યાંત્રિક ઇજનેરી

પૅન્ટોગ્રાફ (સર્વમાપલેખી) : નકશાને નાનો કે મોટો બનાવવા માટે વપરાતું સાધન. સમાંતરબાજુ ચતુષ્કોણ અને બે ત્રિકોણની એકરૂપતાના સિદ્ધાંત પર આ ઉપકરણ રચાયું છે. તેનો ઉપયોગ હાથ વડે (manually) કરવાનો હોય છે. તે સ્વયંસંચાલિત (automatic) નથી હોતું. સામાન્ય રચના : આકૃતિમાં દર્શાવ્યા મુજબ આ ઉપકરણ ધાતુના ચોરસ આડછેદવાળા ચાર સળિયાઓનું બનેલું…

પૉલિશક્રિયા : વસ્તુની સપાટીને લીસી, ચકચકિત કરવી તે. કોઈ પણ વસ્તુને પૉલિશ કરવાથી તે વધુ આકર્ષક બને છે. અમુક વપરાશની ચીજોમાં પૉલિશક્રિયાનું મહત્ત્વ સવિશેષ હોય છે; દા.ત., ફર્નિચરની ચીજો, ગાડી, ટીવીનું કૅબિનેટ વગેરે. માત્ર વસ્તુ વધુ આકર્ષક બને તે માટે જ પૉલિશક્રિયા કરવામાં આવે છે તેવું નથી. પૉલિશક્રિયાને કારણે વસ્તુની…

ફૉર્ડ, હેન્રી (જ. 30 જુલાઈ 1863; અ. 7 એપ્રિલ 1947) : વિશ્વના શરૂઆતના અગ્રણી મોટરકાર-ઉત્પાદક અને ઔદ્યોગિક ક્રાંતિના પ્રણેતા. નવી તકનીકોનો ઉપયોગ, વેતનદરમાં વૃદ્ધિ અને બજારોનું વિસ્તૃતીકરણ એ ત્રણ બાબતો  તેમણે કંડારેલી ઔદ્યોગિક ક્રાંતિના પાયા ગણાયા. ફૉર્ડનું યાદગાર પ્રદાન તે તેમણે મોટરકારના જથ્થાબંધ ઉત્પાદન(mass production)માં વર્ષ 1913માં વિશ્વનો પ્રથમ ‘એસેમ્બલી…

ફ્રેન્ચ વેલ : કૂવાનો એક પ્રકાર. આ પ્રકારના કૂવા ફ્રાન્સ દેશમાં પ્રથમ બનાવવામાં આવ્યા હતા. તેથી તેને ‘ફ્રેન્ચ વેલ’ કહેવામાં આવે છે. આવા પ્રકારના કૂવા રેની (Ranney), ફેહલમૅન અને પ્રોસગે શોધ્યા હતા. આ કૂવાઓને સંગ્રાહક કૂવા (collection coecc) અથવા રેડિયલ વેલ પણ કહેવામાં આવે છે. નદી કે તળાવના ભૂગર્ભમાં સારા…

બસ : વાહનવ્યવહાર-મુસાફરી માટે વપરાતું એન્જિનથી ચાલતું ચતુષ્ચક્રીય (four-wheel) વાહન. માર્ગ-પ્રવાસ માટે વપરાતાં વાહનોમાં બસ અગ્રેસર છે. હકીકતમાં બસ એ મોટરકારનું મોટું સ્વરૂપ છે. બસમાં પણ મોટરકાર (autocar) જેવા જ મહત્વના ભાગો આવેલા છે; જેમ કે ચાર કે છ સિલિન્ડરવાળું પેટ્રોલ કે ડીઝલથી ચાલતું એન્જિન, ક્લચ, ગિયરબૉક્સ, ગિયર બૉક્સથી પૈડાં…

બાઇસિકલ : હલકા વજનનું, બે પૈડાં અને સ્ટિયરિંગવાળું, વ્યક્તિ વડે સમતુલાપૂર્વક ચલાવાતું યાંત્રિક વાહન. માનવશક્તિમાંથી પ્રણોદન (propulsion) ઉત્પન્ન કરવા માટેનું આ સૌથી વધુ કાર્યક્ષમ યંત્ર છે. બાઇસિકલ ઓગણીસમી સદીની શરૂઆતમાં બની. તે વખતમાં, સંચરણ (transportation) અને રમતગમતમાં તે અગત્યનું સ્થાન ભોગવતી હતી. ઘણા દેશોમાં સાઇકલ રસ્તા ઉપરનું અગત્યનું વાહન છે.…