રાજ્યશાસ્ત્ર
માર્ટી જોસ જુલિયન
માર્ટી જોસ જુલિયન (જ. 28 જાન્યુઆરી 1853, હવાના; અ. 19 મે 1895, ડોસ રાઓસ, ક્યુબા) : પ્રખર સ્વાતંત્ર્યપ્રેમી અને શહીદ, કવિ અને નિબંધકાર. ક્યુબાના સ્વાતંત્ર્યનું ધ્યેય ધરાવનાર આ સ્વાતંત્ર્યપ્રેમી સમગ્ર લૅટિન અમેરિકામાં સ્વાતંત્ર્યના પર્યાય બની ગયા. સ્પેનમાં રહીને તેમણે ક્યુબાના સ્વાતંત્ર્યની અહાલેક જગવી. ક્યુબાના સ્વાતંત્ર્ય માટેની લડતનું સંગઠન ઊભું કરી…
વધુ વાંચો >માર્ટી, હોસે
માર્ટી, હોસે (જ. 28 જાન્યુઆરી 1853, હવાના; અ. 19 મે 1895, ડૉસ રિયૉસ) : સ્પૅનિશ સાહિત્યિક અને રાજકીય ક્રાંતિકાર. સ્પેનના સંસ્થાનવાદી શાસન સામે તેમની રાજકીય ઝુંબેશ એવી જોશીલી હતી કે તેમણે સૌપ્રથમ ધરપકડ અને દેશવટો માત્ર 16 વર્ષની વયે જ વહોરી લેવાનું થયેલું. 1871થી 1878 દરમિયાનના પ્રથમ દેશવટા વખતે તેમને…
વધુ વાંચો >માર્સિલિયો ઑવ્ પદુઆ
માર્સિલિયો ઑવ્ પદુઆ (જ. 1275; અ. 1342) : ઇટાલીના વિદ્વાન અને રાજકીય ચિંતક. તેમના પિતા પદુઆના નૉટરી હતા. પ્રારંભે તેમણે યુનિવર્સિટી ઑવ્ પદુઆમાં અને ત્યારબાદ યુનિવર્સિટી ઑવ્ પૅરિસમાં તત્વજ્ઞાન અને મેડિસિનનો અભ્યાસ કર્યો. 1312માં તેઓ આ જ પૅરિસ યુનિવર્સિટીના રેક્ટર બન્યા. ઉત્તર મધ્યકાલીન ચિંતકો અને ચર્ચસુધારકો પર તેમનો ભારે પ્રભાવ…
વધુ વાંચો >માલવિયા, કે. ડી.
માલવિયા, કે. ડી. (જ. 1894, અલ્લાહાબાદ; અ. 22 ઑગસ્ટ 1944, અલ્લાહાબાદ) : સ્વાતંત્ર્યસેનાની, સ્વાતંત્ર્ય પૂર્વે ઉત્તર પ્રદેશના અગ્રણી કૉંગ્રેસ નેતા, જહાલ વક્તા તથા રાષ્ટ્રવાદી પત્રકાર. આખું નામ કપિલદેવ માલવિયા. પિતા સુખદેવ સોનીનો વ્યવસાય કરતા હતા. માતાનું નામ ઠાકુરદેવી હતું. તેમનું બી. એ. અને એલએલ. બી. સુધીનું સમગ્ર શિક્ષણ અલ્લાહાબાદમાં થયું.…
વધુ વાંચો >માલવીય, મદનમોહન (પંડિત)
માલવીય, મદનમોહન (પંડિત) (જ. 25 ડિસેમ્બર 1861, અલ્લાહાબાદ, ઉત્તર પ્રદેશ; અ. 1946) : બનારસ હિંદુ યુનિવર્સિટીના સ્થાપક, કૉંગ્રેસપ્રમુખ, વરિષ્ઠ પત્રકાર. માળવાથી સ્થળાંતર કરીને પંદરમી સદીથી અલ્લાહાબાદમાં રહેતા શ્રીગૌડ પરિવારમાં મદનમોહનનો જન્મ થયો હતો. તેમના પૂર્વજો સંસ્કૃતમાં પારંગત, સમાજમાં પ્રતિષ્ઠા ધરાવનાર પરંતુ સાધારણ આર્થિક સ્થિતિના હતા. તેમના દાદા પ્રેમધર અને પિતાશ્રી…
વધુ વાંચો >માલેન્કૉવ, જી. એમ.
