મહેશ ચોકસી
બાર્ટન, ક્લારા
બાર્ટન, ક્લારા (જ. 1821, ઑક્સફર્ડ; અ. 1912) : અમેરિકાની રેડક્રૉસ સંસ્થાનાં સ્થાપક. તેઓ ક્લૅરિસા બાર્ટનના નામે બહુ લોકપ્રિય હતાં. 1836થી 1854 દરમિયાન તેમણે સ્કૂલની શિક્ષિકા તરીકે કાર્ય કર્યું. 1861થી 1865 દરમિયાન, આંતરવિગ્રહના વિકટ સમયમાં ઘવાયેલા સૈનિકો માટે તેમણે ખાદ્યસામગ્રીનો પુરવઠો તથા અન્ય સવલતોની રાહત-સામગ્રી મેળવવામાં ખૂબ સહાય કરી. ફ્રાન્કો-પ્રશિયન યુદ્ધ…
વધુ વાંચો >બાર્ટન, ડેરેક (સર) (હૅરલ્ડ રિચાર્ડ)
બાર્ટન, ડેરેક (સર) (હૅરલ્ડ રિચાર્ડ) (જ. 8 સપ્ટેમ્બર 1918, ગ્રેવસૅન્ડ, કેન્ટ, ઇંગ્લૅન્ડ) : બ્રિટનના ખ્યાતનામ કાર્બન રસાયણશાસ્ત્રી. તેમણે લંડનની ઇમ્પીરિયલ કૉલેજ ખાતે અભ્યાસ કર્યો. 1945માં તેમણે લંડનની ઇમ્પીરિયલ કૉલેજ ઑવ્ સાયન્સ ઍન્ડ ટેક્નૉલોજીમાં પ્રથમ મદદનીશ લેક્ચરર અને પાછળથી સંશોધન-ફેલો તરીકે કાર્ય કર્યું. 1949–50 દરમિયાન હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીમાં મુલાકાતી પ્રાધ્યાપક તરીકે સેવાઓ…
વધુ વાંચો >બાર્ટ, રૉનાલ્ડ
બાર્ટ, રૉનાલ્ડ (જ. 1915, ચૅરબર્ગ, ફ્રાન્સ; અ. 1980) : ફ્રાન્સના વિશ્વવિખ્યાત લેખક, વિવેચક અને અધ્યાપક. તેમણે કારકિર્દીનો પ્રારંભ કર્યો શિક્ષણ અને સંશોધનક્ષેત્રે અને પછી વળ્યા લેખનપ્રવૃત્તિ તરફ. ‘રાઇટિંગ ડિગ્રી ઝિરો’ (1953) નામના તેમના નિબંધસંગ્રહના પરિણામે તે ફ્રાન્સના આધુનિકતાવાદી સાહિત્યના અગ્રણી વિવેચક બની રહ્યા. તેમની સાહિત્યિક વિવેચનામાં પરંપરાગત મૂલ્યલક્ષી નિર્ણયો તથા…
વધુ વાંચો >બાર્નમ, ફિનિયસ ટર્નર
બાર્નમ, ફિનિયસ ટર્નર (જ. 1810, બેથલ; અ. 1891) : જાણીતા અને કુશળ મનોરંજન-નિષ્ણાત (showman). તેઓ ન્યૂયૉર્કમાં એક મ્યુઝિયમ ચલાવતા હતા અને ચિત્રવિચિત્ર તથા અવનવા પ્રકારની વસ્તુઓ લાવી મનોરંજનપ્રધાન કાર્યક્રમ ગોઠવતા. તેમાં તેમની આગવી કુશળતા હતી. 1842માં તેમણે અતિપ્રખ્યાત બની ગયેલા ઠિંગુજી જનરલ ટૉમ થમ્બને લાવીને સૌને દંગ કરી મૂક્યા અને…
વધુ વાંચો >બાર્બિઝન ચિત્ર-સંપ્રદાય
બાર્બિઝન ચિત્ર-સંપ્રદાય : ફ્રાન્સના લૅન્ડ્સ્કેપ ચિત્રકારોનું જૂથ. 1840ના દશકાની આસપાસ આ ચિત્રકારો ભેગા મળ્યા હતા. તે બધા ચિત્રકળાની અતાર્કિક, અવ્યવહારુ કે પાંડિત્યપૂર્ણ પરંપરા અને શૈલીનો વિરોધ કરનારા હતા. તેઓ કુદરતી ર્દશ્યોની ચિત્રકળા કેવળ આનંદ ખાતર જ હોવાનો ર્દઢ મત ધરાવતા હતા. પૅરિસ નજીકના જે એક નાના ગામમાં તેઓ ચિત્રકામ કરતા…
