વિ. પ્ર. ત્રિવેદી
રૂપકગ્રંથિ
રૂપકગ્રંથિ : રૂપક અલંકારનાં ઘટકતત્વો પર નિર્ભર એક સાહિત્યનિરૂપણરીતિ અને સાહિત્યસ્વરૂપ. ગુજરાતીમાં ‘રૂપકગ્રંથિ’ શબ્દ અંગ્રેજી શબ્દ allegory – ના પર્યાય તરીકે પહેલવહેલો પ્રયોજનાર નવલરામ હતા. એ પછી નરસિંહરાવ આદિ અન્ય વિદ્વાનોએ તેનું સમર્થન કર્યું. ‘રૂપકગ્રંથિ’માં પ્રયુક્ત ‘રૂપક’ની એક અલંકાર તરીકે સઘન વિચારણા સંસ્કૃત કાવ્યશાસ્ત્રમાં થઈ છે; પરંતુ ‘રૂપકગ્રંથિ’ની વિચારણામાં પાશ્ચાત્ય…
વધુ વાંચો >રૅટિગન, ટેરન્સ મર્વિન (સર)
રૅટિગન, ટેરન્સ મર્વિન (સર) (જ. 10 જૂન 1911, લંડન; અ. 30 નવેમ્બર 1977, હેમિલ્ટન, બર્મૂડા) : લોકપ્રિય બ્રિટિશ નાટ્યકાર. પિતા રાજદ્વારી નોકરીમાં. શિક્ષણ હૅરો અને ટ્રિનિટી કૉલેજ, ઑક્સફર્ડમાં. 25 વર્ષની વયે તેમનું પ્રતિષ્ઠિત પ્રહસન, ‘ફ્રેન્ચ વિધાઉટ ટિયર્સ’ (1936) વેસ્ટ એન્ડ થિયેટરમાં ભજવાયેલું. ‘વ્હાઇલ ધ સન શાઇન્સ’ (1943) પણ તેમનું પ્રસિદ્ધ…
વધુ વાંચો >રેમ્બો (ઝાં-નિકોલસ) આર્થર
રેમ્બો (ઝાં-નિકોલસ) આર્થર (જ. 20 ઑક્ટોબર 1854, શાર્લવિલ, ફ્રાન્સ; અ. 10 નવેમ્બર 1891, માર્સેલ) : ફ્રેન્ચ કવિ. સર્જક પૉલ વર્લેન સાથે 17 વર્ષની વયે સંકળાયેલા. પિતા લશ્કરી અફસર અને માતા ખેડૂતપુત્રી. એક ભાઈ અને બે નાની બહેનો. માતાપિતાના લગ્નવિચ્છેદથી બાળકોની સંભાળ માતાના હિસ્સે આવી. નાનપણથી જ આર્થરમાં અસાધારણ બુદ્ધિપ્રતિભાનાં દર્શન…
વધુ વાંચો >રૅલે, વૉલ્ટર ઍલેક્ઝાન્ડર (સર)
રૅલે, વૉલ્ટર ઍલેક્ઝાન્ડર (સર) (જ. 5 સપ્ટેમ્બર 1861, લંડન; અ. 13 મે 1922, ઑક્સફર્ડ) : અંગ્રેજીના પ્રાધ્યાપક અને વિવેચક. સ્કૉટલૅન્ડના આ વિદ્વાન પોતાના સમયમાં ઑક્સફર્ડમાં ખૂબ જાણીતા એવા અંગ્રેજી સાહિત્યના વિવેચક હતા. લિવરપૂલ યુનિવર્સિટીના આધુનિક સાહિત્યના આસનાધિકારી (chair of modern literature) તરીકે 1889થી 1900 સુધી રહ્યા. ગ્લાસગો યુનિવર્સિટીમાં અંગ્રેજીના પ્રોફેસર…
વધુ વાંચો >રૅસીન, ઝ્યાં (બાપ્તિસ્મા વિધિ)
રૅસીન, ઝ્યાં (બાપ્તિસ્મા વિધિ) : 22 ડિસેમ્બર 1639, લા ફર્તે-મિલૉન, ફ્રાન્સ; અ. 21 એપ્રિલ 1699, પૅરિસ) : ફ્રેન્ચ નાટ્યકાર. ‘બ્રિટાનિક્સ’ (1669), ‘બૅરૅનિસ’ (1670), ‘બજાઝેત’ (1672) અને ‘ફૅદ્રે’ (1677) જેવી મહાન શિષ્ટ કરુણાંતિકાઓના સર્જક. એક વર્ષની ઉંમરે માતાનું અવસાન અને ત્રણ વર્ષના માંડ હતા ત્યારે પિતાનું મૃત્યુ. પિતા સ્થાનિક કરવેરાના કાર્યાલયમાં…
