૧૮.૧૧
રૈવત વંશથી રોટી
રૈવત વંશ
રૈવત વંશ : ગુજરાતનો એક પૌરાણિક વંશ. પૌરાણિક અનુશ્રુતિ અનુસાર, હાલ ગુજરાત તરીકે ઓળખાતો પ્રદેશ વૈવસ્વત મનુના પુત્ર શર્યાતિને પ્રાપ્ત થયો હતો. વૈદિક સાહિત્યમાં રાજા શર્યાતિનો શાર્યાત તરીકે ઉલ્લેખ આવે છે. ‘હરિવંશ’ તથા 11 પુરાણોમાં શાર્યાત વંશની માહિતી આપેલી છે. શર્યાતિને આનર્ત નામે પુત્ર અને સુકન્યા નામે પુત્રી હતી. આનર્ત…
વધુ વાંચો >રૉઇટર, પૉલ જૂલિયસ
રૉઇટર, પૉલ જૂલિયસ (જ. 21 જુલાઈ 1816, કૅસલ, જર્મની; અ. 25 ફેબ્રુઆરી 1899, નીસ, ફ્રાન્સ) : સૌથી પહેલી સમાચાર એજન્સીના સ્થાપક. આ સમાચાર-સેવા હજુ પણ તેમના નામથી ઓળખાય છે. તેઓ યહૂદી માતા-પિતાનું સંતાન હતા. મૂળ નામ ઇઝરાયલ બિયર જોસેફટ હતું, પણ 1844માં ખ્રિસ્તી ધર્મ અંગીકાર કરી ‘રૉઇટર’નું નવું નામ અપનાવ્યું.…
વધુ વાંચો >રૉઇસ, જોસિયા (Royce, Josiah)
રૉઇસ, જોસિયા (Royce, Josiah) (જ. 20 નવેમ્બર 1855, ગ્રાસવેલીનગર, કૅલિફૉર્નિયા, યુ.એસ.; અ. 14 સપ્ટેમ્બર 1916, કેમ્બ્રિજ, મૅસેચૂસેટ્સ) : અમેરિકી તત્વચિંતક. આરંભમાં એ ઇજનેરી વિદ્યાના વિદ્યાર્થી હતા. પછીથી એ તત્વજ્ઞાનના અભ્યાસ તરફ વળ્યા. પ્રથમ જર્મનીમાં અભ્યાસ કર્યો. ત્યારબાદ યુ.એસ.માં આવ્યા. તેમના અધ્યાપકોમાં વિલિયમ જેમ્સ અને ચાર્લ્સ પીઅર્સ હતા. એ.બી.ની ઉપાધિ કૅલિફૉર્નિયા…
વધુ વાંચો >રૉ, ઍડવિન ઍલિયટ વર્ડોન (સર)
રૉ, ઍડવિન ઍલિયટ વર્ડોન (સર) (જ. 1877, ગ્રેટર માન્ચેસ્ટર, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 1958) : અગ્રણી આંગ્લ વિમાન-ઉત્પાદક. તેમણે તેમની કારકિર્દીનો પ્રારંભ કર્યો એંજિનના કારખાનામાં કામ કરતાં. તે પછી 3 વર્ષ ઇજનેર તરીકે તેમણે દરિયાઈ સફરમાં ગાળ્યાં. તે પાછા ફર્યા ત્યારે તેમને ઉડ્ડયનમાં રસ જાગ્યો હતો; 1907માં તેમણે બ્રુકલૅન્ડ્ઝમાં એક બાઇપ્લેનનું નિર્માણ…
વધુ વાંચો >રૉક ક્રિસ્ટલ
રૉક ક્રિસ્ટલ : ક્વાર્ટ્ઝના સર્વસામાન્ય નામથી ઓળખાતા ખનિજનો એક પ્રકાર. રાસાયણિક બંધારણ : SiO2. રૉક ક્રિસ્ટલ એ પૂર્ણ સ્ફટિકમય પારદર્શક ક્વાર્ટ્ઝ છે. તેને કાપીને સસ્તા ઝવેરાત (વલ્લમ હીરા) માટે; પ્યાલા, હાથા વગેરે જેવી સુશોભન-વસ્તુઓ માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે. કાશ્મીર, કાલાબાગ, તાન્જોર વગેરે તેને માટેનાં પ્રાપ્તિસ્થાનો છે. ત્યાંથી યોગ્ય શુદ્ધતાવાળા અને…
