૩.૨૩
એલિસમેર ટાપુથી ઍવૉગૅડ્રો આંક
એલિસમેર ટાપુ
એલિસમેર ટાપુ : કૅનેડાના આર્ક્ટિક દ્વીપસમૂહના ઈશાન છેડે આવેલા ક્વીન ઇલિઝાબેથ દ્વીપ જૂથમાંનો મોટામાં મોટો દ્વીપ. ભૌગોલિક સ્થાન : 81° 00’ ઉ. અ. અને 80° 00’ પ. રે. તે ગ્રીનલૅન્ડના સાગરકાંઠાના વાયવ્ય દિશાના વિસ્તારની નજીક આવેલો છે. તેનો પ્રદેશ અત્યંત ખરબચડો, ડુંગરાળ તથા બરફાચ્છાદિત છે. તેમાંના કેટલાક પહાડો 2,616 મીટર…
વધુ વાંચો >ઍલિસ સ્પ્રિન્ગ્સ
ઍલિસ સ્પ્રિન્ગ્સ : ઑસ્ટ્રેલિયાના નૉર્ધર્ન ટેરિટરી રાજ્યમાં આવેલો રણદ્વીપ. ભૌગોલિક સ્થાન : તે મકરવૃત્ત નજીક 23° 42’ દ. અ. અને 133° 53’ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો આશરે 2,60,000 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. આ રણદ્વીપમાં તે જ નામ ધરાવતું નગર આ વિસ્તારનું વહીવટી મથક તેમજ મહત્ત્વનું પ્રવાસ-મથક પણ છે. મોટેભાગે…
વધુ વાંચો >એલિસાઇક્લિક (alicyclic) સંયોજનો
એલિસાઇક્લિક (alicyclic) સંયોજનો : એલિફેટિક સંયોજનોના લાક્ષણિક ગુણધર્મો દર્શાવતા સમચક્રીય (homocyclic) હાઇડ્રોકાર્બનો તથા તેમના વ્યુત્પન્નો. આ વર્ગના હાઇડ્રોકાર્બનને સાઇક્લોઆલ્કેન કે સાઇક્લોપેરેફિન્સ પણ કહે છે. આ સંયોજનો ઍરોમૅટિક વિશિષ્ટતા દર્શાવતા નથી. એક વલયયુક્ત હાઇડ્રોકાર્બન સંયોજનો માટેનું સામાન્ય સૂત્ર CnH2n છે. (n = 3, 4, 5…), આમ સાઇક્લોઆલ્કેન્સમાં અનુરૂપ આલ્કેન્સ(CnH2n+2)ની સરખામણીમાં બે…
વધુ વાંચો >ઍલિસીઝ એડવેન્ચર્સ ઇન વન્ડરલૅન્ડ (1865)
ઍલિસીઝ એડવેન્ચર્સ ઇન વન્ડરલૅન્ડ (1865) : બાળકો માટેની સાહસકથા. ‘લૂઇ કેરોલ’ તખલ્લુસધારી અને ઑક્સફર્ડના ગણિતશાસ્ત્રી ચાર્લ્સ લુટવિજ ડૉજસને (1832-1898) ઍલિસ લિકેલ નામની બાલિકાને કહેલી અને પછીથી લખેલી નવલકથા. બાળકો તેમજ પ્રૌઢોને તે અત્યંત આનંદદાયી વાચન પૂરું પાડે છે. આ નવલકથાના અનુસંધાનમાં ‘થ્રૂ ધ લુકિંગ ગ્લાસ ઍન્ડ વૉટ એલિસ ફાઉન્ડ ધેર’…
વધુ વાંચો >એલીપથ્યામ્ (Red Trap)
એલીપથ્યામ્ (Red Trap) : રાષ્ટ્રીય ચલચિત્ર સ્પર્ધા(1982)માં શ્રેષ્ઠ સિનેકૃતિનો પુરસ્કાર પ્રાપ્ત કરનાર મલયાળમ ચિત્રપટ. શ્રેષ્ઠ ધ્વનિમુદ્રણ માટેનો પણ રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર પ્રાપ્ત કરનાર અને દાયકાની એક મહત્વની સિનેકૃતિ તરીકે ખ્યાતિ પ્રાપ્ત કરનાર આ ચલચિત્ર 1983માં દિલ્હી ખાતે યોજાયેલ નવમા આંતરરાષ્ટ્રીય ચલચિત્ર મહોત્સવમાં પૅનોરમા વિભાગમાં પ્રદર્શિત કરવામાં આવ્યું હતું. તેના દિગ્દર્શક અદૂર…
વધુ વાંચો >એલીલૉપથી
