આયુર્વિજ્ઞાન
હૃદ્-નલિકાનિવેશ (cardiac catheterisation)
હૃદ્-નલિકાનિવેશ (cardiac catheterisation) : હૃદયના ખંડોમાં પોલી નળી નાંખીને નિદાન તથા ચિકિત્સા કરવી તે. આ પોલી નળીને નિવેશિકા (catheter) કહે છે અને તે પ્રક્રિયાને નલિકાનિવેશ (catheterisation) કહે છે. નિદાન કરવા માટે એક્સ-રેની દોરવણી હેઠળ હૃદયના દરેક ખંડમાં પ્રવેશાવાયેલી નિવેશિકા વડે દબાણ નોંધી શકાય છે. ત્યાંથી લોહીનો નમૂનો લઈ શકાય છે…
વધુ વાંચો >હૃદ્-નિષ્ફળતા (cardiac failure)
હૃદ્-નિષ્ફળતા (cardiac failure) : હૃદયમાં દર મિનિટે બહાર ધકેલાતા લોહીના જથ્થા(હૃદ્-બહિ:ક્ષેપ, cardiac output)ને જરૂરિયાત પ્રમાણે જાળવી રાખવાની અક્ષમતા અથવા નિષ્ફળતા ધરાવતો વિકાર. તેથી તેને હૃદ્-અપર્યાપ્તતા (cardiac insufficiency) પણ કહે છે. ક્યારેક હૃદય તેનો જરૂરી હૃદ્-બહિ:ક્ષેપ જાળવી રાખવા તેના વધેલા પૂરણદાબ અથવા પૂરણપ્રદમ(filling pressure)નો ભોગ લે છે. હૃદયમાં શરીરમાંથી પરત આવતા…
વધુ વાંચો >હૃદ્-પ્રતિઘોષાલેખન (echocardiography – ECHO)
હૃદ્-પ્રતિઘોષાલેખન (echocardiography – ECHO) : હૃદયનું અશ્રાવ્ય ધ્વનિચિત્રણ (ultrasonography). તેની મદદથી હૃદયના ભાગોને દ્વિપરિમાણી ચિત્રો રૂપે જોઈ શકાય છે. છાતી પર પ્રનિવેશક (probe) મૂકીને અશ્રાવ્ય ધ્વનિ(ultrasound)ના તરંગોને હૃદય તરફ મોકલવામાં આવે છે, જે ત્યાંથી પરાવર્તિત થઈને પ્રતિઘોષ(પડઘા)ના રૂપે પાછા આવે છે. તેમને પ્રનિવેશક વડે ઝીલીને કમ્પ્યૂટર વડે ચિત્રશ્રેણીમાં મૂકવામાં આવે…
વધુ વાંચો >હૃદ્પ્રતિરોપણ
હૃદ્પ્રતિરોપણ : જુઓ હૃદ્-નિષ્ફળતા.
વધુ વાંચો >હૃદ્-ફેફસીયંત્ર (heart-lung machine)
હૃદ્-ફેફસીયંત્ર (heart-lung machine) : હૃદય પરની શસ્ત્રક્રિયા કરતી વખતે હૃદયને ધબકતું બંધ કરવા તેનું તથા ફેફસાંનું કાર્ય કરતું કૃત્રિમ યંત્ર. તેને હૃદ્-ફેફસી ઉપમાર્ગ (cardiopulmonary bypass) પણ કહે છે. તેની મદદથી રુધિરાભિસરણ તથા લોહીનું ઑક્સિજનીકરણ (oxygenation) કરાય છે. તે એક પ્રકારનો પ્રણોદક (pump) છે. તેથી તેને હૃદ્-ફેફસી પ્રણોદક (heart-lung pump) પણ…
વધુ વાંચો >હૃદ્-ફેફસીરોગ (corpulmonale)
હૃદ્-ફેફસીરોગ (corpulmonale) : શ્વસનતંત્રના વિકારને કારણે હૃદયના જમણા ક્ષેપકની સંરચના અને ક્રિયામાં ફેરફાર થવો તે. તેને ફેફસી હૃદ્રોગ (pulmonary heart disease) પણ કહે છે. તેમાં મુખ્ય ફેરફાર છે જમણા ક્ષેપકના સ્નાયુની અતિવૃદ્ધિ (hypertrophy). જો ઉગ્ર (ટૂંકા સમયથી શરૂ થયેલો) ફેફસીરોગ હોય તો જમણું ક્ષેપક પહોળું થાય છે. હૃદયનું જમણું ક્ષેપક…
વધુ વાંચો >હૃદ્-રોગ જન્મજાત (congenital heart disease)
હૃદ્-રોગ, જન્મજાત (congenital heart disease) : ગર્ભના વિકાસ સમયે હૃદયની સંરચનામાં વિકૃતિ ઉદભવતાં તેનાથી થતો રોગ. એમાં વિવિધ પ્રકારની વિકૃતિઓ ઉદભવે છે માટે વિવિધ પ્રકારના જન્મજાત હૃદ્-રોગો હોય છે. મોટા ભાગે તે બાળપણમાં લક્ષણો અને ચિહનો સર્જે છે, પરંતુ ક્યારેક તે પુખ્ત વયે જ તકલીફ કરે છે. બે કર્ણક વચ્ચેના…
વધુ વાંચો >હૃદ્-રોધ
હૃદ્-રોધ : જુઓ હૃદ્-તાલભંગ.
વધુ વાંચો >હૃદ્-વાહિની-ચિત્રણ હૃદ્(મુકુટ)વાહિની-નિવેશ વાહિની-પુનર્રચના અને પસારનલીકરણ (coronary catheterisation coronary angiography angioplasty and stenting)
હૃદ્-વાહિની-ચિત્રણ, હૃદ્(મુકુટ)વાહિની-નિવેશ, વાહિની-પુનર્રચના અને પસારનલીકરણ (coronary catheterisation, coronary angiography, angioplasty and stenting) : હૃદયને લોહી પૂરું પાડતી મુકુટધમનીઓ (coronary arteries)માં અનુક્રમે નિવેશિકાનળી (catheter) નાંખીને એક્સ-રે-રોધી દ્રવ્ય વડે ચિત્રણમાં પ્રદર્શિત કરવી, તેના સાંકડા ભાગને ફુગ્ગાથી ફુલાવવો અને તે પહોળી રહે માટે તેમાં ધાતુની જાળી જેવી પસારનળી (stent) મૂકવી તે. એ એક…
વધુ વાંચો >હૃદ્-વિકંપનરોધક
હૃદ્-વિકંપનરોધક : જુઓ હૃદ્-તાલભંગ.
વધુ વાંચો >