વધુ વાંચો >રોકડતા (liquidity)
રોકડતા (liquidity) : વસ્તુઓ અને સેવાઓ ખરીદવાની કોઈપણ અસ્કામતની ઝડપ અને જોખમમુક્તિની માત્રા. વ્યાખ્યાથી જ નાણું પૂર્ણ રોકડતા ધરાવતી અસ્કામત છે, કેમ કે નાણાંની મદદથી તત્કાળ અને મૂડીમૂલ્યના કશાય જોખમ વિના અન્ય વસ્તુઓ ખરીદી શકાય છે. અન્ય અસ્કામતો પણ ઓછીવત્તી માત્રામાં રોકડતા ધરાવતી હોય છે, જે તપાસવાની સંપૂર્ણપણે સુસંગત નહિ…
વધુ વાંચો >રોકડ પસંદગી (liquidity preference)
રોકડ પસંદગી (liquidity preference) : રોકડ નાણાં હાથ પર રાખવા માટેની લોકોની પસંદગી. રોકડ નાણાં હાથ પર રાખવાથી વ્યાજના રૂપમાં મળતી આવક જતી કરવી પડે છે, છતાં લોકો વત્તાઓછા પ્રમાણમાં રોકડ નાણાં હાથ પર રાખવાનું કેમ પસંદ કરે છે તેની સમજૂતી ઇંગ્લૅન્ડના અર્થશાસ્ત્રી કેઇન્સે આપી હતી. લોકોની રોકડ પસંદગી માટે…
વધુ વાંચો >રોકડ પુરાંત
રોકડ પુરાંત : રાષ્ટ્રની વાસ્તવિક આવકનો એ ભાગ, જે નાણાના સ્વરૂપમાં લોકો પોતાની પાસે રોકડમાં રાખતા હોય છે. રોકડ પુરાંતો એ સમાજ દ્વારા સંઘરેલી ‘તરલ ખરીદશક્તિ’(ready purchasing power)નું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે અને તેના જથ્થામાં થતા ફેરફારો અર્થતંત્રમાં નાણાનું મૂલ્ય નક્કી કરતું અગત્યનું પરિબળ હોય છે. રોકડ પુરાંત(cash balance)નો ખ્યાલ ‘કેમ્બ્રિજ…
વધુ વાંચો >રોકડ પ્રવાહ-વિશ્લેષણ
રોકડ પ્રવાહ-વિશ્લેષણ : રોકડ વસૂલાત અને રોકડ વિતરણના નિશ્ચિત અવધિના આંકડાઓ ઉપર આધાર રાખીને તૈયાર કરેલા પત્રકનું વિશ્લેષણ. હિસાબી પદ્ધતિ અનુસાર, તૈયાર કરેલાં પેઢીનાં નફા-નુકસાન તથા નફા-નુકસાન વિનિયોગ ખાતાં તથા સરવૈયાના આંકડાઓની મદદથી રોકડ પ્રવાહપત્રક બનાવવામાં આવે છે. કેટલીક વાર પેઢી રોકડ પ્રવાહપત્રકને બદલે રોકડ સારાંશપત્રક બનાવે છે અને તેમાં…
વધુ વાંચો >રૉકફેલર, જૉન ડેવિસન
રૉકફેલર, જૉન ડેવિસન (જ. 8 જુલાઈ 1839, રિયફોર્ક, ન્યૂયૉર્ક, અ. 23 મે 1937, ફ્લૉરિડા) : અમેરિકાના પ્રસિદ્ધ ઉદ્યોગપતિ અને માનવપ્રેમી તથા સ્ટાન્ડર્ડ ઑઇલ કંપનીના સ્થાપક. શિક્ષણ ક્લીવલૅન્ડની સાર્વજનિક શાળાઓમાં. ધંધાકીય શિક્ષણ પણ ક્લીવલૅન્ડમાં. 16 વર્ષની વયે ક્લીવલૅન્ડની એક દલાલી પેઢીમાં કારકુન, ખજાનચી અને મુનીમ તરીકે જોડાયા. 1859માં મોરિસ બી. ક્લાર્કની…
