હસમુખ બારાડી

ઠાકર, જશવંત

ઠાકર, જશવંત (જ. 5 મે 1915, મહેળાવ, જિ. ખેડા; અ. 25 ડિસેમ્બર 1990, અમદાવાદ) : ગુજરાતના સુપ્રસિદ્ધ નટ, દિગ્દર્શક, નાટ્યકાર અને નાટ્યવિદ. તે દયાશંકર ઠાકરના પુત્ર. નાટ્યક્ષેત્રે નાનપણથી જ એમનામાં રાષ્ટ્રભાવનાનું બીજ રોપાયેલું, વ્યાયામશાળાની પ્રવૃત્તિએ તેને વિકસાવ્યું. પંદરમા વર્ષથી જ સ્વાતંત્ર્યલડતમાં જોડાઈને તેમણે ‘અભેદ્યમંડળ’ની સ્થાપના કરી. ખાદીની ટોપી પહેરવા બદલ…

વધુ વાંચો >

ઠાકર, ધનંજય નર્મદાશંકર

ઠાકર, ધનંજય નર્મદાશંકર (જ. 30 જૂન 1912, જેતલસર, જિ. રાજકોટ; અ. 17 નવેમ્બર 2009, અમદાવાદ) : ગુજરાતી રંગભૂમિના નટ, દિગ્દર્શક અને નાટ્યશિક્ષક. મૂળ વતન વીરમગામ. પિતા અમદાવાદમાં સ્થાયી થયેલા તેથી અમદાવાદમાં શિક્ષણ લીધેલું. ગુજરાત કૉલેજમાં બી.એસસી. સુધી અભ્યાસ કરીને (1928–1932) 1936માં મુંબઈની એસ.ટી. કૉલેજમાંથી બી.ટી. થયા. ગુજરાત કૉલેજમાં હતા ત્યારે…

વધુ વાંચો >

ઠાકોર, કીર્તિદા

ઠાકોર, કીર્તિદા (જ. 11 ઑક્ટોબર 1936) : ગુજરાતી રંગમંચ, ટીવી અને ફિલ્મક્ષેત્રની અભિનેત્રી. અભિનયની ચારેક દાયકાની કારકિર્દીમાં તેમણે પ્રશિષ્ટ નાટકો (‘જહાનઆરા’, ‘ચૌલાદેવી’, ‘ગૃહદાહ’, ‘ચિત્રાંગદા’ વગેરે), લોકકથાઓ (‘શેણી વિજાણંદ’ વગેરે), વ્યાવસાયિક રંગભૂમિનાં નાટકો(‘અમે બરફનાં પંખી’, ‘કૂંપળ ફૂટ્યાની વાત’, વગેરે)માં અનેક યાદગાર ભૂમિકાઓ ભજવી છે. ઇસરો (પીજ) ટીવીની નાટ્યશ્રેણીઓ તથા ‘રેવા’, ‘બહેરું…

વધુ વાંચો >

ડી’ મેલો, મેલ્વિલ

ડી’ મેલો, મેલ્વિલ (જ. 1920; અ. 5 જૂન 1989) : રેડિયો-બ્રૉડકાસ્ટર. ગોવામાં રેંકડી અને ઘોડાગાડીમાં ફિલ્મોની જાહેરાતોથી કારકિર્દીની શરૂઆત. 1940માં અંગ્રેજી-સમાચારવાચક તરીકે રેડિયોમાં જોડાયા ત્યારથી ત્રણ દાયકા સુધી તે પ્રભાવક, ઘેરા રણકતા અવાજમાં અંગ્રેજી સમાચારવાચન, કૉમેન્ટરી, આંખે દેખ્યો અહેવાલ અને દસ્તાવેજી રૂપકોના નિર્માણ સાથે સંકળાયેલા રહ્યા. 1948ની 30મી જાન્યુઆરીએ ગાંધીનિધન…

વધુ વાંચો >

તગાન્કા થિયેટર

તગાન્કા થિયેટર : મૉસ્કોનું પ્રખ્યાત પ્રાયોગિક નાટ્યગૃહ, સ્થાપના 1946. પ્રારંભમાં સોવિયેત અને યુરોપીય નાટ્યકારોનાં નાટકો એમાં પેશ થયાં; પરંતુ 1964માં નવોદિત દિગ્દર્શક યુરી લ્યુબિમૉવે, પોતાની યુવાન નટમંડળી સાથે એમાં કામ આરંભ્યું. ત્યારથી આ થિયેટરે તત્કાલીન સામાજિક–રાજકીય વિચારસરણીનેય નવા પડકારો ફેંકે એવાં નાટકો એમાં રજૂ કર્યાં : બર્ટોલ્ટ બ્રેખ્તનું ‘ધ ગુડ…

