યાંત્રિક ઇજનેરી

ઓઝા, હસમુખ પ્રાણશંકર (જ. 7 ફેબ્રુઆરી 1917, ધોળકા; અ. 4 ઑગસ્ટ 1985, અમદાવાદ) : ગુજરાતના એક ઉત્તમ કોટિના બહુવિધ ઇજનેર, તકનીકી લેખક તથા સક્ષમ વહીવટકર્તા. મધ્યમ વર્ગના શ્રીમાળી બ્રાહ્મણ જ્ઞાતિના શિક્ષણપ્રેમી કુટુંબમાં તેમનો જન્મ. પ્રાથમિક અને માધ્યમિક શિક્ષણ ધોળકામાં લઈ, ભાવનગરથી મેટ્રિક. ગણિત પ્રત્યે ખાસ આકર્ષણ હોવાથી ભારતની પ્રતિષ્ઠિત રૉયલ…

ઔદ્યોગિક માલવાહક (આંતરિક) : કારખાનામાં કે રેલવે પ્લૅટ્ફૉર્મ ઉપર માલસામાનની હેરફેર કરવા માટે વપરાતું યાંત્રિક સાધન. બધા જ પ્રકારની ટ્રકને ચાલવાની સપાટી સાથે સંપર્ક રહે છે, અને જુદા જુદા પથ પર તે ગતિ કરતી હોય છે. ટ્રકને બે કે વધુ પૈડાં હોય છે. પૈડાં તરીકે પોલાદના રોલર, સ્થાયી કે ઘૂમતા…

કરવત : કાષ્ઠ, પથ્થર કે ધાતુને કાપવા માટે હાથ કે યંત્ર વડે ચાલતાં ઓજારો. આદિ માનવે ચકમકના પથ્થરમાંથી બનાવેલ કરવતને મળતું ઓજાર તેણે વિકસાવેલાં ઓજારોમાં સૌપ્રથમ હોવાની શક્યતા છે. બધા જ પ્રકારની કરવતોમાં V-આકારના દાંતાવાળી ધાર ધરાવતું પાનું (blade) હોય છે. દાંતા એકાંતરે ડાબા-જમણી વાળેલા હોય છે જેથી કરવત અટક્યા…

કાનસ : ધાતુ કે લાકડાની સપાટીને લીસી કરવા અથવા કાપવા માટેનું ઓજાર. કાનસની સપાટી ઉપર નાના દાંતા અથવા ઘીસીઓ (teeth) હોય છે, તેથી કાનસને કોઈ વસ્તુ ઉપર ઘસતાં તે વસ્તુની સપાટી ઘર્ષણથી છોલાઈને નાના કણસ્વરૂપે જુદી પડે છે. સામાન્ય રીતે કાનસ હાઇકાર્બન સ્ટીલ અથવા ટંગસ્ટન સ્ટીલમાંથી ઘડીને (forged) બનાવવામાં આવે…

કુહાડી : કાપવા, ચીરવા, ફાડવા, છેદવા અથવા છોડિયાં ઉતારવા માટે વપરાતું ઓજાર. આ ઓજાર ચલાવવા હાથની શક્તિનો ઉપયોગ થતો હોવાથી તેની ગણતરી હાથ-ઓજારવર્ગમાં થાય છે. માનવની સાથે પથ્થરયુગથી નાતો ધરાવતાં થોડાંક જ ઓજારોમાંનું એક ઓજાર કુહાડી છે. પથ્થરયુગમાં પથ્થરમાંથી બનેલ સાદા ઓજાર તરીકે ઉદભવેલ હાથ-કુહાડી લગભગ 32,000 વર્ષ પૂર્વે લાકડાના…