વધુ વાંચો >રૈવત વંશ
રૈવત વંશ : ગુજરાતનો એક પૌરાણિક વંશ. પૌરાણિક અનુશ્રુતિ અનુસાર, હાલ ગુજરાત તરીકે ઓળખાતો પ્રદેશ વૈવસ્વત મનુના પુત્ર શર્યાતિને પ્રાપ્ત થયો હતો. વૈદિક સાહિત્યમાં રાજા શર્યાતિનો શાર્યાત તરીકે ઉલ્લેખ આવે છે. ‘હરિવંશ’ તથા 11 પુરાણોમાં શાર્યાત વંશની માહિતી આપેલી છે. શર્યાતિને આનર્ત નામે પુત્ર અને સુકન્યા નામે પુત્રી હતી. આનર્ત…
વધુ વાંચો >રૉઇટર, પૉલ જૂલિયસ
રૉઇટર, પૉલ જૂલિયસ (જ. 21 જુલાઈ 1816, કૅસલ, જર્મની; અ. 25 ફેબ્રુઆરી 1899, નીસ, ફ્રાન્સ) : સૌથી પહેલી સમાચાર એજન્સીના સ્થાપક. આ સમાચાર-સેવા હજુ પણ તેમના નામથી ઓળખાય છે. તેઓ યહૂદી માતા-પિતાનું સંતાન હતા. મૂળ નામ ઇઝરાયલ બિયર જોસેફટ હતું, પણ 1844માં ખ્રિસ્તી ધર્મ અંગીકાર કરી ‘રૉઇટર’નું નવું નામ અપનાવ્યું.…
વધુ વાંચો >રૉઇસ, જોસિયા (Royce, Josiah)
રૉઇસ, જોસિયા (Royce, Josiah) (જ. 20 નવેમ્બર 1855, ગ્રાસવેલીનગર, કૅલિફૉર્નિયા, યુ.એસ.; અ. 14 સપ્ટેમ્બર 1916, કેમ્બ્રિજ, મૅસેચૂસેટ્સ) : અમેરિકી તત્વચિંતક. આરંભમાં એ ઇજનેરી વિદ્યાના વિદ્યાર્થી હતા. પછીથી એ તત્વજ્ઞાનના અભ્યાસ તરફ વળ્યા. પ્રથમ જર્મનીમાં અભ્યાસ કર્યો. ત્યારબાદ યુ.એસ.માં આવ્યા. તેમના અધ્યાપકોમાં વિલિયમ જેમ્સ અને ચાર્લ્સ પીઅર્સ હતા. એ.બી.ની ઉપાધિ કૅલિફૉર્નિયા…
વધુ વાંચો >રૉ, ઍડવિન ઍલિયટ વર્ડોન (સર)
રૉ, ઍડવિન ઍલિયટ વર્ડોન (સર) (જ. 1877, ગ્રેટર માન્ચેસ્ટર, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 1958) : અગ્રણી આંગ્લ વિમાન-ઉત્પાદક. તેમણે તેમની કારકિર્દીનો પ્રારંભ કર્યો એંજિનના કારખાનામાં કામ કરતાં. તે પછી 3 વર્ષ ઇજનેર તરીકે તેમણે દરિયાઈ સફરમાં ગાળ્યાં. તે પાછા ફર્યા ત્યારે તેમને ઉડ્ડયનમાં રસ જાગ્યો હતો; 1907માં તેમણે બ્રુકલૅન્ડ્ઝમાં એક બાઇપ્લેનનું નિર્માણ…
વધુ વાંચો >રૉક ક્રિસ્ટલ
રૉક ક્રિસ્ટલ : ક્વાર્ટ્ઝના સર્વસામાન્ય નામથી ઓળખાતા ખનિજનો એક પ્રકાર. રાસાયણિક બંધારણ : SiO2. રૉક ક્રિસ્ટલ એ પૂર્ણ સ્ફટિકમય પારદર્શક ક્વાર્ટ્ઝ છે. તેને કાપીને સસ્તા ઝવેરાત (વલ્લમ હીરા) માટે; પ્યાલા, હાથા વગેરે જેવી સુશોભન-વસ્તુઓ માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે. કાશ્મીર, કાલાબાગ, તાન્જોર વગેરે તેને માટેનાં પ્રાપ્તિસ્થાનો છે. ત્યાંથી યોગ્ય શુદ્ધતાવાળા અને…
