૭.૦૯
ચીખથી ચુઘતાઈ, ઇસ્મત
ચીખ (1977)
ચીખ (1977) : કેન્દ્રીય સાહિત્ય અકાદમી દ્વારા 1978માં પુરસ્કૃત સિંધી કાવ્યસંગ્રહ. તેના રચયિતા હરૂમલ સદારંગાણીનો આ ચોથો કાવ્યસંગ્રહ છે. અત્યારે પાકિસ્તાનના પ્રદેશનો ભાગ બનેલા શાહદાદપુર ખાતે જન્મેલા (1913–1992) સદારંગાણીનો આ કાવ્યસંગ્રહ લાગણીની સચ્ચાઈ, અર્વાચીન સંવેદના તથા મુક્ત છંદશૈલી પરના પ્રભુત્વને કારણે સિંધી સાહિત્યમાં ગણનાપાત્ર ઉમેરણ ગણાય છે. સમયના બદલાતા જતા…
વધુ વાંચો >ચીતરી
ચીતરી : તમાકુના છોડને લાગતો રોગ. રોપણી બાદ ઓતરા-ચીતરાના તાપ પડે છે ત્યારે આ રોગ જોવા મળે છે. આ વ્યાધિ ફૂગ Fusarium oxysporumથી થાય છે અને તેની સાથે જો કૃમિનો ઉપદ્રવ હોય તો આ રોગની તીવ્રતા વિશેષ જોવા મળે છે. ખેતરમાં રોગની શરૂઆત થાય કે તુરત જ છોડનાં નીચેનાં પાન…
વધુ વાંચો >ચીન
ચીન ભારતની ઉત્તરે આવેલો પ્રાચીન સંસ્કૃતિ અને સુદીર્ઘ ઇતિહાસ ધરાવતો દેશ. ભૌગોલિક સ્થાન, વિસ્તાર અને સીમા : ચીનનો વિસ્તાર ઉત્તર ગોળાર્ધમાં 18° ઉ. અ.થી 53° ઉ. અક્ષાંશ વચ્ચે આવેલો છે. આ રીતે તેનો દક્ષિણ તરફનો ભાગ ઉષ્ણ કટિબંધની આબોહવાવાળો અને મધ્ય તથા ઉત્તર તરફનો ભાગ સમશીતોષ્ણ કટિબંધની આબોહવાવાળો છે. 74°…
વધુ વાંચો >ચીન-જાપાન યુદ્ધ
ચીન-જાપાન યુદ્ધ : ચીન અને જાપાન વચ્ચે થયેલાં બે યુદ્ધો : (1) 1894–95 (2) 1937. (1) ચીન–જાપાન યુદ્ધ (1894–95) : ઈ. સ. 1853માં જાપાનમાં અમેરિકાના નૌકાદળના અમલદાર કોમોડોર પેરીના આગમન સાથે જાપાનનાં બંધ દ્વાર પાશ્ચાત્ય રાષ્ટ્રોના વેપાર માટે ખુલ્લાં મુકાયાં અને સાથે જ જાણે કે તેની પ્રગતિનાં દ્વાર પણ ખૂલ્યાં.…
વધુ વાંચો >ચીનનો સમુદ્ર
ચીનનો સમુદ્ર : ‘ચીનનો સમુદ્ર’ એટલે ચીનના પૂર્વ અને દક્ષિણ તરફના કિનારે આવેલો પીળો સમુદ્ર, પૂર્વ ચીન સમુદ્ર અને દક્ષિણ ચીન સમુદ્ર. દક્ષિણ ચીન સમુદ્ર દક્ષિણમાં છેક વિષુવવૃત્ત સુધી વિસ્તરેલો છે. પૂર્વ ચીન સમુદ્ર મધ્ય ચીનના પૂર્વ ભાગ તરફ અને છેક 41° ઉત્તર અક્ષાંશ સુધી પૂર્વમાં પીળો સમુદ્ર આવેલો છે.…
વધુ વાંચો >ચીની તિથિપત્ર
