રાજેશ શર્મા
જેકોવિ, કાર્લ ગુસ્તાફ જેકોબ
જેકોવિ, કાર્લ ગુસ્તાફ જેકોબ (જ. 10 ડિસેમ્બર 1804, પોટ્સડામ, જર્મની; અ. 18 ફેબ્રુઆરી 1851, બર્લિન) : જર્મન ગણિતશાસ્ત્રી. તેમણે યુનિવર્સિટી ઑવ્ બર્લિનમાં અભ્યાસ કર્યો. 1825માં પીએચ.ડી. થયા. 1826માં યુનિવર્સિટી ઑવ્ કૉનિંગ્સબર્ગમાં ગણિતશાસ્ત્રના પ્રાધ્યાપક તરીકે જોડાયા અને મૃત્યુપર્યંત ત્યાં જ પ્રાધ્યાપક તરીકે કાર્ય કર્યું. 1829માં દીર્ઘવૃત્તીય વિધેયો (elliptic functions) અંગે મહત્વનો…
વધુ વાંચો >જેન્સન, જૉહાનિસ હાન્સ ડૅનિયલ
જેન્સન, જૉહાનિસ હાન્સ ડૅનિયલ (જ. 25 જૂન 1907, હૅમ્બર્ગ, જર્મની; અ. 11 ફેબ્રુઆરી 1973, હાઇડલબર્ગ) : પરમાણ્વીય ન્યુક્લિયસના બંધારણની લાક્ષણિકતાઓ અંગે વિશદ સમજૂતી માટે વિજ્ઞાનીઓ મારિયા જ્યૉપર્ટ—મેયર અને યુજીન. પી. વિગ્નર સાથે 1963નાં ભૌતિકશાસ્ત્રનાં સંયુક્ત નોબેલ પુરસ્કાર પ્રાપ્ત કરનાર જર્મન ભૌતિકશાસ્ત્રી. જેન્સને યુનિવર્સિટી ઑવ્ હૅમ્બર્ગમાં અભ્યાસ કરી તે જ યુનિવર્સિટીની…
વધુ વાંચો >જેવર, ઇવાર
જેવર, ઇવાર (જ. 5 એપ્રિલ 1929, બર્ગન, નૉર્વે) : અર્ધવાહક અને અતિવાહક પદાર્થમાં ટનલિંગ ઘટનાને લગતી પ્રાયોગિક શોધ માટે એસાકી લિયો તેમજ બી. ડી. જૉસેફસન સાથે 1973નું ભૌતિકશાસ્ત્રનો નોબેલ પુરસ્કાર પ્રાપ્ત કરનાર અમેરિકન ભૌતિકશાસ્ત્રી. નૉર્વેજિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑવ્ ટૅક્નૉલૉજીમાં ઇલેક્ટ્રિકલ એન્જિનિયરિંગનો અભ્યાસ કર્યો. 1954માં કૅનેડિયન જનરલ ઇલેક્ટ્રિક કંપનીમાં મિકૅનિકલ એન્જિનિયર તરીકે…
વધુ વાંચો >જૉલિયો-ક્યૂરી આઇરીન
જૉલિયો-ક્યૂરી આઇરીન (જ. 12 સપ્ટેમ્બર 1887, પૅરિસ; અ. 17 માર્ચ 1956, પૅરિસ) : ફ્રેંચ ન્યૂક્લિયર ભૌતિકશાસ્ત્રી તથા કૃત્રિમ રેડિયો-ઍક્ટિવિટીની શોધ માટે પોતાના પતિ ફ્રેડરિક જૉલિયોની સાથે સંયુક્તપણે 1935ના ભૌતિકશાસ્ત્રનાં નોબેલ પુરસ્કાર-વિજેતા. તેમનાં માતાપિતા પણ નોબેલ પુરસ્કારવિજેતા હતાં. ઔપચારિક શાળાકીય શિક્ષણ બહુ ઓછા પ્રમાણમાં લીધું; પરંતુ ઘેર બેઠાં મેળવેલું અવિધિસરનું શિક્ષણ…
વધુ વાંચો >જૉલી તુલા
જૉલી તુલા : ઘન અને પ્રવાહી પદાર્થનું વિશિષ્ટ ઘનત્વ (સાપેક્ષ ઘનતા) શોધવાની કાલગ્રસ્ત રચના. જર્મન ભૌતિકશાસ્ત્રી ફિલિપ ફૉન જૉલીએ શોધેલી આ તુલામાં એક છેડે બાંધેલી પાતળી, લાંબી અને પેચદાર સ્પ્રિંગ હોય છે. સ્પ્રિંગના નીચેના છેડે વજન પલ્લું (weight pan) હોય છે અને તેની નીચે નમૂનો મૂકવા માટે પાતળા તારની બનેલી…
વધુ વાંચો >જોસેફસન, બ્રિયાન ડી.
