આયુર્વિજ્ઞાન

બ્લૉક, કૉન્રાડ (Bloch, Konrad) [જ. 21 જાન્યુઆરી, 1912, નિસે (Neisse), જર્મની (હાલ પોલૅન્ડ)] : ઈ. સ. 1964માં ફિયોદૉકર લિનેન સાથેના તબીબી વિદ્યા અને દેહધર્મવિદ્યા અંગેના નોબેલ પુરસ્કારના વિજેતા. ઈ. સ. 1934માં મ્યુનિખમાંથી એન્જિનિયરિંગની પદવી હાંસલ કરીને તેઓ પ્રથમ સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડ અને પછી યુ.એસ. ગયા. ત્યાં કોલમ્બિયા યુનિવર્સિટીમાં અભ્યાસ કરીને પીએચ.ડી. થયા…

ભગંદર (fistula-in-ano) (આયુર્વિજ્ઞાન) : ગુદામાર્ગ (anal canal) કે મળાશય(rectum)ને બહારની ચામડી જોડે જોડતી કૃત્રિમ નળી બનાવતો વિકાર. આવી નળીને સંયોગનળી (fistula) કહે છે, જેની અંદરની દીવાલ દાણાદાર પેશી(granulation tissue)ની બનેલી હોય છે અને તેનો બહારનો છેડો ગુદાછિદ્ર(anus)ની આસપાસ હોય છે. સામાન્ય રીતે તે ગુદા અને મળાશયની બહાર બનતું ગુદામળાશયી ગૂમડું…

ભગોષ્ઠ ખૂજલી (pruritus vulvae) : સ્ત્રીનાં બાહ્ય જનનાંગોમાં અનુભવાતી ખૂજલીનો વિકાર. સારવાર લેવા આવતી આશરે 10 % સ્ત્રીઓને તેની તકલીફ હોય છે. તેને ભગખૂજલી પણ કહે છે. સામાન્ય રીતે ત્યાં દુખાવો, કોઈ વિકાર દર્શાવતી વિકૃતિ કે સ્પર્શવેદના (tenderness) હોતી નથી. સંવેદનાઓને વિશિષ્ટ પ્રકારની ચેતાઓ વડે મગજ સુધી લઈ જવામાં આવે…

ભૂખમરો (starvation) (આયુર્વિજ્ઞાન) :  સતત અને લાંબા સમય સુધી ખોરાક ન મળે તેવી સ્થિતિ. (તેનાં કારણો અને તેનાથી ઉદભવતા વિકારો તથા દેહધાર્મિક પરિણામો માટે જુઓ ‘ઉપવાસ’ તથા ‘ન્યૂનતાજન્ય વિકારો’.) જો કોઈ વ્યક્તિ પૂરતી કૅલરી(ઊર્જા)વાળો પણ અપૂરતા પ્રોટીનવાળો ખોરાક લાંબા સમય માટે લે તો તેના શરીરમાંના પ્રોટીનનો જથ્થો વપરાઈ જાય છે.…

મકિન્ડો, આર્ચિબાલ્ડ (સર) (જ. 1900, ડંડિન, ન્યૂઝીલૅન્ડ; અ. 1960) : નામી પ્લાસ્ટિક સર્જન. તેમણે ઑટેગો, મેયો ક્લિનિક તથા બાર્થોલ્મ્યુ હૉસ્પિટલ ખાતે અભ્યાસ કર્યો; તેઓ હૅરોલ્ડ ગિલિઝના તેજસ્વી વિદ્યાર્થી હતા. બીજા વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન વેસ્ટ સસેક્સ ખાતેની ક્વીન વિક્ટૉરિયા હૉસ્પિટલના સર્જન-ઇન-ચાર્જ તરીકે ખૂબ ખ્યાતિ પામ્યા. સખત રીતે દાઝી ગયેલા વિમાનીઓના ચહેરા તથા…