રસાયણશાસ્ત્ર

ફિનૉલ : બેન્ઝિન વલય સાથે જોડાયેલ હાઇડ્રૉક્સિલ સમૂહવાળાં કાર્બનિક સંયોજનોનો પ્રથમ અને સાદામાં સાદો સભ્ય. બૃહદ્ અર્થમાં બેન્ઝિન વલય ઉપરાંત હાઇડ્રૉક્સિલ સમૂહ જોડાયેલ હોય તેવી સંકીર્ણ ઍરોમૅટિક વલય ધરાવતી પ્રણાલીઓના વર્ગ માટે પણ ‘ફિનૉલ’ શબ્દ વપરાય છે. સાદા ફિનૉલને હાઇડ્રૉક્સિબેન્ઝિન, બેન્ઝોફિનૉલ, ફિનાનાઇલિક ઍસિડ અથવા કાર્બોલિક ઍસિડ પણ કહેવાય છે. શુદ્ધ…

ફિનૉલ્ફ્થેલીન : થેલીનસમૂહનો ઍસિડબેઝ અનુમાપનમાં વપરાતો સૂચક. રાસાયણિક નામ 3, 3 બીસ (P-હાઇડ્રૉક્સિ ફિનાઇલ)–થેલાઇડ થેલિક એન્હાઇડ્રાઇડ તથા ફિનૉલને ઝિંક ક્લોરાઇડ અથવા સલ્ફ્યુરિક ઍસિડ ઉદ્દીપકની હાજરીમાં 150°થી 180° સે. તાપમાને ગરમ કરતાં ફિનૉલમાંના પૅરા-સ્થિત હાઇડ્રૉજનના વિસ્થાપન દ્વારા આ સંયોજન બને છે. તે રંગવિહીન ઘન પદાર્થ હોય છે. ગ. બિં. 261° સે.…

ફિશર, અર્ન્સ્ટ ઑટો (જ. 10 નવેમ્બર 1918, મ્યુનિક) : જર્મન  રસાયણવિદ. ભૌતિકશાસ્ત્રના પ્રાધ્યાપકના પુત્ર ફિશરે મ્યુનિક ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑવ્ ટૅકનૉલૉજીમાં અભ્યાસ કરી 1952માં ત્યાંથી પીએચ.ડી.ની પદવી મેળવી હતી. 1957થી 1964 દરમિયાન તેમણે મ્યુનિક યુનિવર્સિટીમાં અકાર્બનિક રસાયણના પ્રોફેસર તરીકે કાર્ય કર્યું અને 1964માં ઇનૉર્ગૅનિક કૅમિસ્ટ્રી ઇન્સ્ટિટ્યૂટના નિયામક પણ બન્યા. ફિશરનું અકાર્બનિક સંકીર્ણો…

ફિશર, એમિલ હરમાન (જ. 9 ઑક્ટોબર 1852; અ. 15 જુલાઈ 1919, બર્લિન) : જર્મન કાર્બનિક રસાયણવિદ અને કુદરતી પેદાશોના રસાયણના નિષ્ણાત. ફિશરનો જન્મ કોલોન નજીક એક ઊન કાંતવાની મિલ તથા આસવની ફૅક્ટરી ધરાવતા વેપારીને ત્યાં થયો હતો. શાળાનો અભ્યાસ પૂરો કર્યા બાદ યુનિવર્સિટી-પ્રવેશ માટે તેમની ઉંમર નાની પડતી હોવાથી કાકાના…