શ્યામ મળ (melana)
શ્યામ મળ (melana) : ડામર જેવા કાળા રંગનો મળ. જઠર કે આંતરડાંમાં લોહી વહે ત્યારે અર્ધપચિત રુધિરમિશ્રિત મળનો રંગ ડામર જેવો કાળો (farry black) બને છે. તે જઠર અને આંતરડાંમાં ક્યાંક લોહી વહી રહ્યું છે તે દર્શાવે છે. જો જઠર કે આંતરડાંમાં પુષ્કળ પ્રમાણમાં રુધિરસ્રાવ થાય તો લોહીની ઊલટી થાય…
વધુ વાંચો >શ્યામરંગી ખડકો – ખનિજો (melanocratic rocks minerals)
શ્યામરંગી ખડકો – ખનિજો (melanocratic rocks minerals) : મુખ્યત્વે ઘેરા રંગવાળાં ખનિજોથી બનેલા અગ્નિકૃત ખડકો. આ પ્રકારના ખડકોમાં ઘેરા રંગનાં ખનિજોનું પ્રમાણ 60 %થી 90 % જેટલું હોય છે; બાકીની ટકાવારી શુભ્રરંગી ખનિજોની હોઈ શકે છે. ઘેરા રંગનાં ખનિજો પૈકી બાયૉટાઇટ, હૉર્નબ્લેન્ડ, પાયરૉક્સિન, ઑલિવિન વગેરે જેવાં ફેરોમૅગ્નેશિયન ખનિજોનું પ્રમાણ આ…
વધુ વાંચો >શોઅન્બર્ગ, આર્નોલ્ડ (ફ્રાન્ઝ વૉલ્ટર)
શોઅન્બર્ગ, આર્નોલ્ડ (ફ્રાન્ઝ વૉલ્ટર) (જ. 13 સપ્ટેમ્બર 1874, વિયેના, ઑસ્ટ્રિયા; અ. 13 જુલાઈ 1951, લૉસ એન્જલસ, યુ.એસ.) : સપ્તકના બારેય સ્વરોમાં કોમળ કે તીવ્ર જેવા ભેદ પાડ્યા વિના તેમને સમાન ગણતી નવી સંગીતશૈલી ‘ઍટોનાલિટી’(ટ્વેલ્વ નૉટ મ્યુઝિક)ના સ્થાપક, સંગીતકાર અને સ્વરનિયોજક. વીસમી સદીના ક્રાંતિકારી સંગીતકાર તરીકે શોઅન્બર્ગે નામના મેળવી છે. વિયેનાના…
વધુ વાંચો >શૉ આલ્ફ્રેડ
શૉ આલ્ફ્રેડ (જ. 29 ઑગસ્ટ 1842, નૉટિંગહેમશાયર, યુ.કે.; અ. 16 જાન્યુઆરી 1907, ગેડિંગ, નૉટિંગહૅમશાયર, યુ.કે.) : આંગ્લ ક્રિકેટ ખેલાડી. ટેસ્ટ ક્રિકેટમાં સૌપ્રથમ દડો ફેંકનાર બૉલર તેઓ હતા. તેમના યુગના તેઓ ઇંગ્લૅન્ડના સૌથી છટાદાર ગોલંદાજ હતા. એ ઉપરાંત તેઓ ઉપયોગી બૅટધર પણ હતા. મીડિયમ અથવા સ્લો મીડિયમ પેસની ગોલંદાજીમાં તેઓ ફ્લાઇટ…
વધુ વાંચો >શોકલી, વિલિયમ
શોકલી, વિલિયમ (જ. 13 ફેબ્રુઆરી 1910, લંડન; અ. 12 ઑગસ્ટ, 1989, સાન ફ્રાન્સિસ્કો) : અર્ધવાહકો (semi-conductors) ઉપરના સંશોધન અને ટ્રાન્ઝિસ્ટર-અસરની શોધ બદલ જ્હૉન બાર્ડિન અને વૉલ્ટર બ્રેટાનીની ભાગીદારીમાં 1956ના વર્ષનો નોબેલ પુરસ્કાર મેળવનાર અમેરિકન ભૌતિકવિદ. 1913માં તેમનો પરિવાર યુ.એસ. આવ્યો. પ્રારંભિક શિક્ષણ કૅલિફૉર્નિયામાં લીધું. 1932માં કૅલિફૉર્નિયા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑવ્ ટૅક્નૉલૉજીમાંથી બી.એસસી.…
વધુ વાંચો >શોકાડો, શોજો (Shokado, Shojo)
શોકાડો, શોજો (Shokado, Shojo) (જ. 1584, યામાટો, જાપાન; અ. 3 નવેમ્બર 1639, જાપાન) : જાપાની ચિત્રકાર. મૂળ નામ : નાકાનુમા. બૌદ્ધ ધર્મના શિન્ગૉન સંપ્રદાયના તેઓ પુરોહિત હતા; પરંતુ સ્વૈચ્છિક નિવૃત્તિ લઈને તેઓ ઓટોકો પર્વતના ઢાળ ઉપર આવેલ ટાકિનોમોટોબો નામના નાનકડા બૌદ્ધ મંદિરમાં રહેવા ચાલ્યા ગયા. અહીં તેમણે ચિત્રકલા, કવિતા અને…
