સાધના ચિતરંજન વોરા
ગાંધી, કસ્તૂરબા મોહનદાસ
ગાંધી, કસ્તૂરબા મોહનદાસ (જ. 11 એપ્રિલ 1869 પોરબંદર; અ. 22 ફેબ્રુઆરી 1944, પુણે) : ગાંધીજીનાં પત્ની. તેમના નમ્ર, મિતભાષી, મૃદુ તેમજ મક્કમ સ્વભાવ વિશે ગાંધીજી કહેતા કે સત્યાગ્રહનું રહસ્ય પોતે તેમની પાસેથી શીખ્યા છે. તેમની ચોક્કસ જન્મતારીખ તો મળતી નથી; પરંતુ તે ગાંધીજી કરતાં લગભગ છ મહિના મોટાં હતાં. એટલે…
વધુ વાંચો >ટૂ ટૂ, ડેઝમંડ
ટૂ ટૂ, ડેઝમંડ (જ. 7 ઑક્ટોબર 1931, ક્લર્ક્સડ્રૉપ, દ. આફ્રિકા) : દક્ષિણ આફ્રિકામાં રંગભેદની નીતિના પ્રખર વિરોધી તથા તેના શાંતિમય ઉકેલના હિમાયતી પાદરી નેતા. 1984ના શાંતિના નોબેલ પુરસ્કાર વિજેતા. તેમના પિતા શિક્ષક હતા. પોતે પણ થોડાક સમય માટે શિક્ષક થયા પણ એે નોકરી છોડી. તે પછી તેમણે બૉટ્સ્વાના, સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડ અને…
વધુ વાંચો >ડોઝ, ચાર્લ્સ
ડોઝ, ચાર્લ્સ (જ. 27 ઑગસ્ટ 1865 મેરીયેટ્ટા, ઓહાયો; અ. 23 એપ્રિલ 1951 ઇવાનસ્ટોન, ઇલીનૉય) : જર્મન અર્થતંત્રમાં ફુગાવા સામે સ્થિરતા માટેની એક કાર્યકારી યોજના દ્વારા યુરોપીય અર્થતંત્રમાં સ્થિરતા લાવનાર અને મુત્સદ્દી. ઇંગ્લૅન્ડના ઑસ્ટિન ચેમ્બરલીનની સાથે સંયુક્ત રીતે તેમને 1925નું શાંતિનું નોબેલ પારિતોષિક મળ્યું હતું. વર્સાઈની સંધિ મુજબ યુદ્ધની નુકસાની અંગે…
વધુ વાંચો >થર્ડ વેવ, ધ
થર્ડ વેવ, ધ (પ્રથમ આવૃત્તિ 1980. પુનર્મુદ્રણ : બીજું અને ત્રીજું 1981) : માનવજાતિના ઇતિહાસને ત્રણ કાલખંડમાં વહેંચી તેના ભાવિસંકેતોનો નિર્દેશ કરતો બહુચર્ચિત ગ્રંથ. અમેરિકન લેખક ઍલ્વિન ટૉફલરનું ‘ફ્યૂચર શૉક’ પછીનું તે જાણીતું પુસ્તક છે. તેમાં લેખકે માનવ-જાતિના ત્રણે કાલખંડના ઇતિહાસને સંસ્કૃતિનાં મોજાંનું રૂપક આપ્યું છે. પહેલું મોજું કૃષિક્રાંતિનું, જ્યારે…
વધુ વાંચો >દુનાં, ઝ્યાં હેન્રી
દુનાં, ઝ્યાં હેન્રી (જ. 8 મે 1828, જિનીવા; અ. 30 ઑક્ટોબર 1910, હિડન, સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડ) : આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થા રેડક્રૉસના સ્થાપક. હેન્રી દુનાં સ્વિસ વેપારી હતા. અલ્જિરિયામાં ભીષણ દુકાળને લીધે પોતાના વેપારી પ્રયોજનથી તેઓ ઇટાલી આવેલા. તે વખતે ત્યાં યુદ્ધ ફાટી નીકળેલું. દુનાંએ આખો દિવસ ટેકરીની પેલે પાર પોતાના બાયનૉક્યુલર વડે ત્યાં…
વધુ વાંચો >નાન્સેન ઇન્ટરનેશનલ ઑફિસ ફૉર રેફ્યૂજીઝ