વધુ વાંચો >

થિયમ, રતન

થિયમ, રતન (જ. 20 જાન્યુઆરી 1948, મણિપુર) : મણિપુરના ખ્યાતનામ પ્રયોગશીલ નટ, દિગ્દર્શક, નાટ્યકાર. મણિપુરી રાસના જાણીતા ગુરુ તરુણકુમાર થિયમના પુત્ર રતન થિયમ 1974માં દિલ્હીના રાષ્ટ્રીય નાટ્યવિદ્યાલય(એન.એસ.ડી.)માંથી સ્નાતક બનીને બહાર આવ્યા અને ભારતના અગ્રણી સર્જનાત્મક પ્રયોગશીલ દિગ્દર્શક તરીકે બે જ દાયકામાં કીર્તિ સંપાદન કરી. ઇમ્ફાલની એમની કોરસ રેપરટરી થિયેટર મંડળીએ…

વધુ વાંચો >

થિયેટર

થિયેટર : રંગભૂમિ, એટલે કે મંચન માટેનું સ્થળ, તખ્તો કે રંગમંચ, પ્રેક્ષકોને બેસવા માટેની જગ્યા – પ્રેક્ષાગાર કે પ્રેક્ષકગૃહ, રંગવેશભૂષા કરવા અને સંગીત પ્રકાશ માટેનાં સાધનો પ્રયોજવા માટેનું નેપથ્ય, સન્નિવેશ તૈયાર કરવા અને એને સંઘરવા માટેના ખંડો, ટિકિટબારી, વાહનો માટેની જગ્યા, નાટ્યપ્રસ્તુતિની જાહેરાતો વગેરે નાટ્ય-રજૂઆત સાથે સંકળાયેલી અને એ માટે…

વધુ વાંચો >

થ્રી સિસ્ટર્સ

થ્રી સિસ્ટર્સ : રૂસી નાટ્યકાર અને વાર્તાકાર અન્તોન ચેહફનું જગતના નાટ્ય-સાહિત્યમાં ઉત્તમ ગણાતું ચાર-અંકી આધુનિક નાટક. એમાં પ્રઝરોવ પરિવારની ત્રણ બહેનો–ઑલ્ગા, માશા અને ઇરીના તથા એના ભાઈ આન્દ્રેઈના બીબાઢાળ, એકધારા, કંટાળાજનક જીવનની કથા છે. તેઓ એ વખતના રશિયાના એક નાના નગરમાં વસે છે; બાજુમાં એક લશ્કરી છાવણી છે, ત્યાંના અધિકારીઓ…

વધુ વાંચો >

દત્ત, માઇકલ મધુસૂદન

દત્ત, માઇકલ મધુસૂદન [જ. 25 જાન્યુઆરી 1824, જેસોર (હવે બાંગ્લાદેશમાં); અ. 29 જૂન 1873, કૉલકાતા] : ઓગણીસમી સદીના બંગાળી કવિ અને નાટ્યકાર. નાનપણમાં માતા તરફથી રામાયણ તથા મહાભારત અને બંગાળી લોકકાવ્યોના ઊંડા સંસ્કાર સાંપડ્યા. કૉલકાતામાં કૉલેજના અભ્યાસકાળ દરમિયાન અંગ્રેજી ભાષાની નિપુણતાની નૈસર્ગિક બક્ષિસ હોય એવું પ્રભુત્વ દાખવ્યું; સાથોસાથ અંગ્રેજી સાહિત્ય…

વધુ વાંચો >

દનશેન્કો, વ્લાદિમીર-નેમિરૉવિચ

દનશેન્કો, વ્લાદિમીર-નેમિરૉવિચ (જ. 1859; અ. 25 એપ્રિલ 1943, મૉસ્કો) : રૂસી દિગ્દર્શક, નાટ્યકાર, નાટ્યવિદ. રૂસી દિગ્દર્શક કન્સ્તાન્તિન સ્તનિસ્લાવ્સ્કીને સથવારે તેમણે વાસ્તવવાદને પુરસ્કારતા મૉસ્કો આર્ટ થિયેટરની 1898માં સ્થાપના કરીને વિશ્વભરની રંગભૂમિને મોટો વળાંક આપ્યો. તત્કાલીન રૂસી રંગભૂમિની રંગદર્શી અભિનયપદ્ધતિને સ્થાને પ્રકૃતિવાદી અભિનયનો આગ્રહ તો તેમણે 1891થી જ મૉસ્કો ફિલ્હાર્મોનિક સોસાયટીમાં નાટ્યતાલીમ…

વધુ વાંચો >