Allopathy
શિશ્નોત્થાન, અવિરત (priapism)
શિશ્નોત્થાન, અવિરત (priapism) : જાતીય સુખ મેળવવાની ઇચ્છા ન હોય તેમ છતાં પુરુષ જનનેન્દ્રિય(શિશ્ન)નું સતત અક્કડ થવું અને રહેવું તે. મોટેભાગે તે પીડાકારક હોય છે અને તે જીવનના ત્રીજા અને ચોથા દાયકામાં વધુ જોવા મળે છે. તેના મુખ્ય 2 પ્રકાર છે (અ) સતત રહેતો વિકાર અને (આ) વારંવાર રાત્રે થતો…
વધુ વાંચો >શીતઘન પરિચ્છેદ (frozen section)
શીતઘન પરિચ્છેદ (frozen section) : શસ્ત્રક્રિયાથી બહાર કઢાયેલી પેશીને તરત અતિશય ઠંડકની મદદથી ઘનસ્વરૂપમાં ફેરવીને તેનાં પાતળાં પડ કાપીને, તેમને અભિરંજિત કરીને સૂક્ષ્મદર્શક વડે તપાસવી તે. તેમાં સર્જ્યન (શસ્ત્રક્રિયાવિદ) અને રુગ્ણવિદ (pathologist) વચ્ચે સંપર્ક અને આયોજન હોય છે, જેથી કરીને ચાલુ શસ્ત્રક્રિયામાં શંકાસ્પદ પેશીનું ઝડપી નિદાન કરીને શસ્ત્રક્રિયામાં આગળ કેવી…
વધુ વાંચો >શીતશસ્ત્રક્રિયા (cryosurgery)
શીતશસ્ત્રક્રિયા (cryosurgery) : પેશીને અતિશય ઠંડીના સંસર્ગમાં લાવીને તથા તેમાં ફરીથી સુધરી ન શકે તેવો ફેરફાર લાવીને તેનો નાશ કરવાની પદ્ધતિ. સન 1851માં જેમ્સ આર્નોટે મિડલસેક્સ હૉસ્પિટલમાં આ પદ્ધતિ વડે વિવિધ પ્રકારના સપાટી પરના કૅન્સરની સારવાર કરી હતી. તેમાં તેમણે મીઠા-બરફના 20° સે.ના મિશ્રણનો ઉપયોગ કર્યો હતો. ઓછામાં ઓછું 10°…
વધુ વાંચો >શીતળા (small pox)
શીતળા (small pox) : અતિશય ફેલાતો, તાવ, ફોલ્લા અને પૂયફોલ્લા (pustules) કરતો અને મટ્યા પછી ચામડી પર ખાડા જેવાં ક્ષતચિહ્નો (scars) કરતો પણ હાલ વિશ્વભરમાંથી નાબૂદ કરાયેલો વિષાણુજન્ય રોગ. તેને શાસ્ત્રીય રીતે ગુરુક્ષતાંકતા (variola major) પણ કહેવાય. તે પૂયસ્ફોટી વિષાણુ(poxvirus)થી થતો રોગ છે. પૂયસ્ફોટી વિષાણુઓ 200થી 300 મિલી. માઇડ્રોન કદના…
વધુ વાંચો >શીળસ અને વાહિનીજળશોફ (urticaria and angio-oedema)
શીળસ અને વાહિનીજળશોફ (urticaria and angio-oedema) : ચામડી પર ઊપસેલા લાલાશ પડતા અને ખૂજલીવાળા વિસ્તારોને શીળસ કહે છે અને તેવી જ રીતે શરીરની અંદરના અવયવોમાં પ્રવાહી ઝમવાથી થતા વિકારને વાહિનીજળશોફ કહે છે. ચામડી પર જોવા મળતા ઊપસેલા અને રતાશ રંગના વિસ્તારો જાણે મધપૂડાના નાના નાના કોષો હોય એવા લાગતા હોવાથી…
વધુ વાંચો >શુક્રકોષ-પ્રસર્જન (spermatogenesis)