વધુ વાંચો >રૉથ, ફિલિપ મિલ્ટન
રૉથ, ફિલિપ મિલ્ટન (જ. 19 માર્ચ 1933, નેવાર્ક, ન્યૂ જર્સી, યુ.એસ.) : અમેરિકન યહૂદીઓના રોજબરોજના જીવનની અત્યુક્તિભરી રજૂઆત કરતા હાસ્યજનક ચરિત્રચિત્રણના આધુનિક સાહિત્યકાર. તેમણે બકનેલ અને યુનિવર્સિટી ઑવ્ શિકાગોમાં શિક્ષણ લીધું હતું. શિકાગોમાં અંગ્રેજીના અધ્યાપક બન્યા પછી તેમણે સર્જનાત્મક લેખન વિશે આયોવા અને પ્રિન્સટન યુનિવર્સિટીઓમાં અધ્યાપનકાર્ય કર્યું. તેમની ટૂંકી વાર્તાઓના…
વધુ વાંચો >રૉબિનહૂડ
રૉબિનહૂડ : ઇંગ્લૅન્ડના શેરવૂડ કે બાર્ન્સડેલના જંગલમાં વસતો, દંતકથારૂપ બનેલો, મધ્યકાલીન યુગનો, ગરીબોનો બેલી અને ધનિકોનો દુશ્મન, પરંતુ રાજસત્તા સામે બહારવટે ચડેલો વીરપુરુષ. પોતાની આજ્ઞાનો ભંગ કરનાર, પછી ભલે તે રાજસત્તા હોય કે સામાન્ય પ્રજાજન, કોઈની શેહશરમ વગર, તેને રહેંસી નાંખતાં તેને કોઈ રોકી શકતું ન હતું. તે સ્ત્રીદાક્ષિણ્યથી ભરપૂર…
વધુ વાંચો >રૉબિન્સન, એડ્વિન આર્લિંગ્ટન
રૉબિન્સન, એડ્વિન આર્લિંગ્ટન (જ. 22 ડિસેમ્બર 1869, હેડટાઇડ, મેઇન, યુ.એસ.; અ. 6 એપ્રિલ 1935, ન્યૂયૉર્ક સિટી) : અમેરિકન કવિ અને પત્રકાર. ગાર્ડિનર શહેરમાં ઉછેર. તેમની કવિતામાં દૃષ્ટિગોચર થતું ‘ટિલબેરી ટાઉન’ તે જ ગાર્ડિનર. શિક્ષણ હાર્વર્ડમાં (1891–93). ન્યૂયૉર્ક સિટીમાં નોકરી. ‘ધ ટૉરન્ટ ઍન્ડ ધ નાઇટ બિફોર’ (1896) તેમનો અંગત રીતે છપાયેલો…
વધુ વાંચો >રોમાનિયન ભાષા અને સાહિત્ય
રોમાનિયન ભાષા અને સાહિત્ય : રોમાન્સ ભાષાઓના પૂર્વ જૂથની સોશ્યાલિસ્ટ રિપબ્લિક ઑવ્ રોમાનિયાની સત્તાવાર ભાષા અને એમાં રચાયેલું સાહિત્ય. તે રુમાનિયન અથવા રોમાનિયન-રોમાના તરીકે પણ ઓળખાય છે. તેની ચાર મુખ્ય બોલીઓમાં ડેકો-રોમાનિયન, એરોમેનિયન અથવા મૅસીડો-રોમાનિયન, મેગ્લેનો-રોમાનિયન અને ઇસ્ત્રો-રોમાનિયન. તે રોમાનિયા, ગ્રીસ, યુગોસ્લાવિયા, આલ્બેનિયા, બલ્ગેરિયામાં ભૂતકાળમાં બોલાતી અથવા હાલ પ્રચલિત ભાષા…
વધુ વાંચો >રોમાં દ લા રોઝ (તેરમી સદી)
રોમાં દ લા રોઝ (તેરમી સદી) : મધ્યકાલીન યુગના છેવટના ભાગમાં જિયોમ દ લૉરિસ અને ઝાં દ મોં ઉભય કવિઓ દ્વારા બે ભાગમાં રચાયેલું સુદીર્ઘ ફ્રેન્ચ રૂપકકાવ્ય. દરબારી પ્રેમની પરંપરામાં ગુલાબના પુષ્પને લક્ષમાં રાખી એક યુવાન પ્રેમીને આવેલા સ્વપ્નની રજૂઆત જિયોમે 4,058 પંક્તિઓમાં કરેલી. તેના અવસાન પછી લગભગ 40 વર્ષ…
વધુ વાંચો >