વધુ વાંચો >બાર્બી, ક્લૉસ
બાર્બી, ક્લૉસ (જ. 1913, બૅડ ગૉડઝ્બર્ગ, જર્મની; અ. 1991) : વિવાદાસ્પદ બનેલા નાઝી નેતા. તેઓ લિયૉનના હત્યારા તરીકે પણ ઓળખાય છે. 1931માં તેઓ ‘હિટલર યૂથ’ નામે ઓળખાતા જૂથમાં જોડાયા. તેઓ નેધરલૅન્ડ્ઝ, રશિયા અને છેલ્લે લિયૉન ખાતે ‘ગેસ્ટાપો’ માટે કામગીરી બજાવતા હતા. આ બધાં સ્થળોએથી તેઓ હજારો લોકોને ઑસ્વિચના કૅમ્પ ખાતે…
વધુ વાંચો >બાલનચિન, જ્યૉર્જ
બાલનચિન, જ્યૉર્જ (જ. 1904, પિટ્સબર્ગ, રશિયા; અ. 1983) : રશિયાના નામી બૅલે-નર્તક અને નૃત્યનિયોજક (choreographer). તેમણે ‘ઇમ્પીરિયલ થિયેટર્સ’ની બૅલે સ્કૂલમાં અભ્યાસ કર્યો. ત્યારબાદ તેમણે પોતાની નાની નૃત્યમંડળી સ્થાપી. 1924માં યુરોપના નૃત્યપ્રવાસ દરમિયાન, નર્તકોના નાના જૂથ સાથે તેમણે પોતાના દેશનો ત્યાગ કર્યો અને લંડનમાં સૉવિયેટ સ્ટેટના નર્તકો તરીકે કાર્યક્રમ આપ્યો. પછી…
વધુ વાંચો >બાલેવા, અબુબકર તફાવા (સર)
બાલેવા, અબુબકર તફાવા (સર) (જ. 1912, બાઉચી, નાઇજીરિયા; અ. 1966) : નાઇજીરિયાના રાજકારણી અને સર્વપ્રથમ સમવાયી (federal) વડાપ્રધાન. તે નોર્ધર્ન પીપલ્સ કૉંગ્રેસના સભ્ય હતા. 1947માં તેઓ ધારાસભામાં ચૂંટાયા. 1952–53 દરમિયાન બાંધકામ વિભાગના અને 1955થી ’57 દરમિયાન તેઓ વાહનવ્યવહાર વિભાગના પ્રધાન રહ્યા. ત્યારપછી તેઓ વડાપ્રધાન બન્યા. 1960માં નાઇજીરિયા સ્વતંત્ર થયું ત્યારે…
વધુ વાંચો >બાલ્ડવિન, માર્ક (ફિલિપ)
બાલ્ડવિન, માર્ક (ફિલિપ) (જ. 1954, ન્યૂઝીલૅન્ડ) : ન્યૂઝીલૅન્ડના નૃત્ય-નિયોજક અને નર્તક. તેમણે ન્યૂઝીલૅન્ડની ઑકલૅન્ડ યુનિવર્સિટીમાં અભ્યાસ કર્યો હતો. ત્યારપછી તેઓ ‘ન્યૂઝીલૅન્ડ બૅલે ઍન્ડ ઑસ્ટ્રેલિયન ડાન્સ થિયેટર’માં જોડાયા. પછી 1982થી ’92 દરમિયાન લંડનમાંની ‘રૅમ્બર્ટ ડાન્સ કંપની’માં રહ્યા અને 1992થી ’94 દરમિયાન ત્યાં નૃત્યનિયોજક તરીકે પણ કામગીરી બજાવી. 1994થી ’95 દરમિયાન તેઓ…
વધુ વાંચો >બાસ્કરવિલ, જૉન
બાસ્કરવિલ, જૉન (જ. 1706, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 1775) : વિખ્યાત આંગ્લ મુદ્રક. તેમણે સૌપ્રથમ બર્મિંગહામમાં રાઇટિંગ માસ્ટર તરીકે કારકિર્દીનો પ્રારંભ કર્યો. 1740માં તેમણે વાર્નિશકામનો વ્યવસાય સફળતાપૂર્વક અપનાવ્યો અને ધીકતી કમાણી કરી. આશરે 1750થી તેમણે અક્ષરોના કોતરણીકામ (letter-founding) વિશે પ્રયોગો કરવાનો પ્રારંભ કર્યો. તેના પરિણામે તેમણે એક નવી જ જાતના ટાઇપનું નિર્માણ…
વધુ વાંચો >