ચીની તિથિપત્ર : વર્ષ, માસ અને દિવસની ગોઠવણ કરતી ચીની પદ્ધતિ. લગભગ બધાં જ તિથિપત્ર કે પંચાંગ એક કે એકથી વધુ અવકાશી પિંડની ક્રમબદ્ધ કે ચક્રીય ગતિ ઉપર આધારિત હોય છે. જેમ કે ગ્રેગરી પંચાંગ જે વ્યાવહારિક તેમજ વહીવટી કામ માટે આખી દુનિયામાં વપરાય છે તેના જેવા આંતરરાષ્ટ્રીય પંચાંગનો આધાર…
વધુ વાંચો >ચીની ભાષા અને સાહિત્ય
ચીની ભાષા અને સાહિત્ય ચીની ભાષા આ ભાષા ચીની-તિબેટન વર્ગની ભાષા છે. યુનાઇટેડ નેશન્સની જે છ અધિકૃત ભાષાઓ છે તેમાંની એક ભાષા છે. એકલા ચીની ભાષાના ભાષકો 1200 મિલિયનથી વધુ છે. આ શાખામાં અનેક બોલાતી ભાષાઓનો સમાવેશ થાય છે. આ બધી ભાષાઓને પાંચ બોલીઓમાં વિભાજી શકાય છે. મંદારીન, વુ, મિન,…
વધુ વાંચો >ચીનોપોડીએસી
ચીનોપોડીએસી : મોટે ભાગે દરિયાકિનારે અને ખારી ભૂમિમાં મળી આવતું એકવર્ષાયુ કે બહુવર્ષાયુ શાકીય વનસ્પતિકુળ. કેટલીક વાર ક્ષુપ અને ભાગ્યે જ નાનાં વૃક્ષ (haloxylon); પ્રકાંડ સાંધામય અને માંસલ; પર્ણો સામાન્યત: એકાંતરિક, સાદાં, માંસલ; અનુપપર્ણીય; પુષ્પવિન્યાસ મિશ્ર, કલગી, સંયુક્ત કલગી અથવા નાના પરિમિત પુષ્પવિન્યાસોની શૂકિ સ્વરૂપે; પુષ્પો નાનાં, ઘણુંખરું લીલાં, નિયમિત,…
વધુ વાંચો >ચીપકો આંદોલન
ચીપકો આંદોલન : હિમાચલપ્રદેશ તથા ઉત્તરપ્રદેશના ડુંગરાળ વિસ્તારોમાં વૃક્ષોને કપાતાં અટકાવવા તેમની આસપાસ વીંટળાઈ કે ચીપકી જવાનું લોકઆંદોલન તથા સત્યાગ્રહ. આ આંદોલન સુંદરલાલ બહુગુણાએ 1973ના માર્ચમાં શરૂ કર્યું હતું. તેમના નેતૃત્વ નીચે માંડલ અને ચમાલી ગામની સ્ત્રીઓએ વૃક્ષોના રક્ષણ માટે ઝાડોને ચીપકી જઈને સશસ્ત્ર કૉન્ટ્રેક્ટરોનો સામનો કર્યો હતો. હિમાચલપ્રદેશમાં ટેહરી…
વધુ વાંચો >ચીમની
ચીમની : ભઠ્ઠી કે બળતણ બાળવાથી ઉત્પન્ન થતા ધુમાડાને વાતાવરણમાં બહાર કાઢવા માટે ઉપયોગમાં આવતું પોલું, સીધું, ઊંચું અને ગોળ કે ચોરસ બાંધકામ. તે ઉત્તમ બળતણ માટે જરૂરી પ્રવાત (draught) પેદા કરે છે. રસોડામાં, ઠંડા પ્રદેશોમાં ઘરના ઓરડા ગરમ રાખવા માટે (space heating) અથવા ઉદ્યોગમાં બૉઇલર ચલાવવા માટે ચીમનીની જરૂર…
