સંગીતકલા
શોસ્ટાકૉવિચ, દ્મિત્રિયેવિચ (Shostakovich Dmitriyevich)
શોસ્ટાકૉવિચ, દ્મિત્રિયેવિચ (Shostakovich Dmitriyevich) (જ. 25 સપ્ટેમ્બર 1906, સેંટ પીટર્સબર્ગ, રશિયા; અ. 9 ઑગસ્ટ 1975, મૉસ્કો, રશિયા) : આધુનિક રશિયન સંગીતકાર અને સંગીતનિયોજક. વીસમી સદીના વિશ્વના પ્રમુખ સંગીત-નિયોજકોમાં એમની ગણના થાય છે; એ બહુપ્રસુ (prolific) સર્જક છે. બાળપણમાં માતાએ પિયાનોવાદન શીખવેલું. એ તેર વરસના હતા ત્યારે 1919માં તેમના ઇજનેર પિતાએ…
વધુ વાંચો >શૌકત હુસૈનખાં, ઉસ્તાદ
શૌકત હુસૈનખાં, ઉસ્તાદ (જ. ?) : હિંદુસ્તાની શાસ્ત્રીય સંગીતના જયપુરઅત્રૌલી ઘરાનાના જાણીતા ગાયક. બોલ-બાત, બોલ-તાન અને લયકારી આ ઘરાનાની લાક્ષણિકતા ગણાય છે, જે શૌકત હુસૈનખાં(નિયાઝી)ના ગાયનમાં સ્પષ્ટ રીતે દેખાઈ આવે છે. તેઓ આ જ ઘરાનાના વિખ્યાત ગાયક ઉસ્તાદ શરાફત હુસૈનખાં સાહેબના પુત્ર છે, તેથી તેમને શાસ્ત્રીય સંગીતની ગાયકીના સંસ્કાર ગળથૂથીમાં…
વધુ વાંચો >શ્નાબેલ, આર્ટર (Schnabel, Artur)
શ્નાબેલ, આર્ટર (Schnabel, Artur) (જ. 17 એપ્રિલ 1882, લિપ્નીક, ઑસ્ટ્રિયા; અ. 15 એપ્રિલ 1951, આક્ઝેન્સ્ટાઇન, સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડ) : ઑસ્ટ્રિયન પિયાનિસ્ટ અને સંગીતશિક્ષક. બાળપણથી જ સંગીતકૌશલ્ય ધરાવતા શ્નાબેલે વિયેનાના પ્રસિદ્ધ પિયાનિસ્ટ અને સંગીતશિક્ષક થિયૉડોર લૅશિટિઝ્કી (Leschetizky) હેઠળ પિયાનોવાદનની તાલીમ લીધેલી. ત્યારબાદ શ્નાબેલે બર્લિનમાં સંગીતશિક્ષકની કારકિર્દી શરૂ કરી હતી; પણ નાત્ઝી હકૂમતે તેમને…
વધુ વાંચો >શ્નોર, ફૉન કેરોલ્સ્ફીલ્ડ લુડવિગ (Schnorr, Von Carolsfeld Ludwing)
શ્નોર, ફૉન કેરોલ્સ્ફીલ્ડ લુડવિગ (Schnorr, Von Carolsfeld Ludwing) (જ. 2 જુલાઈ 1836, મ્યૂનિક, જર્મની; અ. 21 જુલાઈ 1865, ડ્રૅસ્ડન, સૅક્સની, જર્મની) : વાગ્નરના ઑપેરાઓનાં પાત્રોની ગાયકી માટે જાણીતા જર્મન ટેનર (tenor) ગાયક. 1855માં શ્નોરે ગાયક તરીકેની કારકિર્દીની શરૂઆત કરી. ગાયિકા મેલ્વિના ગારિક્સ સાથે લગ્ન કરીને 1860માં એ ડ્રૅસ્ડનમાં સ્થિર થયા.…
વધુ વાંચો >શ્રામ, વિલ્બર લગ
શ્રામ, વિલ્બર લગ (જ. 5 ઑગસ્ટ 1907, મારિયેટા, ઓહાયો, અમેરિકા; અ. ?) : જૂથપ્રત્યાયન અને પ્રત્યાયનકળાના પિતા તેમજ ઊંચી પ્રતિભા ધરાવતા સંશોધક. તેમનાં માતાપિતા સંગીતક્ષેત્રે ઊંચી કારકિર્દી ધરાવતાં હતાં. સંગીતની આ પરંપરાને અનુલક્ષીને તેઓ જીવનનાં પાછલાં વર્ષોમાં વાંસળીવાદક બન્યા અને ‘બોસ્ટન સિવિલ સિમ્ફની’ના સભ્ય રહ્યા. 1907માં પ્રત્યાયનક્ષેત્રે અમેરિકા બાહ્યજગત સાથે…