એલીલૉપથી : વનસ્પતિઓ, સૂક્ષ્મજીવો, વાઇરસ અને ફૂગ દ્વારા ઉત્પન્ન થતા દ્વિતીયક ચયાપચયકો (secondary metabolites) સાથે સંકળાયેલી અને કૃષિ અને જૈવિક તંત્રોની વૃદ્ધિ અને વિકાસને અસર કરતી હોય તેવી કોઈ પણ ક્રિયા. એલીલૉપથી બે ગ્રીક શબ્દો વડે બને છે, એલીલૉન (allelon) = અન્યોન્ય અને પૅથૉસ (pathos) = વિશિષ્ટ પ્રકારની રોગની સ્થિતિ…
વધુ વાંચો >એલુઆર, પાલ
એલુઆર, પાલ (જ. 14 ડિસેમ્બર 1895, સેં દેની; અ. 18 નવેમ્બર 1952, પૅરિસ) : ફ્રેંચ કવિ. અસલ નામ યુઝેન ગ્રેંદેલ. પૅરિસની સીમા પર મજૂર વિસ્તારમાં નીચલા મધ્યમવર્ગના કુટુંબમાં જન્મ. આરંભમાં ગરીબાઈ અને ગરીબોનાં દુ:ખો વિશેની કવિતા રચી. ઔપચારિક શિક્ષણ પૅરિસમાં એકોલ કાલ્બેરમાં. 1912-14માં ક્ષયરોગને કારણે સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડમાં દરવોમાં આરોગ્યગૃહમાં. અહીં ભાવિ…
વધુ વાંચો >એલુરુ
એલુરુ : આંધ્રપ્રદેશના પશ્ચિમ ગોદાવરી જિલ્લાનું મોટું શહેર તથા વડું મથક. ભૌગોલિક સ્થાન : 16° 43’ ઉ. અ. અને 81° 7’ પૂ. રે.. વસ્તી : આશરે 2,20,000 (2011). રેલવે તથા ધોરી માર્ગ ઉપર મહત્વનું કેન્દ્ર છે. વેપારનું મોટું કેન્દ્ર. ચોખા છડવાનાં કારખાનાં, ચર્મ-ઉદ્યોગ તેમજ ગાલીચા, તેલ, રૂ વગેરેને લગતા ઉદ્યોગો…
વધુ વાંચો >એલેઇસ મોરિસ (Maurice Allais)
એલેઇસ, મોરિસ (Maurice Allais) (જ. 31 મે 1911, પૅરિસ; અ. 9 ઑક્ટોબર 2010, ફ્રાન્સ) : 1988નો અર્થશાસ્ત્રનો નોબેલ પુરસ્કાર પ્રાપ્ત કરનાર ફ્રેન્ચ અર્થશાસ્ત્રી. પિતા પૅરિસમાં દુકાન ધરાવતા હતા. શિક્ષણ પૅરિસ ખાતે. 1937–44 દરમિયાન તેમણે ફ્રેન્ચ સરકારના ખાણોને લગતા વિભાગમાં સેવાઓ આપી હતી. મૂળ એન્જિનિયર તરીકે તાલીમ પામેલા આ અર્થશાસ્ત્રીએ વિશ્વમહામંદી(1929)ના…
વધુ વાંચો >ઍલેક્ઝાંડર દ્વીપસમૂહ
ઍલેક્ઝાંડર દ્વીપસમૂહ : અમેરિકાના અલાસ્કા રાજ્યના અગ્નિ ખૂણે આવેલા આશરે 1,100 ટાપુઓનો સમૂહ. હકીકતમાં દરિયાના પાણીમાં ડૂબી ગયેલી પર્વતમાળાનાં શિખરોનો તે સમૂહ છે. 1741માં રશિયાના સાહસિકોએ તેની શોધ કરી. રશિયાના ઝાર ઍલેક્ઝાંડર-બીજાની સ્મૃતિમાં આ દ્વીપપુંજને ઍલેક્ઝાંડર દ્વીપસમૂહ નામ અપાયું છે. અસમ તથા સીધા ચઢાણવાળા કિનારા અને લીલાંછમ ગીચ જંગલોથી આચ્છાદિત…
વધુ વાંચો >ઍવૉગૅડ્રો આંક
ઍવૉગૅડ્રો આંક (Avogadro number) : અગત્યનો ભૌતિક અચળાંક. તેની સંજ્ઞા N (NA, No અથવા L) છે. એક મોલ શુદ્ધ પદાર્થમાં રહેલા પ્રાથમિક ઘટકો(entities)ની સંખ્યા ઍવૉગૅડ્રો આંક તરીકે ઓળખાય છે. કાર્બન સમસ્થાનિક C-12ના પૂરા 12 ગ્રામમાં જેટલા પરમાણુઓ હોય તેટલા જ પ્રાથમિકો ઘટકો કોઈ પણ શુદ્ધ પદાર્થના એક મોલમાં હોય છે.…
વધુ વાંચો >