વધુ વાંચો >ચીખ (1977)
ચીખ (1977) : કેન્દ્રીય સાહિત્ય અકાદમી દ્વારા 1978માં પુરસ્કૃત સિંધી કાવ્યસંગ્રહ. તેના રચયિતા હરૂમલ સદારંગાણીનો આ ચોથો કાવ્યસંગ્રહ છે. અત્યારે પાકિસ્તાનના પ્રદેશનો ભાગ બનેલા શાહદાદપુર ખાતે જન્મેલા (1913–1992) સદારંગાણીનો આ કાવ્યસંગ્રહ લાગણીની સચ્ચાઈ, અર્વાચીન સંવેદના તથા મુક્ત છંદશૈલી પરના પ્રભુત્વને કારણે સિંધી સાહિત્યમાં ગણનાપાત્ર ઉમેરણ ગણાય છે. સમયના બદલાતા જતા…
વધુ વાંચો >ચીતરી
ચીતરી : તમાકુના છોડને લાગતો રોગ. રોપણી બાદ ઓતરા-ચીતરાના તાપ પડે છે ત્યારે આ રોગ જોવા મળે છે. આ વ્યાધિ ફૂગ Fusarium oxysporumથી થાય છે અને તેની સાથે જો કૃમિનો ઉપદ્રવ હોય તો આ રોગની તીવ્રતા વિશેષ જોવા મળે છે. ખેતરમાં રોગની શરૂઆત થાય કે તુરત જ છોડનાં નીચેનાં પાન…
વધુ વાંચો >ચીન
ચીન ભારતની ઉત્તરે આવેલો પ્રાચીન સંસ્કૃતિ અને સુદીર્ઘ ઇતિહાસ ધરાવતો દેશ. ભૌગોલિક સ્થાન, વિસ્તાર અને સીમા : ચીનનો વિસ્તાર ઉત્તર ગોળાર્ધમાં 18° ઉ. અ.થી 53° ઉ. અક્ષાંશ વચ્ચે આવેલો છે. આ રીતે તેનો દક્ષિણ તરફનો ભાગ ઉષ્ણ કટિબંધની આબોહવાવાળો અને મધ્ય તથા ઉત્તર તરફનો ભાગ સમશીતોષ્ણ કટિબંધની આબોહવાવાળો છે. 74°…
વધુ વાંચો >ચીન-જાપાન યુદ્ધ
ચીન-જાપાન યુદ્ધ : ચીન અને જાપાન વચ્ચે થયેલાં બે યુદ્ધો : (1) 1894–95 (2) 1937. (1) ચીન–જાપાન યુદ્ધ (1894–95) : ઈ. સ. 1853માં જાપાનમાં અમેરિકાના નૌકાદળના અમલદાર કોમોડોર પેરીના આગમન સાથે જાપાનનાં બંધ દ્વાર પાશ્ચાત્ય રાષ્ટ્રોના વેપાર માટે ખુલ્લાં મુકાયાં અને સાથે જ જાણે કે તેની પ્રગતિનાં દ્વાર પણ ખૂલ્યાં.…
વધુ વાંચો >ચીનનો સમુદ્ર
ચીનનો સમુદ્ર : ‘ચીનનો સમુદ્ર’ એટલે ચીનના પૂર્વ અને દક્ષિણ તરફના કિનારે આવેલો પીળો સમુદ્ર, પૂર્વ ચીન સમુદ્ર અને દક્ષિણ ચીન સમુદ્ર. દક્ષિણ ચીન સમુદ્ર દક્ષિણમાં છેક વિષુવવૃત્ત સુધી વિસ્તરેલો છે. પૂર્વ ચીન સમુદ્ર મધ્ય ચીનના પૂર્વ ભાગ તરફ અને છેક 41° ઉત્તર અક્ષાંશ સુધી પૂર્વમાં પીળો સમુદ્ર આવેલો છે.…
વધુ વાંચો >ચીની તિથિપત્ર
