ખંડ ૫
કિઓન્જારથી ક્રિમોના
કિતાક્યુશુ
કિતાક્યુશુ : જાપાનના ક્યુશુ ટાપુના વાયવ્ય છેડે આવેલું ફુકુઓકા પ્રિફૅક્ચરનું મુખ્ય શહેર અને ઔદ્યોગિક કેન્દ્ર. ભૌગોલિક સ્થાન : 33o 53′ ઉ. અ. અને 130o 50′ પૂ. રે.. ક્યુશુ ટાપુ અને હોન્શુ ટાપુ વચ્ચે સુઓ-નાડા ગેનાકીનો સમુદ્ર અને કાનમોન સામુદ્રધુની આવેલાં છે. 1963માં તેની રચના થયેલી છે. જાપાનના ચાર મોટા ઔદ્યોગિક…
વધુ વાંચો >કિનાબાલુ પર્વત
કિનાબાલુ પર્વત : મલેશિયાના બૉર્નિયો ટાપુ (સાબાહ) ઉપરનું સૌથી ઊંચું શિખર. ભૌગોલિક સ્થાન : 6o 05′ ઉ. અ. અને 116o 33′ પૂ. રે.. ઊંચાઈ 4094 મીટર. આ ટાપુની ઉત્તર કિનારે ક્રોકર હારમાળા, જ્યારે દક્ષિણ તરફ બનજારન હારમાળા આવેલી છે. ઊંચાણવાળા પ્રદેશોમાં ઘણી ઊંચાઈ સુધી ગ્રૅનાઇટના ખડકો આવેલા છે. 600 મીટરની…
વધુ વાંચો >કિનારીવાળા વિનોદ
કિનારીવાળા, વિનોદ (જ. 20 સપ્ટેમ્બર 1924, અમદાવાદ; અ. 10 ઑગસ્ટ 1942, અમદાવાદ) : ‘હિંદ છોડો’ ચળવળ દરમિયાન થયેલ શહીદ. વિનોદ અમદાવાદની ગુજરાત કૉલેજમાં ઇન્ટર સાયન્સનો વિદ્યાર્થી હતો. તેના પિતાનું નામ જમનાદાસ અને માતાનું નામ હીરાલક્ષ્મી હતું. વિનોદ દેશભક્ત હતો. ભગતસિંહ અને ચંદ્રશેખર આઝાદ એના આદર્શ હતા. 9મી ઑગસ્ટ 1942ની રાત્રે…
વધુ વાંચો >કિન્ડરગાર્ટન
કિન્ડરગાર્ટન : જર્મનીમાં શરૂ કરવામાં આવેલી બાળશિક્ષણની અભિનવ પદ્ધતિ. જર્મન તત્વવેત્તા વિલ્હેમ ફ્રોબેલે અઢીથી છ વરસનાં બાળકોમાં આત્માભિવ્યક્તિ દ્વારા વ્યક્તિત્વવિકાસ થાય તે માટે તેમણે કિન્ડરગાર્ટન કે બાલોદ્યાન પદ્ધતિ યોજી હતી. શક્તિઓના કુદરતી વિકાસમાં રમત અને રમકડાંને મુખ્ય સ્થાન આપ્યું. કાગળકામ, સંગીત, નૃત્ય, સૃષ્ટિજ્ઞાન, સાદડીકામ, માટીકામ વગેરે દ્વારા હસ્તકૌશલ્ય અને વિવિધ…
વધુ વાંચો >કિન્નર મધુસૂદન
કિન્નર મધુસૂદન (મધુ કહાન) (જ. 1813, ઉલુસિયા, જિ. જેસોર; અ. 1868, ક્રિષ્નનગર) : બંગાળના જેસોર જિલ્લાના ઢપગાન પ્રકારના કીર્તનના પ્રવર્તક. ઢપકીર્તન એ સૂક્ષ્મતાથી જોતાં; કીર્તન નહિ પરંતુ કીર્તનની અત્યંત નજીકનો વધારે સહેલો અને સરળ પ્રકાર છે. ઢપગાયક ગીત ગાતાં પૂર્વે, ગીતવિષયક થોડી સમજૂતી આપે છે અથવા ગીત પૂરું થયા પછી…
વધુ વાંચો >કિન્નૌર
કિન્નૌર (Kinnaur) : હિમાચલ પ્રદેશનો જિલ્લો. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 31o 06’થી 32o 05′ ઉ. અ. અને 77o 45’થી 79o 05′ પૂ. રે. વચ્ચેનો 6,401 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની લંબાઈ-પહોળાઈ અનુક્રમે 80 કિમી. અને 64 કિમી. જેટલી છે. તેની ઉત્તરે લાહુલ-સ્પિટી જિલ્લો, પૂર્વ તરફ ચીન સાથેની આંતરરાષ્ટ્રીય…
