સ્થાપત્યકલા

ક્રાઉન પોસ્ટ : બે બાજુએ ઢળતા છાપરા માટેના ત્રિકોણ આકારે આધાર ઊભા કરીને બનાવેલા લાકડાના ‘ટ્રસ’માં નીચેના ‘ટાઇબીમ’થી ત્રિકોણના કર્ણના મધ્યમાં ‘સ્ટ્રટ’ અથવા ‘બ્રેસ’ દ્વારા પહોંચતો સ્તંભ. તે કિંગ પોસ્ટની જેમ મોભટોચને અડતો નથી. મન્વિતા બારાડી

ક્રાઉન હૉલ, આઈ. આઈ. ટી. : શિકાગો[ઇલિનૉઇસ]માં સ્થપતિ લુદવિક મિઝ વાન ડર રોહે બાંધેલી સ્થાપત્યશાળા. આધુનિક સ્થાપત્યના વિકાસની ર્દષ્ટિએ ક્રાઉન હૉલ નમૂનેદાર ઉદાહરણ ગણાય છે. સ્થાપત્ય માટેની શૈક્ષણિક સંસ્થામાં અભ્યાસને અનુરૂપ મુક્ત વાતાવરણ માટે આ મકાનનું વિશાળ માળખું ઊભું કરાયેલ, જેમાં જગ્યા અવિભાજિત છે. તેનું આંતરિક આયોજન જરૂર પ્રમાણે બદલી…

ક્રિસ્ટલ પૅલેસ, લંડન : ઇંગ્લૅન્ડના હાઈ વિક્ટોરિયન સમયની સૌથી અગત્યની ઇમારત. 1850–51 દરમિયાન બંધાયેલ આ મકાનનું આયોજન જૉસેફ પાકસ્ટન નામના સ્થપતિએ કરેલું. સૌપ્રથમ આ મકાન લંડનના હાઇડ પાર્કમાં 1851ના મહાન પ્રદર્શન માટે બંધાયેલ. ત્યાર બાદ 1852-54 દરમિયાન તે સિડનહામમાં ખસેડાયેલ અને 1936માં તે આગમાં નાશ પામેલ. 1849માં મહાન પ્રદર્શનનો નિર્ણય…

ક્લાસિકલ સ્થાપત્ય : હેલનિક ગ્રીસ તથા ઇમ્પીરિયલ રોમન કાળમાં વિકાસ પામેલી સ્થાપત્યશૈલી. ‘ક્લાસિક’ શબ્દનો પ્રયોગ ખાસ કરીને સ્વીકૃતિ પામેલ ઉચ્ચતમ સ્તર સૂચવે છે અને ‘ક્લાસિકલ સ્ટાઇલ’ આ પ્રકાર પર આધારિત શૈલી સૂચવે છે. કલાના માધ્યમમાં ગ્રીસ અને રોમની સંસ્કૃતિ દરમિયાન વિકસિત કલાને ‘ક્લાસિકલ’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ શૈલી પર…

ક્ષત્રપ સ્થાપત્ય : ગુજરાતના સૌપ્રથમ સ્વતંત્ર ક્ષત્રપ રાજ્યની સ્થાપત્ય-કલા. ઈશુની પ્રથમ ચાર સદી ચાલેલા આ રાજ્યે સ્થાપત્ય-કલાના ક્ષેત્રે વિશિષ્ટ પ્રદાન કરેલું છે અને પ્રાગ્-ગુપ્તકાલીન શૈલી વિકસાવેલી છે. ક્ષત્રપ-સ્થાપત્ય શૈલોત્કીર્ણ અને ઈંટેરી છે. તેમાં બાવા-પ્યારા, ઉપરકોટ, ખાપરા-કોડિયા (ત્રણેય જૂનાગઢમાં), તળાજા, સાણા, ઢાંક, ઝીંઝુ, રીઝર, ખંભાલીડા અને કડિયા ડુંગરની ગુફાઓનો સમાવેશ થાય…

ગાર્ન્યે, શાર્લ (જ. 6 નવેમ્બર 1825, પૅરિસ; અ. 3 ઑગસ્ટ 1898, પૅરિસ) : ફ્રાન્સના વિખ્યાત સ્થપતિ. 1861માં પૅરિસના વિશ્વવિખ્યાત ઑપેરા હાઉસના આયોજનની હરીફાઈમાં વિજેતા થયેલ અને 1873માં તેનું બાંધકામ પૂરું થયેલું. ફ્રાન્સ જેવા સેકન્ડ એમ્પાયરને અનુરૂપ આ બેનમૂન આયોજન હતું; તેનું બાહ્ય શ્ય અતિઅલંકૃત (baroque) સ્થાપત્યશૈલીનું હતું. વિશાળ પગથિયાં દ્વારા…