હરિપ્રસાદ ગં. શાસ્ત્રી

ખારવેલ : (ઈ. પૂ. પહેલી સદી) કલિંગ(ઓરિસા)નો પ્રસિદ્ધ પ્રાચીન રાજવી. એ ચેદિ વંશનો ત્રીજો રાજા હતો. એ સોળમા વર્ષે યુવરાજ અને ચોવીસમા વર્ષે મહારાજપદે આવ્યો હતો. ખારવેલે કલિંગ નગરીનો અનેક રીતે ર્જીણોદ્ધાર કર્યો. એણે પશ્ચિમમાં કૃષ્ણા નદી સુધી વિજયકૂચ કરી, જૂની નહેરને રાજધાની સુધી લંબાવી, મગધના પાટનગર રાજગૃહને તારાજ કર્યું.…

ગારુલક રાજ્ય : સૌરાષ્ટ્રમાં મૈત્રકોના આધિપત્ય નીચે શાસન કરતા રાજાઓનું રાજ્ય. ‘ગારુલક’ નામમાં ‘ગારુડક’ શબ્દ અભિપ્રેત લાગે છે. આ રાજાઓ પરમ ભાગવત હતા. ગારુલક રાજાઓનાં બે દાનશાસન મળ્યાં છે : વરાહદાસ બીજાનું ઈ. સ. 549નું અને સિંહાદિત્યનું ઈ. સ. 574નું. આ વંશનો પહેલો જ્ઞાત રાજા શૂર પહેલો મૈત્રક રાજવી ભટાર્ક(લગભગ…

ગુપ્ત સામ્રાજ્ય : ભારતનો સુવર્ણકાલીન રાજવંશ. મગધના મૌર્ય સામ્રાજ્યના અસ્ત પછી પાંચ સદીઓ બાદ ગુપ્ત વંશે મગધના સામ્રાજ્યની પુન:સ્થાપના કરીને ભારતના (ખાસ કરીને ઉત્તર ભારતના) રાજકીય તેમજ સાંસ્કૃતિક અભ્યુદય દ્વારા સુવર્ણકાલ પ્રવર્તાવ્યો. કેટલાંક પુરાણોમાં ગુપ્ત રાજ્યના ઉદય સુધીની ઐતિહાસિક અનુશ્રુતિ આપી છે, એમાં ગુપ્ત રાજાઓ પ્રયાગ, સાકેત અને મગધ પર…

ગોવિંદ 2જો (લગભગ ઈ. સ. 773–780) : દખ્ખણના રાષ્ટ્રકૂટ વંશનો રાજા, કૃષ્ણ 1લાનો જ્યેષ્ઠ પુત્ર અને ઉત્તરાધિકારી. એ ‘પ્રભૂતવર્ષ’ અને ‘વિક્રમાવલોક’ એવાં અપર-નામ ધરાવતો. એ યુવરાજ હતો ત્યારે એણે વેંગીના રાજા વિષ્ણુવર્ધન ચોથાને હરાવી પરાક્રમ દર્શાવેલું. એ કુશળ અશ્વારોહ હતો. રાજા થયા પછી એણે ગોવર્ધન(જિ. નાસિક)માં વિજય કરેલો; પરંતુ પછી…

ગોવિંદ 3જો (શાસનકાળ ઈ. સ. 793–814) : દખ્ખણના રાષ્ટ્રકૂટ વંશનો સહુથી પ્રતાપી રાજવી. પિતા ધ્રુવે એને યુવરાજ નીમીને સ્વેચ્છાએ ગાદીત્યાગ કર્યો હતો. એના મોટા ભાઈ સ્તંભે સામંતો અને પડોશીઓની મદદ લઈ એની સામે બળવો કર્યો, પણ ગોવિંદે બળવો શમાવી દઈ એને વફાદારીની શરતે ગંગવાડીનો અધિકાર પુન: સુપરત કર્યો. ગોવિંદે ગંગ…