નાન્સેન ઇન્ટરનેશનલ ઑફિસ ફૉર રેફ્યૂજીઝ : 1938નું નોબેલ શાંતિ પારિતોષિક પ્રાપ્ત કરનાર સંસ્થા. સ્થાપના 1930. નોબેલ કમિટીના તે વખતના પ્રમુખના મત મુજબ આ સંસ્થાએ વિશ્વના હજારો બેસહાય નિર્વાસિતોને શાંતિનો સંદેશો પહોંચાડવાનું જ માત્ર કાર્ય કર્યું નથી, પણ તે ઉપરાંત વિશ્વના પ્રત્યેક માનવીને પણ તેણે આ સંદેશો પહોંચાડ્યો છે. પોતાના દેશના…
વધુ વાંચો >નાન્સેન, ફ્રિટ્યૉફ
નાન્સેન, ફ્રિટ્યૉફ (જ. 10 ઑક્ટોબર 1861, ઑસ્લો, નૉર્વે; અ. 13 મે 1930) : માનવતાવાદી સમુદ્રવિજ્ઞાની રાજપુરુષ. 1922ના નોબેલ શાંતિ પારિતોષિકના વિજેતા. તેમના આર્ક્ટિક પ્રદેશના અભ્યાસપ્રવાસ વડે તેમણે સમુદ્રવિજ્ઞાનના સંશોધનક્ષેત્રે નવી ક્ષિતિજો ખોલી. યુદ્ધની ક્રૂર અને ભયજનક યાતનાઓ સહન કરી રહેલ યુદ્ધકેદીઓ, યુદ્ધના નિર્વાસિત વિસ્થાપિતો તથા દુષ્કાળપીડિતોને ઉગારવા માટે તેમણે અથાગ…
વધુ વાંચો >નોએલ-બેકર, ફિલિપ
નોએલ-બેકર, ફિલિપ (જ. 1 નવેમ્બર 1889, લંડન; અ. ઑક્ટોબર 1982, લંડન) : આંતરરાષ્ટ્રીય નિ:શસ્ત્રીકરણના હિમાયતી, ઇંગ્લૅન્ડના અગ્રણી મુત્સદ્દી તથા 1959નું શાંતિનું નોબેલ પારિતોષિક મેળવનાર રાજપુરુષ. લંડનના એક ક્વેકર કુટુંબમાં તેમનો જન્મ થયો હતો. ગરીબોની નિ:સ્વાર્થ સેવા કરનાર માતાપિતાને ત્યાં ઉછેર. તેમના પિતા જૉસેફ ઍલન બેકર ઇંગ્લૅન્ડની સંસદના નીચલા ગૃહના સભ્ય…
વધુ વાંચો >ફ્રીડ, આલ્ફ્રેડ હરમન
ફ્રીડ, આલ્ફ્રેડ હરમન (જ. 11 નવેમ્બર 1864, વિયેના; અ. 5 મે 1921, વિયેના) : વિશ્વશાંતિના ર્દઢ હિમાયતી અને શાંતિ માટેના નોબેલ પુરસ્કારના સહવિજેતા (1911). ઑસ્ટ્રિયાના નાગરિક. પંદર વર્ષની ઉંમરે શાળાનો ત્યાગ કર્યો. બર્થા વૉન સટનરના પ્રોત્સાહનથી તેમણે 1892માં જર્મન પીસ સોસાયટી સ્થાપી, જે પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ (1914–18) પહેલાં જર્મન શાન્તિવાદી (pacifist)…
વધુ વાંચો >ફ્રેન્ડ્ઝ સર્વિસ કાઉન્સિલ – ધ ક્વેકર્સ
ફ્રેન્ડ્ઝ સર્વિસ કાઉન્સિલ – ધ ક્વેકર્સ : 1947નું નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર પ્રાપ્ત કરનાર સંસ્થા. તેનું પૂરું નામ ધ રિલિજિયસ સોસાયટી ઑવ્ ફ્રેન્ડ્ઝ છે. આંતરરાષ્ટ્રીય સહકારને ઉત્તેજન આપતી એ સંસ્થા લંડનની ફ્રેન્ડ્ઝ સર્વિસ કાઉન્સિલ (FSC) અને ફિલાડેલ્ફિયાની અમેરિકન ફ્રેન્ડ્ઝ સર્વિસ કમિટી (AFSC) – એમ બંને સંસ્થાઓનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. ‘પ્રેમ શું…
વધુ વાંચો >