વધુ વાંચો >શ્ચેદ્રિન, રોદિયોં (Shchedrin, Rodion)
શ્ચેદ્રિન, રોદિયોં (Shchedrin, Rodion) (જ. 1932, મૉસ્કો, રશિયા) : આધુનિક રશિયન સંગીતકાર અને સંગીત-નિયોજક. શાલેય અભ્યાસ બાદ મૉસ્કો ખાતેની સંગીતશાળા મૉસ્કો કૉન્ઝર્વેટરીમાં શ્ચેદ્રિને સંગીતનો અભ્યાસ કર્યો. અહીં યુરી શાપોરિન તેમના સંગીત-નિયોજનના તથા પિયાનિસ્ટ યાકૉવ ફલાચર તેમના પિયાનોવાદનના પ્રાધ્યાપક હતા. શિક્ષણના છેલ્લા વરસમાં શ્ચેદ્રિને લખેલી કૃતિ ફર્સ્ટ કન્ચર્ટો ફૉર પિયાનો ઍન્ડ…
વધુ વાંચો >સક્સેના, મહેશનારાયણ
સક્સેના, મહેશનારાયણ (જ. 7 ઑગસ્ટ 1917, પ્રયાગ અલ્લાહાબાદ) : ઉત્તર હિંદુસ્તાની શાસ્ત્રીય સંગીતના જાણીતા શાસ્ત્રકાર. પિતાનું નામ દેવીદયાલ. પરિવારમાં સંગીત જેવી કલાઓ પ્રત્યે વાતાવરણ અનુકૂળ, તેથી બાલ્યાવસ્થાથી મહેશનારાયણને શાસ્ત્રીય સંગીત પ્રત્યે લગાવ રહ્યો. તેમના સંગીતના સર્વપ્રથમ ગુરુ નીલુ બાબુ હતા, પરંતુ ગાયનની રીતસરની તાલીમ તેમણે પ્રયાગ સંગીત સમિતિના જગદીશનારાયણ પાઠક,…
વધુ વાંચો >સદારંગ–અધારંગ
સદારંગ-અધારંગ : હિંદુસ્તાની શાસ્ત્રીય સંગીતમાં ખ્યાલગાયનના પ્રવર્તક. સદારંગ-અધારંગ આ બે ભાઈઓનાં તખલ્લુસ છે, જે નામથી તેમણે શાસ્ત્રીય સંગીતમાં ખ્યાલ ગાયકી પર આધારિત ધ્રુપદોની રચના કરી હતી. તેમનાં મૂળ નામ ન્યામતખાં તથા ફીરોઝખાં હતાં અને આ બંને ભાઈઓ દિલ્હીના મહંમદશહા(1719-1748)ના દરબારમાં રાજગાયકો હતા. તે બંને બીનવાદનમાં નિપુણ હતા. તેમના પિતાનું નામ…
વધુ વાંચો >સપ્તક
સપ્તક : ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીતની પરંપરાઓનાં સંવર્ધન, પ્રસાર અને શિક્ષણને સમર્પિત, ભારતભરમાં તેના મહોત્સવો માટે ખ્યાતનામ બનેલી અમદાવાદની સંગીતસંસ્થા. સ્થાપના ઑક્ટોબર, 1980માં. સંસ્થાનું ઉદ્ઘાટન વિશ્વવિખ્યાત સિતારવાદક ‘ભારતરત્ન’ પંડિત રવિશંકરના સિતારવાદનથી થયેલું, જેમાં તબલાસંગત બનારસ ઘરાનાના તબલાવાદક ‘પદ્મવિભૂષણ’ કિશન મહારાજે કરી હતી. સંસ્થાના ઉદ્દેશો : ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીતનું શિક્ષણ અને તાલીમ…
વધુ વાંચો >સરસ્વતીદેવી
સરસ્વતીદેવી (જ. 1912, મુંબઈ; અ. 10 ઑગસ્ટ 1980) : સંગીત-નિર્દેશિકા. હિંદી ચલચિત્રોનાં પ્રથમ મહિલા સંગીતકાર સરસ્વતીદેવીનું ખરું નામ ખુરશીદ મિનોચા હોમજી હતું. ચલચિત્રોમાં પોતાના સમાજની મહિલા સંગીત આપે તે પારસી સમાજ સહન કરી શકે તેમ નહોતો. તેમ છતાં તમામ વિરોધોનો સામનો કરીને સંગીત પ્રત્યે સમર્પિત સરસ્વતીદેવીએ પોતાની સંગીતસાધના જારી રાખી.…
વધુ વાંચો >