રાજ્યશાસ્ત્ર

મુખરજી, હિરેન (જ. 23 નવેમ્બર 1907; અ. 30 જુલાઈ 2004, કૉલકાતા) : ભારતના અગ્રણી સામ્યવાદી નેતા તથા વિખ્યાત સાંસદ. કૉલકાતા યુનિવર્સિટીમાંથી અંગ્રેજી વિષય સાથે એમ.એ. થયા પછી ઇંગ્લૅન્ડની ઑક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીમાંથી ડી. લિટ. અને ત્યારબાદ બાર-એટ-લૉ થયા. ઇંગ્લૅન્ડના વસવાટ દરમિયાન સામ્યવાદી વિચારસરણી પ્રત્યે આકર્ષાયા, જેમાં ઇંગ્લૅન્ડની સામ્યવાદી પાર્ટીના પ્રમુખ નેતા રજની…

મુખ્ય મંત્રી : ભારતમાં ઘટક રાજ્યની સરકારના ચૂંટાયેલા રાજકીય વડા. સ્વતંત્ર ભારતના રાજ્યબંધારણે ભારતને ‘રાજ્યોના સંઘ’ તરીકે ઓળખાવેલ છે. 1956ના સાતમા બંધારણીય સુધારાથી ભારતના રાજ્યવિસ્તારોની બે શ્રેણી બતાવાઈ છે : (અ) રાજ્ય અને (બ) સંઘ રાજ્યક્ષેત્ર. હાલમાં ભારતમાં 29 રાજ્યો, 6 કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અને એક દિલ્હી – રાષ્ટ્રીય રાજધાની પ્રદેશ,…

મુત્સદ્દીગીરી : સ્વતંત્ર રાજ્યની ઓળખનું તથા અન્ય રાજ્યો સાથેના સંબંધોનું સંચાલન કરવા માટેનું રાષ્ટ્રીય નીતિનું મહત્વનું સાધન. ઑક્સફર્ડ કોશ મંત્રણાઓ દ્વારા આંતરરાષ્ટ્રીય સંબંધોનું સંચાલન કરતી એક પદ્ધતિ તરીકે તેનો પરિચય કરાવે છે. પ્રાચીન સમયમાં ગડીબંધ દસ્તાવેજ માટે ‘diplous’ શબ્દ ઉપયોગમાં લેવાતો, જેના પરથી ‘diplomacy’ શબ્દ પ્રચલિત બન્યો. પ્રારંભે તે માત્ર…

મુબારક હોસ્ની (જ. 4 મે 1928, ક્રાફ-અલ-મેસેલ્લાહ કેરોની ઉત્તરે 130 કિમી. પર આવેલું ગામ.) : ઇજિપ્તના પ્રમુખ 1981માં બન્યા તે પૂર્વે અનવર સાદત સરકારમાં ઉપપ્રમુખ અને હવાઈ દળના વડા હતા. તેમણે 30 વર્ષ સુધી ઇજિપ્તના ચોથા પ્રમુખ તરીકેનો કાર્યકાળ ભોગવ્યો. 14 ઑક્ટોબર, 1981થી 11 ફેબ્રુઆરી, 2011 સુધી તેઓ ઇજિપ્તના પ્રમુખ…

મુસ્સાદિક, મોહમ્મદ (જ. 1880, તહેરાન; અ. 5 માર્ચ 1967, તહેરાન, ઈરાન) : ઈરાનના રાજકીય નેતા અને વડાપ્રધાન. તેમણે 1914થી ’25 દરમિયાન વિવિધ સરકારી હોદ્દાઓ પર કામગીરી બજાવી હતી, પરંતુ 1925માં ઈરાનના શાહે લગભગ સરમુખત્યાર જેવી સત્તાઓ હાંસલ કરતાં સરકારી હોદ્દા પરથી તેઓ ખસી ગયા. 1942માં ઈરાનની મજલિસ(સંસદ)માં તેઓ ચૂંટાયા અને…

મુંદ્રા કૌભાંડ : જીવનવીમા નિગમના નાણાભંડોળનું  ગેરરીતિભર્યું મૂડીરોકાણ કરવા અંગેનું કૌભાંડ. 1956ના કાયદાથી ભારતમાં સ્વાયત્ત જીવનવીમા નિગમની રચના થઈ. એથી ખાનગી ક્ષેત્ર હેઠળ ચાલતો વીમાઉદ્યોગ જાહેર ક્ષેત્ર હેઠળ આવ્યો. વીમાદારોના પ્રીમિયમથી રચાયેલું ઘણું મોટું ભંડોળ આ નિગમ ધરાવતું; જેનાં નાણાંનું મૂડીરોકાણ અન્ય સંસ્થાઓમાં કરવામાં આવતું હતું. આ નાણાં રોકવા અંગે…