માલેન્કૉવ, જી. એમ. (જ. 1902, ઑરેનબર્ગ, રશિયા; અ. 1988) : અખંડ સોવિયત રશિયા(1917–91)ના અગ્રણી સામ્યવાદી નેતા. સામ્યવાદી પક્ષના કાર્યકર તરીકે તેઓ સ્ટાલિનનું ધ્યાન દોરી શક્યા હતા અને 1925માં તેના અંગત સચિવ બન્યા હતા. 1946માં તેઓ પક્ષની પૉલિટબ્યૂરોના સભ્ય અને 1952માં પ્રિસિડિયુમના સચિવ બન્યા. માર્ચ, 1953માં સ્ટાલિનના અવસાન બાદ સોવિયેત સંઘનું…
વધુ વાંચો >માલ્કમ એક્સ
માલ્કમ એક્સ (જ. 19 મે 1925, ઓમાહા, નેબ્રૅસ્કા; અ. 21 ફેબ્રુઆરી 1965, ન્યૂયૉર્ક) : અશ્વેત અમેરિકનોના રાષ્ટ્રીય મુસ્લિમ નેતા અને અશ્વેત રાષ્ટ્રવાદના પ્રખર હિમાયતી. શ્વેત અમેરિકનોની જોરદાર હિંસક લાગણી અને અત્યાચાર વિરુદ્ધ તેટલો જ ઉગ્ર વ્યવહાર આચરવા માટેની તરફેણ કરનારા એમના પિતા ઓગણીસમી સદીના ઉત્તરાર્ધમાં ચાલેલી અશ્વેતોના હક્કો માટેની ચળવળના…
વધુ વાંચો >માવળંકર, ગણેશ વાસુદેવ
માવળંકર, ગણેશ વાસુદેવ (જ. 27 નવેમ્બર 1888, વડોદરા; અ. 27 ફેબ્રુઆરી 1956, અમદાવાદ) : વિખ્યાત ધારાશાસ્ત્રી, સ્વાતંત્ર્યસેનાની અને ભારતની લોકસભાના પ્રથમ અધ્યક્ષ. માતાનું નામ ગોપિકાબાઈ. તેમનું સમગ્ર કુટુંબ મૂળે રત્નાગિરિ જિલ્લાના માવલંગે ગામનું. પેશવાકાળ દરમિયાન તેમાંનાં ઘણાં કુટુંબો વિવિધ ગામના મુખી–‘ખોત’ના હોદ્દા ભોગવતા હતા. આ કુટુંબનાં અમુક જૂથો, વડોદરાના ગાયકવાડ…
વધુ વાંચો >માવળંકર, પુરુષોત્તમ ગણેશ
માવળંકર, પુરુષોત્તમ ગણેશ (જ. 3 ઑગસ્ટ 1928, અમદાવાદ) : જાણીતા સમાજસેવક, કેળવણીકાર અને નીડર સાંસદ. પિતા ગણેશ વાસુદેવ માવળંકર સ્વાતંત્ર્યસેનાની, અગ્રણી ધારાશાસ્ત્રી, ભારતની પ્રથમ લોકસભાના અધ્યક્ષ તથા રાષ્ટ્રકુટુંબના પ્રથમ ભારતીય અધ્યક્ષ તરીકે ભારતમાં અને ભારત બહાર જાણીતા બનેલા. માતા સુશીલા સ્વાતંત્ર્યસેનાની હોવા ઉપરાંત લોકસભાનાં પૂર્વસભ્ય હતાં. ‘પી. જી.’ અથવા ‘અણ્ણાસાહેબ’…
વધુ વાંચો >મિત્તરાં, ફ્રાંસવા
મિત્તરાં, ફ્રાંસવા (જ. 26 ઑક્ટોબર 1916, જારનાક, પશ્ચિમ ફ્રાંસ; અ. 8 જાન્યુઆરી 1996, પૅરિસ, ફ્રાંસ) : પાંચમા ફ્રેંચ પ્રજાસત્તાકના ચોથા પ્રમુખ, ફ્રેંચ સમાજવાદી–સામ્યવાદી પક્ષોના જોડાણના મુખ્ય શિલ્પી અને સમાજવાદી રાજકારણી. બુઝર્વા કૅથલિક પરિવારમાં તેમનો જન્મ થયો હતો અને યુનિવર્સિટી ઑવ્ પૅરિસ ખાતે તેમણે રાજ્યશાસ્ત્ર અને કાયદાનું શિક્ષણ મેળવ્યું હતું. બીજા…
વધુ વાંચો >