જોસેફસન, બ્રિયાન ડી. (જ. 4 જાન્યુઆરી 1940, કાર્ડિફ, વેલ્સ) : ‘જોસેફસન અસર’ માટે એસાકી લીયો અને જેવર ઇવાર સાથે 1973નું ભૌતિકશાસ્ત્રનું નોબેલ પારિતોષિક પ્રાપ્ત કરનાર બ્રિટિશ ભૌતિકશાસ્ત્રી. કૅમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીમાંથી બી.એ. અને એમ.એ. થઈ 1964માં ત્યાંથી જ પીએચ.ડી.ની ઉપાધિ પણ મેળવી. માત્ર 22 વર્ષની યુવાન વયે કૅમ્બ્રિજના વિદ્યાર્થી તરીકે તેમણે ‘જોસેફસન…
વધુ વાંચો >ઝીમન, પીટર
ઝીમન, પીટર (જ. 25 મે 1865, ઝોનમેર, નેધરલૅન્ડ્ઝ; અ. 9 ઑક્ટોબર 1943, ઍમસ્ટરડૅમ) : વિકિરણ પર ચુંબકત્વની અસર અંગેના સંશોધન માટે એચ. એ. લૉરેન્ટ્સ સાથે 1902નો ભૌતિકશાસ્ત્રનો નોબેલ પુરસ્કાર પ્રાપ્ત કરનાર વૈજ્ઞાનિક. પિતા કૅથેરિનમ ફોરાન્ડિનસ અને માતા વિલ્હેમિના વૉસ્ટે. પીટરે માધ્યમિક શિક્ષણ સ્કુવેન ટાપુના મુખ્ય શહેર ઝિરિકઝીમાં લીધું હતું. 1883માં…
વધુ વાંચો >ઝ્વૉરિકિન, વ્લાદિમિર કોસ્મા
ઝ્વૉરિકિન, વ્લાદિમિર કોસ્મા (જ. 30 જુલાઈ, 1889, મ્યુરોમ, રશિયા; અ. 29 જુલાઈ 1982, પ્રિન્સ્ટન, ન્યૂજર્ર્સી, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ) : રશિયામાં જન્મેલા અને પાછળથી યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સના નાગરિક બનેલા ઇલેક્ટ્રૉનિક્સ ઇજનેર. સેન્ટ પીટર્સબર્ગ (ત્યારે પેત્રોગ્રાદ)ની ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑવ્ ટૅક્નૉલૉજીમાંથી 1912માં સ્નાતક થઈ પૅરિસની કૉલેજ દ્ ફ્રાન્સમાં જોડાયા. 1914માં રશિયા પછા ફર્યા. પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન…
વધુ વાંચો >ટાઉન્ઝ, ચાર્લ્સ હાર્ડ
ટાઉન્ઝ, ચાર્લ્સ હાર્ડ (જ. 25 જુલાઈ 1915, ગ્રીનવિલ, સાઉથ કૅરોલિના) : ક્વૉન્ટમ ઇલેક્ટ્રૉનિક્સના વિષયમાં કરેલ પ્રદાન બદલ 1964નું ભૌતિકશાસ્ત્રનો નોબેલ પુરસ્કાર પ્રાપ્ત કરનાર અમેરિકન ભૌતિકશાસ્ત્રી. ટાઉન્ઝ 1935માં ફરમાન યુનિવર્સિટીમાંથી સ્નાતક થયા અને ડ્યૂક યુનિવર્સિટીમાંથી તેમણે એમ.એસસી.ની પદવી પ્રાપ્ત કરી. 1939માં કૅલિફૉર્નિયા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑવ્ ટૅક્નૉલૉજીમાંથી ડૉક્ટરેટ (Ph.D.) મેળવી. 1939માં બેલ ટેલિફોન…
વધુ વાંચો >ટિંગ, સૅમ્યુઅલ ચાઓ ચુંગ
ટિંગ, સૅમ્યુઅલ ચાઓ ચુંગ (જ. 16 જાન્યુઆરી 1936, આન આર્બોર, મિશિગન) : નવા જ પ્રકારના મૂળભૂત (elementary) કણની શોધ અંગે મહત્વનું કાર્ય કરવા માટે બર્ટન રિક્ટર સાથે 1976નું ભૌતિકશાસ્ત્રનો નોબેલ પુરસ્કાર મેળવનાર અમેરિકન ભૌતિકશાસ્ત્રી. ટિંગના પિતા યુનિવર્સિટી ઑવ્ મિશિગનમાં અભ્યાસ કરતા હતા તે દરમિયાન ટિંગ થોડા સમય માટે બાળપણમાં ચીનમાં…
વધુ વાંચો >