શુક્રકોષ–પ્રસર્જન (spermatogenesis) : શુક્રકોષોનું ઉત્પાદન અને વિકાસ થવો તે. વૃક્ષણ, શુક્રપિંડ અથવા શુક્રગ્રંથિ(testis)ને બહારથી એક શ્વેત આવરણ હોય છે. તેને શ્વેતવલ્ક (tunica albuginea) કહે છે. તેમાંથી નીકળતી પટ્ટીઓ શુક્રપિંડને 200થી 300 ખંડિકાઓ(lobules)માં વિભાજે છે. આ ખંડિકાઓમાં એકથી 3 ગૂંચળું વળેલી નલિકાઓ (tubules) હોય છે. તેમને શુક્રપ્રસર્જક નલિકાઓ (seminiferous tubules) કહે…
વધુ વાંચો >શુષ્કવર્ણી ત્વચારોગ (xeroderma pigmentosum)
શુષ્કવર્ણી ત્વચારોગ (xeroderma pigmentosum) : સુક્કી અને રંગદ્રવ્યોના વિકારવાળી ત્વચાનો જનીનીય વારસાગત રોગ, જેમાં ચામડીનું કૅન્સર થવાની સંભાવના વધે છે. તે એક દેહસૂત્રીય પ્રચ્છન્ન (autosomal recessive) વારસાથી ઉદ્ભવતો રોગ છે, જેમાં ડિઑક્સિ-રિબોન્યૂક્લિઇક ઍસિડ(DNA)નું સમારકામ ક્ષતિપૂર્ણ હોય છે. તેથી તેવું બાળક, સૂર્યના પ્રકાશમાંનાં સામાન્ય પારજાંબલી કિરણો તેના શરીરના જે ભાગ પર…
વધુ વાંચો >શૅરિંગ્ટન, ચાર્લ્સ સ્કૉટ (સર)
શૅરિંગ્ટન, ચાર્લ્સ સ્કૉટ (સર) (જ. 27 નવેમ્બર 1857, આઇલિંગ્ટન, લંડન; અ. 4 માર્ચ 1952) : ચેતાકોષ(neurons)ના કાર્ય અંગે શોધાન્વેષણ (discovery) કરીને એડ્ગર ડગ્લાસ ઍડ્રિયન સાથેના સરખા ભાગના નોબેલ પારિતોષિકના વિજેતા. તેમને આ સન્માન સન 1932માં પ્રાપ્ત થયું હતું. તેઓ બ્રિટનની ઑક્સફર્ડ યુનિવર્સિટી સાથે સંકળાયેલા હતા, જ્યારે તેમના સહવિજેતા ત્યાંની કૅમ્બ્રિજ…
વધુ વાંચો >શેલી, એન્ડ્રુ વી. (Schally, Andrew V.)
શેલી, એન્ડ્રુ વી. (Schally, Andrew V.) (જ. 30 નવેમ્બર 1926, વિલ્નો પોલૅન્ડ) : સન 1977ના રોજર ગિલ્મિન (Roger Guillemin) (1/4 ભાગ) અને રોઝાલિન યૅલો (1/2 ભાગ) સાથેના 1/4 ભાગના નોબેલ પારિતોષિકના વિજેતા. તેમણે આ સન્માન મગજમાં ઉત્પાદન પામતા પેપ્ટાઇડ અંત:સ્રાવો (hormones) અંગેના ગિલ્મિન સાથેના શોધાન્વેષણ (discovery) માટે મળ્યું હતું. રોઝાલિન…
વધુ વાંચો >શોથ
શોથ : વિવિધ કારણસર અંગ ઉપર ઉભાર પેદા કરતો સોજાનો રોગ. શોથ કે સોજા (અં. Anasarca edema dropsy કે swelling)નો રોગ થવાનાં કારણો (આયુર્વેદવિજ્ઞાન મુજબ) – વમન, વિરેચનાદિ શોધનમાં ખામી, જ્વર (તાવ) જેવા રોગ તથા ઉપવાસથી કૃશ અને દુર્બળ થયેલી વ્યક્તિ જો ખાટા, ખારા, તીખા, ગરમ તથા જડ પદાર્થોનું સેવન…
વધુ વાંચો >