વધુ વાંચો >કિન્શાસા
કિન્શાસા : આફ્રિકા ખંડમાં કોંગો નદીના દક્ષિણ કાંઠા પર નદીના મુખથી લગભગ 515 કિલોમીટર દૂર આવેલું શહેર. તે ઝૈર પ્રજાસત્તાકના કિન્શાસા પ્રાન્તની રાજધાની તેમજ મોટામાં મોટું શહેર છે. તે 4o 18′ દક્ષિણ અક્ષાંશ અને 15o 18′ પૂર્વ રેખાંશ પર આવેલું છે. વિસ્તાર : 9965 ચોકિમી., વસ્તી 1.71 કરોડ (2021). આટલાન્ટિક…
વધુ વાંચો >કિન્સકી ક્લાઉસ
કિન્સકી, ક્લાઉસ (જ. 18 ઑક્ટોબર 1926, ઝોપોટ, પૉલેન્ડ; અ. 23 નવેમ્બર 1991, કૅલિફૉર્નિયા, યુ. એસ. એ.) : વિખ્યાત જર્મન ચલચિત્રઅભિનેતા. મૂળ નામ ક્લાઉસ ગુન્થરે નાક્ઝીન્સ્કી. પિતા ઑપેરા-ગાયક. 16 વર્ષની વયે જર્મનીના લશ્કરમાં જોડાયા. બીજા વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન બ્રિટિશ લશ્કરે તેમને યુદ્ધબંદી બનાવ્યા. યુદ્ધની સમાપ્તિ પછી રંગમંચના કલાકાર તરીકે તેમણે જર્મન અભિનેતા…
વધુ વાંચો >કિપ્લિંગ રડિયાર્ડ
કિપ્લિંગ, રડિયાર્ડ (જ. 30 ડિસેમ્બર 1865, મુંબઈ; અ. 18 જાન્યુઆરી 1936, લંડન) : 1907ના સાહિત્ય માટેના નોબેલ પારિતોષિક વિજેતા અંગ્રેજ કવિ, નવલકથાકાર અને વાર્તાકાર. પિતા જ્હૉન લોકવુડ કિપ્લિંગ તે સમયે મુંબઈ યુનિવર્સિટીના પુરાતત્વ વિભાગના વડા હતા. રડિયાર્ડે ઉચ્ચ શિક્ષણ મેળવવા યુનાઇટેડ સર્વિસીઝ કૉલેજ, વેસ્ટવર્ડ હો ખાતે પ્રવેશ મેળવ્યો પણ પાછળથી…
વધુ વાંચો >કિફર ઍન્સેમ
કિફર, ઍન્સેમ (જ. 8 માર્ચ 1945, જર્મની) : પ્રલય(apocalypse)નું આલેખન કરવા માટે જાણીતો આધુનિક જર્મન ચિત્રકાર. ભાંગીને ભુક્કો થઈ જતાં મધ્યયુગીન જર્મન ગૉથિક કથીડ્રલો, ભેંકાર ખંડેરો અને તારાજ થયેલાં નગરો કિફરના મુખ્ય વિષયો છે. પોતાની નિરાશાવાદી પ્રકૃતિનો કિફર સ્વીકાર કરે છે. એની માન્યતા મુજબ આધુનિક જગત પોતાના પાપના ભાર હેઠળ…
વધુ વાંચો >કિઓન્જાર
કિઓન્જાર (Keonjhar) : ઓડિસાના ઉત્તરભાગમાં આવેલો જિલ્લો તથા તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લામથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 21o 11’થી 22o 10′ ઉ. અ. અને 85o 11’થી 86o 22′ પૂ.રે. વચ્ચેનો 8337 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તર તરફ ઝારખંડ રાજ્યનો પશ્ચિમ સિંગભૂમ જિલ્લો, પૂર્વ તરફ મયૂરભંજ, બાલેર અને…