વધુ વાંચો >શૉ જ્યૉર્જ બર્નાર્ડ
શૉ જ્યૉર્જ બર્નાર્ડ (જ. 26 જુલાઈ 1856, ડબ્લિન, આયર્લૅન્ડ; અ. 2 નવેમ્બર 1950, હર્ટફૉર્ડશાયર) : આયરિશ નાટ્યલેખક, વિવેચક, સમાજવાદી વિચારસરણીના પ્રવક્તા અને 20મી સદીના અગ્રણી વિચારક. 1925માં નોબેલ પારિતોષિકથી સન્માનિત કરવામાં આવેલા, પણ તેમણે ઇનામની રોકડ રકમનો અસ્વીકાર કરેલો. જ્યૉર્જ બર્નાર્ડ શૉને મુક્ત ચિંતક, મહિલા-અધિકારોના પુરસ્કર્તા અને સમાજમાં આર્થિક સમાનતાના…
વધુ વાંચો >શોણ (નદી)
શોણ (નદી) : છત્તીસગઢ રાજ્યના બિલાસપુર જિલ્લામાં વહેતી નદી. ગંગાની સહાયક નદીઓ પૈકીની એક. દક્ષિણ તરફથી નીકળીને શરૂઆતમાં તે માનપુર નજીકથી પસાર થાય છે ત્યારે તેનો પ્રવાહપથ ઉત્તર તરફનો રહે છે, પરંતુ પછીથી તે રેવા જિલ્લાને વીંધે છે ત્યારે તે ઈશાનતરફી વળાંક લે છે. આ નદી કૈમુર પર્વતમાળાને કોતરીને આગળ…
વધુ વાંચો >શોણિતપુર
શોણિતપુર : આસામ રાજ્યનો જિલ્લો. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 26° 37´ ઉ. અ. અને 92° 48´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો 5,324 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. વિસ્તારની દૃષ્ટિએ રાજ્યમાં તે બીજા ક્રમે આવે છે. તેની ઉત્તરે અરુણાચલ પ્રદેશ, પૂર્વે લખીમપુર અને જોરહટ જિલ્લા, દક્ષિણે મારિયાગાંવ, નાગાંવ અને ગોલાઘાટ જિલ્લા તથા…
વધુ વાંચો >શોથ
શોથ : વિવિધ કારણસર અંગ ઉપર ઉભાર પેદા કરતો સોજાનો રોગ. શોથ કે સોજા (અં. Anasarca edema dropsy કે swelling)નો રોગ થવાનાં કારણો (આયુર્વેદવિજ્ઞાન મુજબ) – વમન, વિરેચનાદિ શોધનમાં ખામી, જ્વર (તાવ) જેવા રોગ તથા ઉપવાસથી કૃશ અને દુર્બળ થયેલી વ્યક્તિ જો ખાટા, ખારા, તીખા, ગરમ તથા જડ પદાર્થોનું સેવન…
વધુ વાંચો >શોથ (inflammation)
શોથ (inflammation) : સૂક્ષ્મજીવો કે ઝેરી દ્રવ્યો કે ભૌતિક પરિબળોથી પેશીને થયેલી ઈજામાં ઈજાના મૂળ કારણને તથા તેનાથી થયેલા કોષનાશનાં શેષ દ્રવ્યોને દૂર કરીને રૂઝ આવે તેવી સ્થિતિ પેદા કરતી પ્રક્રિયા. આ પ્રક્રિયા વગર જીવન ટકાવી રાખવું શક્ય નથી. તેનાં મુખ્ય 4 લક્ષણો છે જે ભાગમાં સોજો આવે છે, તે…
વધુ વાંચો >શોધન, દીપક
શોધન, દીપક (જ. 18 ઑક્ટોબર 1928, અમદાવાદ) : ગુજરાતના જાણીતા ક્રિકેટ-ખેલાડી અને કારકિર્દીની પ્રથમ ટેસ્ટ મૅચમાં જ સદી ફટકારનાર ભારતીય ટેસ્ટ-ખેલાડી. જાણીતા ઉદ્યોગપતિ હર્ષદલાલ શોધનના પુત્ર. દીપક ઉપનામથી જાણીતા બનેલ આ બૅટધરનું સાચું નામ રોશન છે. તેમણે ક્રિકેટ રમવાની શરૂઆત 1942માં અમદાવાદની શેઠ ચિ. ન. વિદ્યાવિહારની ક્રિકેટ ટીમમાંથી કરી હતી.…
વધુ વાંચો >