ઇતિહાસ – ભારત

હબીબુર્, રહેમાન : જુઓ લુધિયાનવી, હબીબુર રહેમાન (મૌલાના).

હમદાની, અલ્–, બદીઉઝ્ઝમાઁ (જ. 969, હમદાન, ઈરાન; અ. 1008, હિરાત, અફઘાનિસ્તાન) : સુવિખ્યાત કવિ, નામાંકિત વિદ્વાન અને પ્રખર ભાષાશાસ્ત્રી. પૂરું નામ અબુલફઝલ એહમદ બિન અલ્ હુસૈન બિન યાહ્યા બિન સઈદ અલ્ હમ જાની. તેમણે પોતાના વતનમાં પર્શિયન અને અરબી ભાષાનું શિક્ષણ લીધું હતું. પછી અલ-સાહિબ(જ. આબ્બાદ; અ. 995)નો પરિચય થતાં,…

હરિયૂપિયા : હરિદ્વર્ણયૂપવાળું ઋગ્વેદોક્ત પ્રાચીન જનપદ (નગર). આ નગર પાસે લડાયેલા દસ રાજાઓના યુદ્ધનો ઉલ્લેખ ઋગ્વેદમાં ઋચા 8/33/2 અને 83/4માં કરાયો છે. ઋગ્વેદિક ભારતના અનેક લોકો સ્વાભાવિક રીતે નાનામોટા અનેક સમૂહોમાં વહેંચાયેલા હતા. તેઓ એકબીજા પર પ્રભુત્વ સ્થાપવા પ્રયત્ન કરતા હતા. પરિણામે અવારનવાર તેમની વચ્ચે યુદ્ધો થતાં. આવો પ્રથમ સંઘર્ષ…

હરિવર્મા (મૌખરિ) : કનોજ(કાન્યકુબ્જ)ના મૌખરિ વંશનો સ્થાપક. ગુપ્ત સામ્રાજ્યના વિઘટન પછી ઉત્તર ભારતમાં જે કેટલાંક સ્વતંત્ર રાજ્યો સ્થપાયાં એમાં મૌખરિઓનું કનોજ રાજ્ય પણ હતું. મૌખરિઓનું કુળ ઘણું પ્રાચીન હતું. તેઓનો મૂળ પ્રદેશ મધ્ય પંજાબ હતો; પરંતુ સમય જતાં તેઓ ઉત્તર પ્રદેશ અને બિહાર સુધી આગળ વધ્યા. ઈસુની છઠ્ઠી સદીના પૂર્વાર્ધમાં…

હરિષેણ (શાસનકાળ : ઈ. સ. 490–520) : વાકાટક વંશનો પ્રખ્યાત રાજવી. સમુદ્રગુપ્તના વિજયોની એકસો વર્ષ પહેલાં વાકાટક રાજવંશ સ્થપાયો હતો. આ રાજવંશનો સ્થાપક પહેલો રાજા વિંધ્યશક્તિ નામે એક બ્રાહ્મણ હતો. વાકાટક વંશના મોટા ભાગના રાજાઓના નામને અંતે સેન શબ્દ જોડાતો હતો. આ વાકાટક શાસનનો પ્રારંભ વિંધ્યશક્તિ (ઈ. સ. 248–284) રાજાથી…

હર્યક વંશ : જુઓ અજાતશત્રુ, બિંબિસાર.