વધુ વાંચો >કિકુમારો
કિકુમારો (જ. આશરે 1780, જાપાન; અ. 1820 પછી, જાપાન) : જાપાનની પ્રસિદ્ધ કાષ્ઠછાપ ચિત્રકલા (woodcut printing) ઉકિયો-ઈ(Ukio-E)નો ચિત્રકાર. પ્રસિદ્ધ ચિત્રકાર કિતાગાવા ઉતામારોનો તે શિષ્ય હતો. ગુરુની પેઠે કિકુમારો પણ ગેઇશા યુવતીઓ અને ટોકિયોના પોશીબારાની વેશ્યાવાડાની રૂપજીવિનીઓના આલેખનમાં સફળ થયો. વિવિધ પ્રવૃત્તિઓમાં વ્યસ્ત અને ભભકાદાર વસ્ત્રો પરિધાન કરેલી ગેઇશા યુવતીઓ અને…
વધુ વાંચો >કિગાલી
કિગાલી : મધ્ય આફ્રિકાના રાજ્ય રુઆન્ડાની રાજધાની. મધ્ય આફ્રિકામાં 1962માં ‘યુનાઇટેડ નૅશન્સ ટ્રસ્ટ ટેરિટરી ઑવ્ રુઆન્ડા-બુરુન્ડીમાંથી રુઆન્ડા છૂટું પડી નવું રાષ્ટ્ર બન્યું. લગભગ 1,000થી 1,500 મી.ની ઊંચાઈ ધરાવતા પહાડી વિસ્તારની વચમાં આશરે એકાદ હજાર મી.ની ઊંચાઈ ધરાવતું આ પાટનગર 1º.57′ દ.અ. અને 30º.04′ પૂ.રે. પર આવેલું છે. દેશના મધ્યભાગમાં આવેલું…
વધુ વાંચો >કિઝીલકુમનું રણ
કિઝીલકુમનું રણ : જુઓ રણ.
વધુ વાંચો >કિટ પીક નૅશનલ ઑબ્ઝર્વેટરી (KPNO) ઍરિઝોના-અમેરિકા
કિટ પીક નૅશનલ ઑબ્ઝર્વેટરી (KPNO) ઍરિઝોના, અમેરિકા : અમેરિકાની આધુનિક ઉપકરણોથી સુસજ્જ રાષ્ટ્રીય વેધશાળા. કોઈ એક જ સ્થળે અહીં જેટલાં તથા અહીં છે તેવાં ઉપકરણો ભાગ્યે જ જોવા મળે. આ વેધશાળા ખરા અર્થમાં રાષ્ટ્રીય છે, કારણ કે અમેરિકાની ઘણી બધી શિક્ષણ અને સંશોધન સંસ્થાઓ તેમજ સ્ટીવર્ડ, મૅકગ્રો હિલ, નૅશનલ સોલર…
વધુ વાંચો >કિડલૅન્ડ ફિન
કિડલૅન્ડ, ફિન (જ. 1 ડિસેમ્બર 1943, નોર્વે-) : વર્ષ 2004 માટેના અર્થશાસ્ત્રના નોબેલ પારિતોષિકના સહવિજેતા નૉર્વેજિયન અર્થશાસ્ત્રી. તેમણે તથા તેમના પીએચ.ડી.ના માર્ગદર્શક અમેરિકન અર્થશાસ્ત્રી એડ્વર્ડ પ્રેસકૉટને સંયુક્ત રીતે આ પારિતોષિક એનાયત કરવામાં આવ્યું છે. સમષ્ટિલક્ષી અર્થશાસ્ત્રના ચાવીરૂપ ગણાય તેવાં બે ક્ષેત્રો (key areas) એટલે વ્યાપારચક્રો ઉદ્ભવવાનાં કારણો અને તેમને પહોંચી…
વધુ વાંચો >કિતાઈ રોનાલ્ડ બ્રૂક્સ
કિતાઈ, રોનાલ્ડ બ્રૂક્સ (Kitaj, Ronald Brooks) (જ. 29 ઑક્ટોબર 1932, ક્લીવલૅન્ડ, ઓહાયો, અમેરિકા; અ. 21 ઑક્ટોબર 2007, લોસ એન્જલિસ, કૅલિફોર્નિયા, યુ. એસ.) : આધુનિક જીવનનું આલેખન કરનાર અમેરિકન ચિત્રકાર. તેમનો જન્મ મૂળ હંગેરીથી આવી અમેરિકામાં વસેલા પરિવારમાં થયો હતો. બ્રિટિશ પૉપ કલાના વિકાસમાં તેમનો મહત્વનો ફાળો છે. 1951થી 1955 સુધી…
વધુ વાંચો >