વધુ વાંચો >રોકડતા (liquidity)
રોકડતા (liquidity) : વસ્તુઓ અને સેવાઓ ખરીદવાની કોઈપણ અસ્કામતની ઝડપ અને જોખમમુક્તિની માત્રા. વ્યાખ્યાથી જ નાણું પૂર્ણ રોકડતા ધરાવતી અસ્કામત છે, કેમ કે નાણાંની મદદથી તત્કાળ અને મૂડીમૂલ્યના કશાય જોખમ વિના અન્ય વસ્તુઓ ખરીદી શકાય છે. અન્ય અસ્કામતો પણ ઓછીવત્તી માત્રામાં રોકડતા ધરાવતી હોય છે, જે તપાસવાની સંપૂર્ણપણે સુસંગત નહિ…
વધુ વાંચો >રોકડ પસંદગી (liquidity preference)
રોકડ પસંદગી (liquidity preference) : રોકડ નાણાં હાથ પર રાખવા માટેની લોકોની પસંદગી. રોકડ નાણાં હાથ પર રાખવાથી વ્યાજના રૂપમાં મળતી આવક જતી કરવી પડે છે, છતાં લોકો વત્તાઓછા પ્રમાણમાં રોકડ નાણાં હાથ પર રાખવાનું કેમ પસંદ કરે છે તેની સમજૂતી ઇંગ્લૅન્ડના અર્થશાસ્ત્રી કેઇન્સે આપી હતી. લોકોની રોકડ પસંદગી માટે…
વધુ વાંચો >રોકડ પુરાંત
રોકડ પુરાંત : રાષ્ટ્રની વાસ્તવિક આવકનો એ ભાગ, જે નાણાના સ્વરૂપમાં લોકો પોતાની પાસે રોકડમાં રાખતા હોય છે. રોકડ પુરાંતો એ સમાજ દ્વારા સંઘરેલી ‘તરલ ખરીદશક્તિ’(ready purchasing power)નું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે અને તેના જથ્થામાં થતા ફેરફારો અર્થતંત્રમાં નાણાનું મૂલ્ય નક્કી કરતું અગત્યનું પરિબળ હોય છે. રોકડ પુરાંત(cash balance)નો ખ્યાલ ‘કેમ્બ્રિજ…
વધુ વાંચો >રોકડ પ્રવાહ-વિશ્લેષણ
રોકડ પ્રવાહ-વિશ્લેષણ : રોકડ વસૂલાત અને રોકડ વિતરણના નિશ્ચિત અવધિના આંકડાઓ ઉપર આધાર રાખીને તૈયાર કરેલા પત્રકનું વિશ્લેષણ. હિસાબી પદ્ધતિ અનુસાર, તૈયાર કરેલાં પેઢીનાં નફા-નુકસાન તથા નફા-નુકસાન વિનિયોગ ખાતાં તથા સરવૈયાના આંકડાઓની મદદથી રોકડ પ્રવાહપત્રક બનાવવામાં આવે છે. કેટલીક વાર પેઢી રોકડ પ્રવાહપત્રકને બદલે રોકડ સારાંશપત્રક બનાવે છે અને તેમાં…
વધુ વાંચો >રૉકફેલર, જૉન ડેવિસન
રૉકફેલર, જૉન ડેવિસન (જ. 8 જુલાઈ 1839, રિયફોર્ક, ન્યૂયૉર્ક, અ. 23 મે 1937, ફ્લૉરિડા) : અમેરિકાના પ્રસિદ્ધ ઉદ્યોગપતિ અને માનવપ્રેમી તથા સ્ટાન્ડર્ડ ઑઇલ કંપનીના સ્થાપક. શિક્ષણ ક્લીવલૅન્ડની સાર્વજનિક શાળાઓમાં. ધંધાકીય શિક્ષણ પણ ક્લીવલૅન્ડમાં. 16 વર્ષની વયે ક્લીવલૅન્ડની એક દલાલી પેઢીમાં કારકુન, ખજાનચી અને મુનીમ તરીકે જોડાયા. 1859માં મોરિસ બી. ક્લાર્કની…
વધુ વાંચો >