જ. પુ. ભટ્ટ
કેવડો
કેવડો : એકદળી વર્ગમાં આવેલા પેન્ડેનેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Pandanus odoratissimus Linn. (સં. કેતકી; હિં. કેવડા; મ. કેવડા; અં. સ્ક્રુપાઇન) છે. આ વનસ્પતિને કેટલાંક સ્થળોએ કેતકી પણ કહે છે. તે એક સઘન (densely) શાખિત ક્ષુપ છે અને ભાગ્યે જ ટટ્ટાર હોય છે. તે ભારતના દરિયાકિનારે અને આંદામાનના…
વધુ વાંચો >કેસર
કેસર : એકદળી વર્ગમાં આવેલા ઇરિડેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Crocus sativas Linn. (સં. કેસર, કંકુમ; હિં. કેસર, ઝાફરાન, ગુ. કેસર; મ. કેસર; અં. સેફ્રોન) છે. તે એક નાની, કંદિલ, બહુવર્ષાયુ, 15 સેમી.થી 25 સેમી. ઊંચી શાકીય વનસ્પતિ છે અને તેનાં મોટાં, સુગંધિત, વાદળી કે આછા જાંબલી રંગનાં…
વધુ વાંચો >કેળ
કેળ : એકદળી વર્ગમાં આવેલા કુળ સાઇટેમિનેસી(ઉપકુળ – મ્યુનેસી)ની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Musa paradisiaca L. (સં. કદલી, રંભા; હિ. કેલ; અં. બનાના) છે. તે બારેમાસ ફળ અને ફૂલો ધારણ કરે છે. આબુ-અંબાજી, માથેરાન, નીલગિરિના પહાડોમાં મૂળ (original – native) વગડાઉ કેળ છે. તે કાળાં બીજથી ઊગે છે. પરંતુ…
વધુ વાંચો >કોઠી (કોઠાં)
કોઠી (કોઠાં) : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા રુટેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Feronia limonia (Linn). Swingle syn. F. alephantum Correa (સં. કપિત્થ; હિં. કૈથ, કબીટ; બં. કયેત ગાછ, કાત્બેલ; મ. કવઠ, કવિઠ; ક. વેલ્લુ, બેલડા; તે. વેલાગા; તામિ. વિલાંગા, વિળામારં; મલા. વિળાવુ, વિળા, વિળાટ્ટી; અં. એલિફંટ ઍપલ, વૂડ ઍપલ.)…
વધુ વાંચો >કોબીજ
કોબીજ : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા બ્રેસિકેસી (ક્રુસિફેરી) કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Brassica oleracea Linn var. capitata Linn. f. (હિં. બંદ-ગોબી, પટાગોભી; બં. બંધકાપી, કોપી; ગુ. કોબીજ; મ. કોબી; ક. યેલેકોસુ; મલા. મુટ્ટાકોસે; તા. મુટ્ટાઈકોસે; તે. આલુગોબી, કેબેજ; અં. કૅબેજ) છે. કોબીજ વર્ગના પાકોમાં કોબીજ, કૉલીફ્લાવર અને નોલકોલ અગત્યના…
વધુ વાંચો >કૉલી ફ્લાવર
કૉલી ફ્લાવર : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા બ્રેસિકેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Brassica oleracea Linn var. botrytis Linn. Sabvar. Cauliflora DC. (હિં. ફૂલગોભી; બં. ફૂલકાપી; મ., ગુ. ફૂલકોબી, ફુલેવર, છે. તે નીચી શાકીય વનસ્પતિ છે અને ઇંગ્લૅંડથી ભારતમાં સને 1822માં તેનો પ્રવેશ થયો છે. ટોચ ઉપર વિકસતા ફ્લાવરના દડા…
વધુ વાંચો >કોળું
કોળું : વર્ગ દ્વિદલા, કુળ Cucurbitaceae-નો વેલો. ફળને કોળું અને વેલાને કોળી કહે છે. ભારતમાં ચાર પ્રકારનાં કોળાંનું વાવેતર થાય છે. (જુઓ સારણી.) ક્રમ ગુજરાતી નામ હિંદી અંગ્રેજી શાસ્ત્રીય નામ 1. ચોમાસુ કોળું कददु pumpkin Cucurbita moschanta Duchesne ex Poir 2. ઉનાળુ કોળું सफद कददु Field pumpkin અથવા summer squash…
વધુ વાંચો >ખજૂરી
ખજૂરી : એકદળી વર્ગમાં આવેલા ઍરિકેસી (પામી) કુળની વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Phoenix dactylifera Roxb. (સં. ખર્જૂર, મ. ખજૂર, ખારિક; હિં. પિંડખજૂર, છુહારા; ભં. સોહરા; અં. ડેટ પામ) છે. તેની બીજી જાતિ P. sylvestris Roxb. (જંગલી ખજૂર) છે. તે કચ્છમાં થાય છે. ઓછા વરસાદવાળા અરબસ્તાન, ઇરાક અને ઈરાન ખજૂરના મૂળ…
વધુ વાંચો >ગલકાં
ગલકાં : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા કુકરબીટેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Luffa cylindrica (Linn.) M. J. Roem. syn. L. aegyptica Mill. (સં. હસ્તિકોશાતકી, ઘોશકી; હિં. નેનુઆ તોરઈ, ઘિયા તોરઈ; બં. ધુંધુલ; મ. ઘોશળે, ઘોશાળી, પારસી દોડકા; ક. અરહીરે, તુપ્પીરી; તે. પુછાબીરકાયા; ફા. ખિયાર; અં. સ્પોન્જ ગાર્ડ, વેજિટેબલ સ્પોન્જ) છે.…
વધુ વાંચો >ગાજર
ગાજર : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા ઍપિયેસી કુળની વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Daucus carota Linn. var. Sativa DC. (સં. ગાર્જર, ગૃંજન, શિખા-મૂલ; હિં., મ., બં., પં., ગુ. ગાજર; ક. ગર્જરી; તે. ગાજરગેડ્ડા, પિતકંદ; તા. ગાજરકિલાંગુ, કરેટ્ટુકીઝાંગુ; ફા. ગર્દક, ગજર; અ. જજરેબરી; અં. કૅરટ) છે. સ્વરૂપ : તે એકવર્ષાયુ કે દ્વિવર્ષાયુ (biennial)…
વધુ વાંચો >