શિવપ્રસાદ રાજગોર

બગસરા

બગસરા : ગુજરાત રાજ્યના અમરેલી જિલ્લામાં કુંકાવાવ તાલુકામાં આવેલું નગર. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 21° 29´ ઉ. અ. અને 70° 58´ પૂ. રે. પર સાતલડી નદીના ઉત્તર કાંઠે વસેલું છે. તે કુંકાવાવ-બગસરા રેલમથક પણ છે. આઝાદી પછી તે રાજ્ય-પરિવહનની બસસેવા દ્વારા અમરેલી, વડિયા, કુંકાવાવ, ધારી, વિસાવદર, જૂનાગઢ, રાજકોટ, ગોંડળ તથા…

વધુ વાંચો >

બતેલો

બતેલો : એક પ્રકારનું વહાણ. તે સૂરતી વહાણ તરીકે જાણીતું છે. તે બેવડું તળિયું ધરાવે છે. સંસ્કૃત શબ્દો ‘દ્વિ’ એટલે બે અને ‘તલ’ એટલે તળિયું. ‘બેતલ’ ઉપરથી ‘બતેલો’ નામ બન્યું છે. આ વહાણની અત્રી સમાંતર હોય છે અને મોરો છેડેથી ભિડાય છે. આ વહાણ 80થી 100 ખાંડીનું હોય છે અને…

વધુ વાંચો >

બરડો

બરડો : સૌરાષ્ટ્રમાં જામનગર અને પોરબંદર જિલ્લાઓમાં ઈશાનથી નૈર્ઋત્ય પથરાયેલી 16 કિમી. ઉત્તર-દક્ષિણ અને 11 કિમી. પૂર્વ-પશ્ચિમ લંબાઈની ડુંગરમાળા. તેનો ઉત્તર છેડો જામનગર જિલ્લા તરફ અને દક્ષિણ છેડો પોરબંદર પંથક તરફ આવેલો છે. આ ડુંગરમાળાનો કુલ વિસ્તાર 181.30 ચોકિમી. જેટલો છે. દાનશાસનમાં બરટક પર્વતનો ઉલ્લેખ મળે છે, જે બરડાનું સંસ્કૃત…

વધુ વાંચો >

બરબેરા

બરબેરા : પૂર્વ આફ્રિકામાં આવેલા સોમાલીલૅન્ડના વાયવ્યમાં એડનના અખાત પરનું બંદર. ભૌ. સ્થાન : 10° 25´ ઉ. અ. અને 45° 02´ પૂ. રે. વોકૂઈ ગૅલબીદ વહીવટી પ્રાંતના હર્ગેસા નગર તથા તોગધીર પ્રાંતના બુર્કો નગરથી આવતા મુખ્ય માર્ગોના છેડે તે વસેલું છે. તે આ વિસ્તારનું અગત્યનું શહેર તથા વેપારી મથક છે.…

વધુ વાંચો >

બલિયા

બલિયા : ઉત્તર પ્રદેશના પૂર્વ છેડા પર બિહારની સરહદ નજીક આવેલો જિલ્લો તથા તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લામથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 25° 33´થી 26° 11´ ઉ. અ. અને 83° 38´થી 84° 39´ પૂ. રે. વચ્ચેનો 2,988 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તરે દેવરિયા જિલ્લો, ઈશાન, પૂર્વ અને…

વધુ વાંચો >

બહુચરાજી

બહુચરાજી : ગુજરાત રાજ્યના મહેસાણા જિલ્લાના બેચરાજી તાલુકામાં આવેલું પ્રસિદ્ધ તીર્થસ્થાન અને શક્તિપીઠ. બહુચરાજી ગુજરાતના ચુંવાળ પ્રદેશનું મુખ્ય કેન્દ્ર ગણાય છે. ભૌગોલિક સ્થાન : 23° 30´ ઉ. અ. અને 72° 03´ પૂ. રે. તે કડી–ચાણસ્મા રેલમાર્ગ પર આવેલું રેલમથક પણ છે. ઇતિહાસ : આજના યાત્રાધામ બહુચરાજીથી એક કિમી. દૂર બેચર…

વધુ વાંચો >

બહેરામપુર

બહેરામપુર : પશ્ચિમ બંગાળ રાજ્યના ઈશાન ભાગમાં આવેલા મુર્શિદાબાદ જિલ્લાનું વહીવટી તથા વેપારી મથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 24° 06´ ઉ. અ. અને 88° 15´ પૂ. રે. પર ભાગીરથી નદીના પૂર્વ ભાગમાં વસેલું છે. તે સમુદ્રથી દૂર આવેલું હોવાથી તેની આબોહવા વિષમ રહે છે, વરસાદનું પ્રમાણ 2,500 મિમી. જેટલું રહે…

વધુ વાંચો >

બંદરો

બંદરો (ports) નાનાંમોટાં વહાણો, જહાજો માટે દરિયાકાંઠે કુદરતી રીતે કે ખાસ તૈયાર કરેલ ટર્મિનલ; જ્યાં માલસામાનની આપ-લે કે મુસાફરોની અવર-જવર માટે સગવડ ઊભી કરવામાં આવી હોય. બંદરની જરૂરિયાતો આ પ્રમાણે છે : તે રેલ અને રસ્તાથી જોડાયેલું હોવું જોઈએ. તેના બારામાં જહાજોને લાંગરવા માટેની અનુકૂળતા હોવી જોઈએ. જહાજોને સહેલાઈથી ઉતરાણસ્થાન(berth)…

વધુ વાંચો >

બાબી વંશ

બાબી વંશ : એ નામનો ગુજરાતનો રાજવંશ. અફઘાનિસ્તાનનો વતની બાબી વંશનો આદિલખાન હુમાયૂંની સાથે ભારતમાં આવ્યો હતો. તેના પૌત્ર બહાદુરખાનને અકબરે શિરોહીની જાગીર આપી હતી. તેના પુત્ર જાફરખાનને 1694માં મુઘલ બાદશાહ ઔરંગઝેબે ‘સફદરખાન’નો ઇલકાબ તથા ઉત્તર ગુજરાતના ફોજદારનો હોદ્દો આપ્યો હતો. તેના પુત્ર શેરખાને કેટલોક સમય જૂનાગઢના નાયબ ફોજદારનો હોદ્દો…

વધુ વાંચો >

બાલાઘાટ

બાલાઘાટ : મધ્યપ્રદેશના જબલપુર વિભાગમાં અગ્નિકોણ તરફ આવેલો જિલ્લો અને તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લામથક તથા નગર. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 22° 10´ ઉ. અ. અને 80° 25´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો 9,229 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તરે માંડલા જિલ્લો, પૂર્વમાં રાજનાંદગાંવ જિલ્લો, દક્ષિણે મહારાષ્ટ્ર રાજ્યનો ભંડારા જિલ્લો…

વધુ વાંચો >