને…
વધુ વાંચો >