ચીની તિથિપત્ર : વર્ષ, માસ અને દિવસની ગોઠવણ કરતી ચીની પદ્ધતિ. લગભગ બધાં જ તિથિપત્ર કે પંચાંગ એક કે એકથી વધુ અવકાશી પિંડની ક્રમબદ્ધ કે ચક્રીય ગતિ ઉપર આધારિત હોય છે. જેમ કે ગ્રેગરી પંચાંગ જે વ્યાવહારિક તેમજ વહીવટી કામ માટે આખી દુનિયામાં વપરાય છે તેના જેવા આંતરરાષ્ટ્રીય પંચાંગનો આધાર…
વધુ વાંચો >ચીની ભાષા અને સાહિત્ય
ચીની ભાષા અને સાહિત્ય ચીની ભાષા આ ભાષા ચીની-તિબેટન વર્ગની ભાષા છે. યુનાઇટેડ નેશન્સની જે છ અધિકૃત ભાષાઓ છે તેમાંની એક ભાષા છે. એકલા ચીની ભાષાના ભાષકો 1200 મિલિયનથી વધુ છે. આ શાખામાં અનેક બોલાતી ભાષાઓનો સમાવેશ થાય છે. આ બધી ભાષાઓને પાંચ બોલીઓમાં વિભાજી શકાય છે. મંદારીન, વુ, મિન,…
વધુ વાંચો >ચીનોપોડીએસી
ચીનોપોડીએસી : મોટે ભાગે દરિયાકિનારે અને ખારી ભૂમિમાં મળી આવતું એકવર્ષાયુ કે બહુવર્ષાયુ શાકીય વનસ્પતિકુળ. કેટલીક વાર ક્ષુપ અને ભાગ્યે જ નાનાં વૃક્ષ (haloxylon); પ્રકાંડ સાંધામય અને માંસલ; પર્ણો સામાન્યત: એકાંતરિક, સાદાં, માંસલ; અનુપપર્ણીય; પુષ્પવિન્યાસ મિશ્ર, કલગી, સંયુક્ત કલગી અથવા નાના પરિમિત પુષ્પવિન્યાસોની શૂકિ સ્વરૂપે; પુષ્પો નાનાં, ઘણુંખરું લીલાં, નિયમિત,…
વધુ વાંચો >ચીપકો આંદોલન
ચીપકો આંદોલન : હિમાચલપ્રદેશ તથા ઉત્તરપ્રદેશના ડુંગરાળ વિસ્તારોમાં વૃક્ષોને કપાતાં અટકાવવા તેમની આસપાસ વીંટળાઈ કે ચીપકી જવાનું લોકઆંદોલન તથા સત્યાગ્રહ. આ આંદોલન સુંદરલાલ બહુગુણાએ 1973ના માર્ચમાં શરૂ કર્યું હતું. તેમના નેતૃત્વ નીચે માંડલ અને ચમાલી ગામની સ્ત્રીઓએ વૃક્ષોના રક્ષણ માટે ઝાડોને ચીપકી જઈને સશસ્ત્ર કૉન્ટ્રેક્ટરોનો સામનો કર્યો હતો. હિમાચલપ્રદેશમાં ટેહરી…
વધુ વાંચો >ચીમની
ચીમની : ભઠ્ઠી કે બળતણ બાળવાથી ઉત્પન્ન થતા ધુમાડાને વાતાવરણમાં બહાર કાઢવા માટે ઉપયોગમાં આવતું પોલું, સીધું, ઊંચું અને ગોળ કે ચોરસ બાંધકામ. તે ઉત્તમ બળતણ માટે જરૂરી પ્રવાત (draught) પેદા કરે છે. રસોડામાં, ઠંડા પ્રદેશોમાં ઘરના ઓરડા ગરમ રાખવા માટે (space heating) અથવા ઉદ્યોગમાં બૉઇલર ચલાવવા માટે ચીમનીની જરૂર…
વધુ વાંચો >